สมณะ และประโยชน์แห่งความเป็นพราหมณ์ ด้วยปัญญาอันรู้ยิ่งด้วยตน
เองในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่ ดังนี้.
จบปฐมสมณพราหมณ์สูตรที่ 8

9. ทุติยสมณพราหมณสูตร

ว่าด้วยเป็นสมณะเป็นพราหมณ์

[418] พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อาราม
ของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี. ณ ที่นั้นแล พระผู้มีพระ-
ภาคเจ้าตรัสเรียกภิกษุทั้งหลาย. . .แล้วได้ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธาตุ
เหล่านี้มี 4 อย่างคือ ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตุ ก็สมณะหรือ
พราหมณ์บางพวกย่อมไม่ทราบชัดตามความเป็นจริง ซึ่งเหตุเกิด ความดับ
ความแช่มชื่น โทษ และเครื่องสลัดออกแห่งธาตุทั้ง 4 เหล่านี้ สมณะ
หรือพราหมณ์พวกนั้น ย่อมไม่ได้รับสมมติว่าเป็นสมณะในหมู่สมณะ ไม่
ได้รับสมมติว่าเป็นพราหมณ์ในหมู่พราหมณ์ ส่วนสมณะหรือพราหมณ์
บางพวกย่อมทราบชัดตามความเป็นจริง ซึ่งเหตุเกิด ความดับ ความแช่มชื่น
โทษ และเครื่องสลัดออกแห่งธาตุทั้ง 4 เหล่านี้. . .
จบทุติยสมณพราหมณสูตรที่ 9

10. ตติยสมณพรหมณสูตร

ว่าด้วยเป็นสมณะเป็นพราหมณ์

[419] พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อาราม
ของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี. ณ ที่นั้นแล พระผู้มี-

พระภาคเจ้าตรัสเรียกภิกษุทั้งหลาย. . . แล้วได้ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุ
ทั้งหลาย ก็สมณะหรือพราหมณ์บางจำพวก ย่อมไม่ทราบชัดซึ่งปฐวี
ธาตุ เหตุเกิดแห่งปฐวี ความดับแห่งปฐวีธาตุ ปฏิปทาเครื่องให้ถึง
ความดับแห่งปฐวีธาตุ ย่อมไม่ทราบชัดซึ่งอาโปธาตุ. . . ซึ่งเตโชธาตุ. . .
ซึ่งวาโยธาตุ เหตุเกิดแห่งวาโยธาตุ ความดับแห่งวาโยธาตุ ปฏิปทา
เครื่องให้ถึงความดับแห่งวาโยธาตุ สมณะหรือพราหมณ์พวกนั้น ย่อม
ไม่ได้รับสมมติว่าเป็นสมณะในหมู่สมณะ ไม่ได้รับสมมติว่าเป็นพราหมณ์
ในหมู่พราหมณ์ และท่านเหล่านั้นย่อมไม่กระทำให้แจ้งซึ่งประโยชน์
แห่งความเป็นสมณะ หรือประโยชน์แห่งความเป็นพราหมณ์ ด้วยปัญญา
อันรู้ยิ่งด้วยตนเอง ในปัจจุบันเข้าถึงอยู่.
[420] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ส่วนสมณะหรือพราหมณ์บางพวก
ย่อมทราบชัดซึ่งปฐวีธาตุ เหตุเกิดแห่งปฐวีธาตุ ปฏิปทาเครื่องให้ถึง
ความดับแห่งปฐวีธาตุ ย่อมทราบชัดซึ่งอาโปธาตุ. . . ซึ่งเตโชธาตุ. . .
ซึ่งวาโยธาตุ เหตุเกิดแห่งวาโยธาตุ ความดับแห่งวาโยธาตุ ปฏิปทา
เครื่องให้ถึงความดับแห่งวาโยธาตุ สมณะหรือพราหมณ์พวกนั้น ย่อม
ได้รับสมมติว่าเป็นสมณะในหมู่สมณะ ได้รับสมมติว่าเป็นพราหมณ์ในหมู่
พราหมณ์ และท่านเหล่านั้นย่อมกระทำให้แจ้งซึ่งประโยชน์แห่งความเป็น
สมณะ หรือประโยชน์แห่งความเป็นพราหมณ์ ด้วยปัญญาอันรู้ยิ่งด้วย
ตนเอง ในปัจจุบันเข้าถึงอยู่ ดังนี้.
จบตติยสมณพราหมณสูตรที่ 10
จบจตุตถวรรคที่ 4

รวมพระสูตรที่มีในวรรคนี้ คือ

1. จตัสสูตร 2. ปุพพสูตร 3. อจริสูตร
4. โนเจทสูตร 5. ทุกขสูตร 6. อภินันทนสูตร
7. อุปปาทสูตร 8. ปฐมสมณพราหมณสูตร 9. ทุติยสมณพราหมณสูตร
10. ตติยสมณพราหมณสูตร
จบธาตุสังยุตที่ 2

อรรถกถาอุปปาทสูตรที่ 7 เป็นต้น

ใน 3 สูตรสุดท้าย (สูตรที่ 8-9-10) ท่านกล่าวสัจจะ 4
เท่านั้น.
จบจตุตถวรรคที่ 4
จบอรรถกถาธาตุสังยุต