‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม, อนุปาทาย สพฺพโส;
ปายาสิํ ทมยิตฺวาหํ, เอตทคฺคมปาปุณิํฯ
[175]
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
[176]
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[177]
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
กุมารกสฺสปตฺเถรสฺสาปทานํ ปญฺจมํฯ
จตุวีสติมํ ภาณวารํฯ
6. พาหิยตฺเถรอปทานํ
[178]
‘‘อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโก;
มหปฺปโภ ติโลกคฺโค, นาเมน ปทุมุตฺตโรฯ
[179]
‘‘ขิปฺปาภิญฺญสฺส ภิกฺขุสฺส, คุณํ กิตฺตยโต มุเน;
สุตฺวา อุทคฺคจิตฺโตหํ, การํ กตฺวา มเหสิโนฯ
[180]
‘‘ทตฺวา สตฺตาหิกํ ทานํ, สสิสฺสสฺส มุเน อหํ;
อภิวาทิย สมฺพุทฺธํ, ตํ ฐานํ ปตฺถยิํ ตทาฯ
[181]
‘‘ตโต มํ พฺยากริ พุทฺโธ, ‘เอตํ ปสฺสถ พฺราหฺมณํ;
ปติตํ ปาทมูเล เม, จริยํ ปจฺจเวกฺขณํ [ปสนฺนนยนานนํ (สี.), ปีนสมฺปนฺนเวกฺขณํ (สฺยา.), ปีณํสํ ปจฺจเวกฺขณํ (ปี.)]ฯ
[182]
‘‘‘เหมยญฺโญปจิตงฺคํ , อวทาตตนุตฺตจํ;
ปลมฺพพิมฺพตมฺโพฏฺฐํ, เสตติณฺหสมํ ทิชํฯ
[183]
‘‘‘คุณถามพหุตรํ, สมุคฺคตตนูรุหํ;
คุโณฆายตนีภูตํ, ปีติสมฺผุลฺลิตานนํฯ
[184]
‘‘‘เอโส ปตฺถยเต ฐานํ, ขิปฺปาภิญฺญสฺส ภิกฺขุโน;
อนาคเต มหาวีโร, โคตโม นาม เหสฺสติฯ
[185]
‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;
พาหิโย นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก’ฯ
[186]
‘‘ตทา หิ ตุฏฺโฐ วุฏฺฐาย, ยาวชีวํ มหามุเน;
การํ กตฺวา จุโต สคฺคํ, อคํ สภวนํ ยถาฯ
[187]
‘‘เทวภูโต มนุสฺโส วา, สุขิโต ตสฺส กมฺมุโน;
วาหสา สํสริตฺวาน, สมฺปตฺติมนุโภมหํฯ
[188]
‘‘ปุน กสฺสปวีรสฺส, อตฺถเมนฺตมฺหิ [อตฺถงฺคตมฺหิ (สฺยา.)] สาสเน;
อารุยฺห เสลสิขรํ, ยุญฺชิตฺวา ชินสาสนํฯ
[189]
‘‘วิสุทฺธสีโล สปฺปญฺโญ, ชินสาสนการโก;
ตโต จุตา ปญฺจ ชนา, เทวโลกํ อคมฺหเสฯ
[190]
‘‘ตโตหํ พาหิโย ชาโต, ภารุกจฺเฉ ปุรุตฺตเม;
ตโต นาวาย ปกฺขนฺโท [ปกฺขนฺโต (สี.), ปกฺกนฺโต (ปี.)], สาครํ อปฺปสิทฺธิยํ [อตฺถสิทฺธิยํ (ก.)]ฯ
[191]
‘‘ตโต นาวา อภิชฺชิตฺถ, คนฺตฺวาน กติปาหกํ;
ตทา ภีสนเก โฆเร, ปติโต มกรากเรฯ
[192]
‘‘ตทาหํ วายมิตฺวาน, สนฺตริตฺวา มโหทธิํ;
สุปฺปาทปฏฺฏนวรํ [สุปฺปารปฏฺฏนวรํ (สี. ปี.)], สมฺปตฺโต มนฺทเวธิโต [มนฺทเมธิโก (สี.), มนฺทเวทิโต (สฺยา.), มทฺทเวรตํ (ก.)]ฯ
[193]
‘‘ทารุจีรํ นิวาเสตฺวา, คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิํ;
ตทาห โส ชโน ตุฏฺโฐ, อรหายมิธาคโตฯ
[194]
‘‘อิมํ อนฺเนน ปาเนน, วตฺเถน สยเนน จ;
เภสชฺเชน จ สกฺกตฺวา, เหสฺสาม สุขิตา มยํฯ
[195]
‘‘ปจฺจยานํ ตทา ลาภี, เตหิ สกฺกตปูชิโต;
อรหาหนฺติ สงฺกปฺปํ, อุปฺปาเทสิํ อโยนิโสฯ
[196]
‘‘ตโต เม จิตฺตมญฺญาย, โจทยี ปุพฺพเทวตา;
‘น ตฺวํ อุปายมคฺคญฺญู, กุโต ตฺวํ อรหา ภเว’ฯ
[197]
‘‘โจทิโต ตาย สํวิคฺโค, ตทาหํ ปริปุจฺฉิ ตํ;
‘เก วา เอเต กุหิํ โลเก, อรหนฺโต นรุตฺตมาฯ
[198]
‘‘‘สาวตฺถิยํ โกสลมนฺทิเร ชิโน, ปหูตปญฺโญ วรภูริเมธโส;
โส สกฺยปุตฺโต อรหา อนาสโว, เทเสติ ธมฺมํ อรหตฺตปตฺติยาฯ
[199]
‘‘‘ตทสฺส สุตฺวา วจนํ สุปีณิโต [ปีณิตฺวา (ก.)], นิธิํว ลทฺธา กปโณติ วิมฺหิโต;
อุทคฺคจิตฺโต อรหตฺตมุตฺตมํ, สุทสฺสนํ ทฏฺฐุมนนฺตโคจรํฯ
[200]
‘‘‘ตทา ตโต นิกฺขมิตฺวาน สตฺถุโน [นิกฺขมิตุน สตฺถุวรํ (สี.)], สทา ชินํ ปสฺสามิ วิมลานนํ [ปราชินํ ปสฺสามิ กมลานนํ (ก.)];
อุเปจฺจ รมฺมํ วิชิตวฺหยํ วนํ, ทิเช อปุจฺฉิํ กุหิํ โลกนนฺทโนฯ
[201]
‘‘‘ตโต อโวจุํ นรเทววนฺทิโต, ปุรํ ปวิฏฺโฐ อสเนสนาย โส;
สโสว [ปจฺเจหิ (สี. สฺยา.)] ขิปฺปํ มุนิทสฺสนุสฺสุโก, อุเปจฺจ วนฺทาหิ ตมคฺคปุคฺคลํ’ฯ
[202]
‘‘ตโตหํ ตุวฏํ คนฺตฺวา, สาวตฺถิํ ปุรมุตฺตมํ;
วิจรนฺตํ ตมทฺทกฺขิํ, ปิณฺฑตฺถํ อปิหาคิธํฯ
[203]
‘‘ปตฺตปาณิํ อโลลกฺขํ, ปาจยนฺตํ ปีตากรํ [ภาชยนฺตํ วิยามตํ (สี.), โชตยนฺตํ อิธามตํ (สฺยา.), ภาชยนฺตํ อิทํมตํ (ปี.)];
สิรีนิลยสงฺกาสํ, รวิทิตฺติหรานนํฯ
[204]
‘‘ตํ สเมจฺจ นิปจฺจาหํ, อิทํ วจนมพฺรวิํ;
‘กุปเถ วิปฺปนฏฺฐสฺส, สรณํ โหหิ โคตมฯ
[205]
‘‘‘ปาณสนฺตารณตฺถาย , ปิณฺฑาย วิจรามหํ;
น เต ธมฺมกถากาโล, อิจฺจาห มุนิสตฺตโม’ฯ
[206]
‘‘ตทา ปุนปฺปุนํ พุทฺธํ, อายาจิํ ธมฺมลาลโส;
โย เม ธมฺมมเทเสสิ, คมฺภีรํ สุญฺญตํ ปทํฯ
[207]
‘‘ตสฺส ธมฺมํ สุณิตฺวาน, ปาปุณิํ อาสวกฺขยํ;
ปริกฺขีณายุโก สนฺโต, อโห สตฺถานุกมฺปโกฯ
[208]
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
[209]
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[210]
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[211]
‘‘เอวํ เถโร วิยากาสิ, พาหิโย ทารุจีริโย;
สงฺการกูเฏ ปติโต, ภูตาวิฏฺฐาย คาวิยาฯ
[212]
‘‘อตฺตโน ปุพฺพจริยํ, กิตฺตยิตฺวา มหามติ;
ปรินิพฺพายิ โส เถโร [วีโร (สี.), ธีโร (สฺยา.)], สาวตฺถิยํ ปุรุตฺตเมฯ
[213]
‘‘นครา นิกฺขมนฺโต ตํ, ทิสฺวาน อิสิสตฺตโม;
ทารุจีรธรํ ธีรํ, พาหิยํ พาหิตาคมํฯ
[214]
‘‘ภูมิยํ ปติตํ ทนฺตํ, อินฺทเกตูว ปาติตํ;
คตายุํ สุกฺขกิเลสํ [คตายุ สํคตกฺเลสํ (สี. ปี.), ตทายุ สงฺกตาเลสํ (ก.)], ชินสาสนการกํฯ
[215]
‘‘ตโต อามนฺตยี สตฺถา, สาวเก สาสเน รเต;
‘คณฺหถ เนตฺวา [หุตฺวา (สฺยา. ปี. ก.)] ฌาเปถ, ตนุํ สพฺรหฺมจาริโนฯ
[216]
‘‘‘ถูปํ กโรถ ปูเชถ, นิพฺพุโต โส มหามติ;
ขิปฺปาภิญฺญานเมสคฺโค, สาวโก เม วโจกโรฯ
[217]
‘‘‘สหสฺสมปิ เจ คาถา, อนตฺถปทสญฺหิตา;
เอกํ คาถาปทํ เสยฺโย, ยํ สุตฺวา อุปสมฺมติฯ
[218]
‘‘‘ยตฺถ อาโป จ ปถวี, เตโช วาโย น คาธติ;
น ตตฺถ สุกฺกา โชตนฺติ, อาทิจฺโจ น ปกาสติฯ
[219]
‘‘‘น ตตฺถ จนฺทิมา ภาติ, ตโม ตตฺถ น วิชฺชติ;
ยทา จ อตฺตนา เวทิ, มุนิโมเนน พฺราหฺมโณฯ
[220]
‘‘‘อถ รูปา อรูปา จ, สุขทุกฺขา วิมุจฺจติ’;
อิจฺเจวํ อภณี นาโถ, ติโลกสรโณ มุนิ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา พาหิโย เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
พาหิยตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺฐํฯ
7. มหาโกฏฺฐิกตฺเถรอปทานํ
[221]
‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพโลกวิทู มุนิ;
อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ จกฺขุมาฯ
[222]
‘‘โอวาทโก วิญฺญาปโก, ตารโก สพฺพปาณินํ;
เทสนากุสโล พุทฺโธ, ตาเรสิ ชนตํ พหุํฯ
[223]
‘‘อนุกมฺปโก การุณิโก, หิเตสี สพฺพปาณินํ;
สมฺปตฺเต ติตฺถิเย สพฺเพ, ปญฺจสีเล ปติฏฺฐปิฯ
[224]
‘‘เอวํ นิรากุลํ อาสิ, สุญฺญตํ ติตฺถิเยหิ จ;
วิจิตฺตํ อรหนฺเตหิ, วสีภูเตหิ ตาทิภิฯ
[225]
‘‘รตนานฏฺฐปญฺญาสํ, อุคฺคโต โส มหามุนิ;
กญฺจนคฺฆิยสงฺกาโส, พาตฺติํสวรลกฺขโณฯ
[226]
‘‘วสฺสสตสหสฺสานิ, อายุ วิชฺชติ ตาวเท;
ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส, ตาเรสิ ชนตํ พหุํฯ
[227]
‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, พฺราหฺมโณ เวทปารคู;
อุเปจฺจ สพฺพโลกคฺคํ [สพฺพสารคฺคํ (สี.), สตฺตปารคํ (ปี.)], อสฺโสสิํ ธมฺมเทสนํฯ
[228]
‘‘ตทา โส สาวกํ วีโร, ปภินฺนมติโคจรํ;
อตฺเถ ธมฺเม นิรุตฺเต จ, ปฏิภาเน จ โกวิทํฯ
[229]
‘‘ฐเปสิ เอตทคฺคมฺหิ, ตํ สุตฺวา มุทิโต อหํ;
สสาวกํ ชินวรํ, สตฺตาหํ โภชยิํ ตทาฯ
[230]
‘‘ทุสฺเสหจฺฉาทยิตฺวาน , สสิสฺสํ พุทฺธิสาครํ [พุทฺธสาครํ (ก.)];
นิปจฺจ ปาทมูลมฺหิ, ตํ ฐานํ ปตฺถยิํ อหํฯ
[231]