เมนู

พระผู้มีพระภาคเจ้าจะทรงถือเอาเวลาที่เทศนาถูกยกขึ้นแสดง ก็ทรง
เปิดเผยเทศนาตรัสอย่างนั้น. ก็ในพระสูตรนี้มีสนธิ 3 อย่าง โดยย่อดังนี้
คือระหว่างวิญญาณกับนามรูปจัดเป็นสนธิอันหนึ่ง ระหว่างเวทนากับตัณหา
เป็นสนธิอันหนึ่ง ระหว่างภพกับชาติเป็นสนธิอันหนึ่ง.
จบอรรถกถาผัคคุนสูตรที่ 2

3. ปฐมสมณพราหมสูตร



ว่าด้วยเหตุแห่งความไม่เป็นสมณะและพราหมณ์



[38] พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อาราม
ของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี. พระผู้มีพระภาคเจ้าได้
ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็สมณะหรือพราหมณ์เหล่าใดเหล่าหนึ่ง
ไม่รู้จักชราและมรณะ ไม่รู้จักเหตุเกิดแห่งชราและมรณะ ไม่รู้จักความดับ
แห่งชราและมรณะ ไม่รู้จักปฏิปทาที่จะให้ถึงความดับแห่งชราและมรณะ
ไม่รู้จักชาติ. . .ไม่รู้จักภพ. . .ไม่รู้จักอุปาทาน. . . ไม่รู้จักตัณหา. . .ไม่รู้จัก
เวทนา. . . ไม่รู้จักผัสสะ. . .ไม่รู้จักสฬายตนะ. . . ไม่รู้จักนามรูป. . . ไม่รู้จัก
วิญญาณ. . . ไม่รู้จักสังขาร ไม่รู้จักเหตุเกิดแห่งสังขาร ไม่รู้จักความดับ
แห่งสังขาร ไม่รู้จักปฏิปทาที่จะให้ถึงความดับแห่งสังขาร สมณะหรือ
พราหมณ์เหล่านั้นจะสมมติว่าเป็นสมณะในหมู่สมณะ หรือสมมติว่าเป็น
พราหมณ์ในหมู่พราหมณ์หาได้ไม่ แลท่านเหล่านั้นมิได้กระทำให้แจ้ง
ซึ่งประโยชน์ของความเป็นสมณะ หรือประโยชน์ของความเป็นพราหมณ์
ด้วยปัญญาอันยิ่งเองในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่.

[39 ] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็สมณะหรือพราหมณ์เหล่าใด
เหล่าหนึ่ง รู้จักชราและมรณะ. รู้จักเหตุเกิดแห่งชราและมรณะ รู้จัก
ความดับแห่งชราและมรณะ รู้จักปฏิปทาที่จะให้ถึงความดับแห่งชราและ
มรณะ รู้จักชาติ. . . รู้จักภพ. . . รู้จักอุปาทาน. . . รู้จักตัณหา. . . รู้จัก
เวทนา. . . รู้จักผัสสะ. . .รู้จักสฬายตนะ. . . รู้จักนามรูป. . . รู้จักวิญญาณ. . .
รู้จักสังขาร รู้จักเหตุเกิดแห่งสังขาร รู้จักความดับแห่งสังขาร รู้จัก
ปฏิปทาที่จะให้ถึงความดับแห่งสังขาร สมณะหรือพราหมณ์เหล่านั้นแล
สมมติได้ว่าเป็นสมณะในหมู่สมณะ และสมมติได้ว่าเป็นพราหมณ์ในหมู่
พราหมณ์ และท่านเหล่านั้นได้กระทำให้แจ้งซึ่งประโยชน์ของความเป็น
สมณะ และประโยชน์ของความเป็นพราหมณ์ ด้วยปัญญาอันยิ่งเองใน
ปัจจุบัน เข้าถึงอยู่.
จบปฐมสมณพราหมณ์สูตรที่ 3

อรรถกถาปฐมสมณพราหมณสูตรที่ 3



ปฐมสมณพราหมณสูตรที่ 3

มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า สมณา วา พฺราหฺมณา วา ได้แก่สมณะและพราหมณ์
ผู้ถือลัทธิภายนอก ไม่สามารถจะแทงตลอดสัจจะทั้งหลายได้. ในบทว่า
ชรามรณํ นปฺปชานนฺติ เป็นอาทิ ท่านประกอบความไว้ดังนี้ สมณ-
พราหมณ์ ไม่รู้ชราและมรณะด้วยอำนาจทุกขสัจ ไม่รู้เหตุเกิดแห่งชรา
และมรณะด้วยอำนาจสมุทัยสัจว่า ชาติกับตัณหาเป็นเหตุเกิดแห่งชราและ
มรณะ ไม่รู้ความดับแห่งชราและมรณะ ด้วยอำนาจนิโรธสัจ ไม่รู้ปฏิปทา
ด้วยอำนาจมรรคสัจ ไม่รู้ชาติด้วยอำนาจทุกขสัจ ไม่รู้ชาติสมุทัยด้วยอำนาจ