5. นนฺทาเถรีอปทานํ

[166]

‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺมาน ปารคู;

อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ

[167]

‘‘โอวาทโก วิญฺญาปโก, ตารโก สพฺพปาณินํ;

เทสนากุสโล พุทฺโธ, ตาเรสิ ชนตํ พหุํฯ

[168]

‘‘อนุกมฺปโก การุณิโก, หิเตสี สพฺพปาณินํ;

สมฺปตฺเต ติตฺถิเย สพฺเพ, ปญฺจสีเล ปติฏฺฐปิฯ

[169]

‘‘เอวํ นิรากุลํ อาสิ, สุญฺญตํ ติตฺถิเยหิ จ;

วิจิตฺตํ อรหนฺเตหิ, วสีภูเตหิ ตาทิภิฯ

[170]

‘‘รตนานฏฺฐปญฺญาสํ , อุคฺคโตว มหามุนิ;

กญฺจนคฺฆิยสงฺกาโส, พาตฺติํสวรลกฺขโณฯ

[171]

‘‘วสฺสสตสหสฺสานิ, อายุ วิชฺชติ ตาวเท;

ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส, ตาเรสิ ชนตํ พหุํฯ

[172]

‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, ชาตา เสฏฺฐิกุเล อหุํ;

นานารตนปชฺโชเต, มหาสุขสมปฺปิตาฯ

[173]

‘‘อุเปตฺวา ตํ มหาวีรํ, อสฺโสสิํ ธมฺมเทสนํ;

อมตํ ปรมสฺสาทํ, ปรมตฺถนิเวทกํฯ

[174]

‘‘ตทา นิมนฺตยิตฺวาน, สสงฺฆํ โลกนายกํ;

ทตฺวา ตสฺส มหาทานํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิฯ

[175]

‘‘ฌายินีนํ ภิกฺขุนีนํ, อคฺคฏฺฐานมปตฺถยิํ;

นิปจฺจ สิรสา ธีรํ, สสงฺฆํ โลกนายกํฯ

[176]

‘‘ตทา อทนฺตทมโก, ติโลกสรโณ ปภู;

พฺยากาสิ นรสารถิ, ‘ลจฺฉเส ตํ สุปตฺถิตํฯ

[177]

‘‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ

[178]

‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาทา, โอรสา ธมฺมนิมฺมิตา;

นนฺทาติ นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวิกา’ฯ

[179]

‘‘ตํ สุตฺวา มุทิตา หุตฺวา, ยาวชีวํ ตทา ชินํ;

เมตฺตจิตฺตา ปริจริํ, ปจฺจเยหิ วินายกํฯ

[180]

‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;

ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ

[181]

‘‘ตโต จุตา ยามมคํ, ตโตหํ ตุสิตํ คตา [อคํ (สี. ปี. ก.)];

ตโต จ นิมฺมานรติํ, วสวตฺติปุรํ ตโต [คตา (สฺยา.)]ฯ

[182]

‘‘ยตฺถ ยตฺถูปปชฺชามิ, ตสฺส กมฺมสฺส วาหสา;

ตตฺถ ตตฺเถว ราชูนํ, มเหสิตฺตมการยิํฯ

[183]

‘‘ตโต จุตา มนุสฺสตฺเต, ราชานํ จกฺกวตฺตินํ;

มณฺฑลีนญฺจ ราชูนํ, มเหสิตฺตมการยิํฯ

[184]

‘‘สมฺปตฺติํ อนุโภตฺวาน, เทเวสุ มนุเชสุ จ;

สพฺพตฺถ สุขิตา หุตฺวา, เนกกปฺเปสุ สํสริํฯ

[185]

‘‘ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเต, สุรมฺเม [ปุรสฺมิํ (สฺยา.)] กปิลวฺหเย;

รญฺโญ สุทฺโธทนสฺสาหํ, ธีตา อาสิํ อนินฺทิตาฯ

[186]

‘‘สิริยา [สิริํว (สี.), รํสิริว (สฺยา.)] รูปินิํ ทิสฺวา, นนฺทิตํ อาสิ ตํ กุลํ;

เตน นนฺทาติ เม นามํ, สุนฺทรํ ปวรํ อหุฯ

[187]

‘‘ยุวตีนญฺจ สพฺพาสํ, กลฺยาณีติ จ วิสฺสุตา;

ตสฺมิมฺปิ นคเร รมฺเม, ฐเปตฺวา ตํ ยโสธรํฯ

[188]

‘‘เชฏฺโฐ ภาตา ติโลกคฺโค, ปจฺฉิโม [มชฺฌิโม (ปี.)] อรหา ตถา;

เอกากินี คหฏฺฐาหํ, มาตรา ปริโจทิตาฯ

[189]

‘‘‘สากิยมฺหิ กุเล ชาตา, ปุตฺเต พุทฺธานุชา ตุวํ;

นนฺเทนปิ วินา ภูตา, อคาเร กิํ นุ อจฺฉสิฯ

[190]

‘‘‘ชราวสานํ โยพฺพญฺญํ, รูปํ อสุจิสมฺมตํ;

โรคนฺตมปิจาโรคฺยํ, ชีวิตํ มรณนฺติกํฯ

[191]

‘‘‘อิทมฺปิ เต สุภํ รูปํ, สสีกนฺตํ มโนหรํ;

ภูสนานํ อลงฺการํ, สิริสงฺฆาฏสนฺนิภํฯ

[192]

‘‘‘ปุญฺชิตํ โลกสารํว, นยนานํ รสายนํ;

ปุญฺญานํ กิตฺติชนนํ, อุกฺกากกุลนนฺทนํฯ

[193]

‘‘‘น จิเรเนว กาเลน, ชรา สมธิเสสฺสติ [สมภิโภสฺสติ (สี. สฺยา.), สมธิเหสฺสติ (ปี.)];

วิหาย เคหํ การุญฺเญ [การุญฺเญ (สี. ปี.), ปารยฺหิํ (สฺยา.)], จร ธมฺมมนินฺทิเต’ฯ

[194]

‘‘สุตฺวาหํ มาตุ วจนํ, ปพฺพชิํ อนคาริยํ;

เทเหน น ตุ จิตฺเตน, รูปโยพฺพนลาฬิตาฯ

[195]

‘‘มหตา จ ปยตฺเตน, ฌานชฺเฌน ปรํ มม;

กาตุญฺจ วทเต มาตา, น จาหํ ตตฺถ อุสฺสุกาฯ

[196]

‘‘ตโต มหาการุณิโก, ทิสฺวา มํ กามลาลสํ [กมลานนํ (สฺยา.)];

นิพฺพินฺทนตฺถํ รูปสฺมิํ, มม จกฺขุปเถ ชิโนฯ

[197]

‘‘สเกน อานุภาเวน, อิตฺถิํ มาเปสิ โสภินิํ;

ทสฺสนียํ สุรุจิรํ, มมโตปิ สุรูปินิํฯ

[198]

‘‘ตมหํ วิมฺหิตา ทิสฺวา, อติวิมฺหิตเทหินิํ;

จินฺตยิํ สผลํ เมติ, เนตฺตลาภญฺจ มานุสํฯ

[199]

‘‘ตมหํ เอหิ สุภเค, เยนตฺโถ ตํ วเทหิ เม;

กุลํ เต นามโคตฺตญฺจ, วท เม ยทิ เต ปิยํฯ

[200]

‘น วญฺจกาโล สุภเค [ปญฺหกาโล สุภเณ (สี. สฺยา. ปี.)], อุจฺฉงฺเค มํ นิวาสย;

สีทนฺตีว มมงฺคานิ, ปสุปฺปย มุหุตฺตกํ’ฯ

[201]

‘‘ตโต สีสํ มมงฺเก สา, กตฺวา สยิ สุโลจนา;

ตสฺสา นลาเฏ ปติตา, ลุทฺธา [ลูตา (สฺยา.)] ปรมทารุณาฯ

[202]

‘‘สห ตสฺสา นิปาเตน, ปิฬกา อุปปชฺชถ;

ปคฺฆริํสุ ปภินฺนา จ, กุณปา ปุพฺพโลหิตาฯ

[203]

‘‘ปภินฺนํ วทนญฺจาปิ, กุณปํ ปูติคนฺธนํ;

อุทฺธุมาตํ วินิลญฺจ, ปุพฺพญฺจาปิ สรีรกํฯ

[204]

‘‘สา ปเวทิตสพฺพงฺคี, นิสฺสสนฺตี มุหุํ มุหุํ;

เวทยนฺตี สกํ ทุกฺขํ, กรุณํ ปริเทวยิฯ

[205]

‘‘‘ทุกฺเขน ทุกฺขิตา โหมิ, ผุสยนฺติ จ เวทนา;

มหาทุกฺเข นิมุคฺคมฺหิ, สรณํ โหหิ เม สขี’ฯ

[206]

‘‘‘กุหิํ วทนโสภํ เต, กุหิํ เต ตุงฺคนาสิกา;

ตมฺพพิมฺพวโรฏฺฐํ เต, วทนํ เต กุหิํ คตํฯ

[207]

‘‘‘กุหิํ สสีนิภํ วณฺณํ, กมฺพุคีวา กุหิํ คตา;

โทฬาโลลาว [ทามามาลญฺจ (สฺยา.), โทโลลุลฺลาว (ก.)] เต กณฺณา, เววณฺณํ สมุปาคตาฯ

[208]

‘‘‘มกุฬขารกาการา [มกุลมฺพุรูหาการา (สี.), มกุฬปทุมาการา (สฺยา.)], กลิกาว [กลสาว (สี. สฺยา. ปี.)] ปโยธรา;

ปภินฺนา ปูติกุณปา, ทุฏฺฐคนฺธิตฺตมาคตาฯ

[209]

‘‘‘เวทิมชฺฌาว สุสฺโสณี [ตนุมชฺฌา ปุถุสฺโสณี (สี. สฺยา.), เวทิมชฺฌา ปุถุสฺโสณี (ปี.)], สูนาว นีตกิพฺพิสา;

ชาตา อเมชฺฌภริตา, อโห รูปมสสฺสตํฯ

[210]

‘‘‘สพฺพํ สรีรสญฺชาตํ, ปูติคนฺธํ ภยานกํ;

สุสานมิว พีภจฺฉํ, รมนฺเต ยตฺถ พาลิสา’ฯ

[211]

‘‘ตทา มหาการุณิโก, ภาตา เม โลกนายโก;

ทิสฺวา สํวิคฺคจิตฺตํ มํ, อิมา คาถา อภาสถฯ

[212]

‘‘‘อาตุรํ กุณปํ ปูติํ, ปสฺส นนฺเท สมุสฺสยํ;

อสุภาย จิตฺตํ ภาเวหิ, เอกคฺคํ สุสมาหิตํฯ

[213]

‘‘‘ยถา อิทํ ตถา เอตํ, ยถา เอตํ ตถา อิทํ;

ทุคฺคนฺธํ ปูติกํ วาติ, พาลานํ อภินนฺทิตํฯ

[214]

‘‘‘เอวเมตํ อเวกฺขนฺตี, รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา;

ตโต สกาย ปญฺญาย, อภินิพฺพิชฺฌ ทกฺขสิ’ฯ

[215]

‘‘ตโตหํ อติสํวิคฺคา, สุตฺวา คาถา สุภาสิตา;

ตตฺรฏฺฐิตาวหํ สนฺตี, อรหตฺตมปาปุณิํฯ

[216]

‘‘ยตฺถ ยตฺถ นิสินฺนาหํ, สทา ฌานปรายนา;

ชิโน ตสฺมิํ คุเณ ตุฏฺโฐ, เอตทคฺเค ฐเปสิ มํฯ

[217]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสวาฯ

[218]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[219]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ นนฺทา ภิกฺขุนี ชนปทกลฺยาณี อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

นนฺทาเถริยาปทานํ ปญฺจมํฯ

6. โสณาเถรีอปทานํ

[220]

‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺมาน ปารคู;

อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ

[221]

‘‘ตทา เสฏฺฐิกุเล ชาตา, สุขิตา ปูชิตา ปิยา;

อุเปตฺวา ตํ มุนิวรํ, อสฺโสสิํ มธุรํ วจํฯ

[222]

‘‘อารทฺธวีริยานคฺคํ, วณฺเณสิ [วณฺเณติ (สฺยา.)] ภิกฺขุนิํ ชิโน;

ตํ สุตฺวา มุทิตา หุตฺวา, การํ กตฺวาน สตฺถุโนฯ

[223]

‘‘อภิวาทิย สมฺพุทฺธํ, ฐานํ ตํ ปตฺถยิํ ตทา;

อนุโมทิ มหาวีโร, ‘สิชฺฌตํ ปณิธี ตวฯ

[224]

‘‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ

[225]

‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาทา, โอรสา ธมฺมนิมฺมิตา;

โสณาติ นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวิกา’ฯ

[226]

‘‘ตํ สุตฺวา มุทิตา หุตฺวา, ยาวชีวํ ตทา ชินํ;

เมตฺตจิตฺตา ปริจริํ, ปจฺจเยหิ วินายกํฯ

[227]

‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;

ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ

[228]

‘‘ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ, ชาตา เสฏฺฐิกุเล อหํ;

สาวตฺถิยํ ปุรวเร, อิทฺเธ ผีเต มหทฺธเนฯ

[229]