3. ตติยปัณณาสก์

โยคักเขมีวรรคที่ 1

1. โยคักเขมีสูตร

ว่าด้วยผู้เกษมจากโยคะ

[ 152 ] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงธรรมปริยายอันเป็น
เหตุแห่งบุคคลผู้เกษมจากโยคะแก่เธอทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงฟัง ก็ธรรม-
ปริยายอันเป็นเหตุแห่งบุคคลผู้เกษมจากโยคะเป็นไฉน ธรรมปริยายอัน
เป็นเหตุแห่งบุคคลผู้เกษมจากโยคะนั้น คือรูปที่จะพึงรู้แจ้งด้วยจักษุ อันน่า
ปรารถนา น่าใคร่ น่าพอใจ เป็นที่รัก อาศัยความใคร่ ชวนให้กำหนัด
อันตถาคตละได้แล้ว ถอนรากขึ้นหมดแล้ว ทำให้เป็นเหมือนตาลยอดด้วน
ทำให้ไม่มี ไม่ให้เกิดขึ้นต่อไปเป็นธรรมดา ตถาคตได้บอกความเพียร
ที่ควรประกอบเพื่อละรูปเหล่านั้น เพราะเหตุนั้น ตถาคต บัณฑิตจึง
เรียกว่า ผู้เกษมจากโยคะ ฯลฯ ธรรมารมณ์ ที่จะพึงรู้แจ้งด้วยใจ อันน่า
ปรารถนา น่าใคร่ น่าพอใจ เป็นที่รัก อาศัยความใคร่ ชวนได้กำหนัด
อันตถาคตละได้แล้ว ถอนรากขึ้นหมดแล้ว ทำให้เป็นเหมือนตาลยอดด้วน
ทำไม่ให้มี ไม่ให้เกิดต่อไปเป็นธรรมดา ตถาคตได้บอกความเพียรที่ควร
ประกอบเพื่อละธรรมารมณ์เหล่านั้น เพราะเหตุนั้น ตถาคต บัณฑิตจึง
เรียกว่าผู้เกษมจากโยคะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย นี้แลธรรมปริยายอันเป็น
เหตุแห่งบุคคลผู้เกษมจากโยคะ.
จบ โยคักเขมีสูตรที่ 1

ตติยปัณณาสก์

โยคักเขมีวรรคที่ 1

อรรถกถาโยคักเขมีสูตรที่ 1

โยคักเขมีวรรค โยคักเขมีสูตรที่ 1 มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า โยคกฺเขมปริยายํ ได้แก่เป็นธรรมปริยาย อันเป็นเหตุ
ของบุคคลผู้มีความเกษมจากโยคะ. บทว่า ธมฺมปริยายํ แปลว่า เป็นเหตุ
แห่งธรรม. บทว่า อกฺขาสิ โยคํ ได้แก่ กล่าวความประกอบ บทว่า
ตสฺมา ได้แก่ เพราะเหตุที่ทรงเป็นผู้เกษมจากโยคะ เพราะเรียกเอาเอง
หรือเพราะละโยคะได้ เพราะละโยคะได้ มิใช่มีเพราะเรียกเอาเองฉะนั้น.
จบ อรรถกถาโยคักเขมีสูตรที่ 1

2. อุปาทายสูตร

ว่าด้วยความสุขความทุกข์อาศัยอะไรเกิด

[153] พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เมื่อ
อะไรมี สุขและทุกข์อันเป็นภายในอาศัยอะไรเกิดขึ้น.
ภิกษุทั้งหลายกราบทูลว่า พระเจ้าข้า ธรรมทั้งหลายของพวก
ข้าพระองค์มีพระผู้มีพระภาคเจ้าเป็นมูล.