บทว่า ฆนา จ สาขา ชายนฺติ ความว่า ในสัปดาห์ที่ 5 เกิดปุ่ม
ขึ้น 5 แห่ง เพื่อเป็นมือและเท้าอย่างละ 2 และเป็นศีรษะ 1. มีคำที่พระพุทธ
เจ้าตรัสไว้ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ในสัปดาห์ที่ 5 ปุ่มตั้งขึ้น 5 แห่ง ตามกรรม
ดังนี้. ต่อแต่นี้ไป ทรงย่อพระเทศนาผ่านสัปดาห์ที่ 6 ที่ 7 เป็นต้น เมื่อจะ
ทรงแสดงเอาเวลาที่ผ่านไป 42 สัปดาห์ จึงตรัสว่า ผมเป็นต้น.
ในบทเหล่านั้น บทว่า เกสา โลมา นขาปิ จ ความว่า ผม
เป็นต้นเหล่านี้ ย่อมเกิดใน 42 สัปดาห์. บทว่า เตน โส ตตฺถ ยาเปติ
ความว่า จริงอยู่ สายสะดือตั้งขึ้นจากสะดือของเด็กนั้น ติดเป็นอันเดียวกับ
แผ่นท้องของมารดา. สายสะดือนั้นเป็นรูเหมือนก้านบัว. รสอาหารแล่นไป
ตามสายสะดือนั้น ดังรูปซึ่งมีอาหารเป็นสมุฏฐานให้ตั้งขึ้น. เด็กนั้นย่อมเป็น
อยู่ 10 เดือน ด้วยประการฉะนี้. บทว่า มาตุ กุจฺฉิคโต นโร ความว่า
คนอยู่ในท้องมารดาคืออยู่ภายในท้อง.
พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงว่า ดูก่อนยักษ์ สัตว์นี้เจริญขึ้นในท้อง
ของมารดาโดยลำดับ ไม่ใช่เกิดโดยการร่วมครั้งเดียว.
จบอรรถกถาอินทกสูตรที่ 1

2. สักกสูตร

ว่าด้วยการสอนคนอื่น

[804] สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่บนภูเขาคิชฌกูฏ
กรุงราชคฤห์.
[805] ครั้นนั้นแล ยักษ์มีชื่อว่าสักกะเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า
ได้กราบทูลด้วยคาถาว่า

การสั่งสอนคนอื่นนั้น ไม่เหมาะแก่
สมณะเช่นท่าน ผู้ละกิเลสได้ทั้งหมด ผู้
พ้นจากไตรภพ.
[806] พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า
ดูก่อนสักกะ ธรรมเครื่องอยู่ร่วมกัน
ย่อมเกิดด้วยเหตุอย่างใดอย่างหนึ่ง คนมี
ปัญญาไม่ควรที่จะไหวตามเหตุนั้นด้วยใจ
ถ้าค้นมีใจผ่องใสแล้วสั่งสอนคนอื่น บุคคล
นั้นย่อมไม่เป็นผู้พัวพันด้วยเหตุนั้น นอก
จากจะอนุเคราะห์เอ็นดู.

อรรถกถาสักกสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในสักกสูตรที่ 2 ต่อไปนี้ :-
บทว่า สกฺกนามโก คือ ยักษ์มีชื่ออย่างนี้. ได้ยินว่า ยักษ์นี้เป็น
ฝ่ายมาร. บทว่า วิปฺปมุตฺตสฺส ได้แก่ พ้นจากภพ 3. บทว่า ยทญฺญํ
ตัดบทว่า ยํ อญฺญํ (อื่นใด). บท วณฺเณน คือเพราะเหตุ. บทว่า
สํวาโส คืออยู่ด้วยกัน. อธิบายว่า เป็นสหายธรรม มิตรธรรม. บทว่า
สปฺปญฺโญ คือผู้มีปัญญา ผู้รอบรู้.
จบอรรถกถาสักกสูตรที่ 2