‘‘มหาเชตวนํ คนฺตฺวา, ปพฺพชิํ อนคาริยํ;

อุเปมิ พุทฺธํ ติกฺขตฺตุํ, รตฺติยา ทิวสสฺส จฯ

[183]

‘‘ตทา ทิสฺวา มุนิ อาห, จิรํ ธมฺมรุจีติ มํ;

ตโตหํ อวจํ พุทฺธํ, ปุพฺพกมฺมปภาวิตํฯ

[184]

‘‘สุจิรํ สตปุญฺญลกฺขณํ, ปติปุพฺเพน วิสุทฺธปจฺจยํ;

อหมชฺชสุเปกฺขนํ วต, ตว ปสฺสามิ นิรุปมํ วิคฺคหํ [นิรูปมคฺคหํ (สี.)]ฯ

[185]

‘‘สุจิรํ วิหตตฺตโม มยา, สุจิรกฺเขน นที วิโสสิตา;

สุจิรํ อมลํ วิโสธิตํ, นยนํ ญาณมยํ มหามุเนฯ

[186]

‘‘จิรกาลสมงฺคิโต [จิรกาลํ สมาคโต (ปี.)] ตยา, อวินฏฺโฐ ปุนรนฺตรํ จิรํ;

ปุนรชฺชสมาคโต ตยา, น หิ นสฺสนฺติ กตานิ โคตมฯ

[187]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ

[188]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[189]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ธมฺมรุจิโย เถโร อิมา คาถาโย

อภาสิตฺถาติฯ

ธมฺมรุจิยตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํฯ

10. สาลมณฺฑปิยตฺเถรอปทานํ

[190]

‘‘อชฺโฌคาเหตฺวา สาลวนํ, สุกโต อสฺสโม มม;

สาลปุปฺเผหิ สญฺฉนฺโน, วสามิ วิปิเน ตทาฯ

[191]

‘‘ปิยทสฺสี จ ภควา, สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล;

วิเวกกาโม สมฺพุทฺโธ, สาลวนมุปาคมิฯ

[192]

‘‘อสฺสมา อภินิกฺขมฺม, ปวนํ อคมาสหํ;

มูลผลํ คเวสนฺโต, อาหิณฺฑามิ วเน ตทาฯ

[193]

‘‘ตตฺถทฺทสาสิํ สมฺพุทฺธํ, ปิยทสฺสิํ มหายสํ;

สุนิสินฺนํ สมาปนฺนํ, วิโรจนฺตํ มหาวเนฯ

[194]

‘‘จตุทณฺเฑ ฐเปตฺวาน, พุทฺธสฺส อุปรี อหํ;

มณฺฑปํ สุกตํ กตฺวา, สาลปุปฺเผหิ ฉาทยิํฯ

[195]

‘‘สตฺตาหํ ธารยิตฺวาน, มณฺฑปํ สาลฉาทิตํ;

ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, พุทฺธเสฏฺฐมวนฺทหํฯ

[196]

‘‘ภควา ตมฺหิ สมเย, วุฏฺฐหิตฺวา สมาธิโต;

ยุคมตฺตํ เปกฺขมาโน, นิสีทิ ปุริสุตฺตโมฯ

[197]

‘‘สาวโก วรุโณ นาม, ปิยทสฺสิสฺส สตฺถุโน;

วสีสตสหสฺเสหิ, อุปคจฺฉิ วินายกํฯ

[198]

‘‘ปิยทสฺสี จ ภควา, โลกเชฏฺโฐ นราสโภ;

ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, สิตํ ปาตุกรี ชิโนฯ

[199]

‘‘อนุรุทฺโธ อุปฏฺฐาโก, ปิยทสฺสิสฺส สตฺถุโน;

เอกํสํ จีวรํ กตฺวา, อปุจฺฉิตฺถ มหามุนิํฯ

[200]

‘‘‘โก นุ โข ภควา เหตุ, สิตกมฺมสฺส สตฺถุโน;

การเณ วิชฺชมานมฺหิ, สตฺถา ปาตุกเร สิตํ’ฯ

[201]

‘‘‘สตฺตาหํ สาลจฺฉทนํ [ปุปฺผฉทนํ (สี. สฺยา. ปี.)], โย เม ธาเรสิ มาณโว;

ตสฺส กมฺมํ สริตฺวาน, สิตํ ปาตุกริํ อหํฯ

[202]

‘‘‘อโนกาสํ น ปสฺสามิ, ยตฺถ [ยํ ตํ (สฺยา. ปี. ก.)] ปุญฺญํ วิปจฺจติ;

เทวโลเก มนุสฺเส วา, โอกาโสว น สมฺมติฯ

[203]

‘‘‘เทวโลเก วสนฺตสฺส, ปุญฺญกมฺมสมงฺคิโน;

ยาวตา ปริสา ตสฺส, สาลจฺฉนฺนา ภวิสฺสติฯ

[204]

‘‘‘ตตฺถ ทิพฺเพหิ นจฺเจหิ, คีเตหิ วาทิเตหิ จ;

รมิสฺสติ สทา สนฺโต, ปุญฺญกมฺมสมาหิโตฯ

[205]

‘‘‘ยาวตา ปริสา ตสฺส, คนฺธคนฺธี ภวิสฺสติ;

สาลสฺส ปุปฺผวสฺโส จ, ปวสฺสิสฺสติ ตาวเทฯ

[206]

‘‘‘ตโต จุโตยํ มนุโช, มานุสํ อาคมิสฺสติ;

อิธาปิ สาลจฺฉทนํ, สพฺพกาลํ ธริสฺสติ [ธริยติ (สี. ปี.)]ฯ

[207]

‘‘‘อิธ นจฺจญฺจ คีตญฺจ, สมฺมตาฬสมาหิตํ;

ปริวาเรสฺสนฺติ มํ นิจฺจํ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

[208]

‘‘‘อุคฺคจฺฉนฺเต จ สูริเย, สาลวสฺสํ ปวสฺสติ;

ปุญฺญกมฺเมน สํยุตฺตํ, วสฺสเต สพฺพกาลิกํฯ

[209]

‘‘‘อฏฺฐารเส กปฺปสเต, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ

[210]

‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;

สพฺพาสเว ปริญฺญาย, นิพฺพายิสฺสตินาสโวฯ

[211]

‘‘‘ธมฺมํ อภิสเมนฺตสฺส, สาลจฺฉนฺนํ ภวิสฺสติ;

จิตเก ฌายมานสฺส, ฉทนํ ตตฺถ เหสฺสติ’ฯ

[212]

‘‘วิปากํ กิตฺตยิตฺวาน, ปิยทสฺสี มหามุนิ;

ปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ, ตปฺเปนฺโต ธมฺมวุฏฺฐิยาฯ

[213]

‘‘ติํสกปฺปานิ เทเวสุ, เทวรชฺชมการยิํ;

สฏฺฐิ จ สตฺตกฺขตฺตุญฺจ, จกฺกวตฺตี อโหสหํฯ

[214]

‘‘เทวโลกา อิธาคนฺตฺวา, ลภามิ วิปุลํ สุขํ;

อิธาปิ สาลจฺฉทนํ, มณฺฑปสฺส อิทํ ผลํฯ

[215]

‘‘อยํ ปจฺฉิมโก มยฺหํ, จริโม วตฺตเต ภโว;

อิธาปิ สาลจฺฉทนํ, เหสฺสติ สพฺพกาลิกํฯ

[216]

‘‘มหามุนิํ โตสยิตฺวา, โคตมํ สกฺยปุงฺควํ;

ปตฺโตมฺหิ อจลํ ฐานํ, หิตฺวา ชยปราชยํฯ

[217]

‘‘อฏฺฐารเส กปฺปสเต, ยํ พุทฺธมภิปูชยิํ;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

[218]

กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ

[219]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[220]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สาลมณฺฑปิโย เถโร อิมา คาถาโย

อภาสิตฺถาติฯ

สาลมณฺฑปิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํฯ

ปํสุกูลวคฺโค เอกูนปญฺญาสโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ปํสุกูลํ พุทฺธสญฺญี, ภิสโท ญาณกิตฺตโก;

จนฺทนี ธาตุปูชี จ, ปุลินุปฺปาทโกปิ จฯ

ตรโณ ธมฺมรุจิโก, สาลมณฺฑปิโย ตถา;

สตานิ ทฺเว โหนฺติ คาถา, อูนวีสติเมว จฯ

50. กิงฺกณิปุปฺผวคฺโค