1. มหากจฺจายนตฺเถรอปทานํ

[1]

‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, อเนโช อชิตํ ชโย;

สตสหสฺเส กปฺปานํ, อิโต อุปฺปชฺชิ นายโกฯ

[2]

‘‘วีโร กมลปตฺตกฺโข, สสงฺกวิมลานโน;

กนกาจลสงฺกาโส [กญฺจนตจสงฺกาโส (สฺยา.)], รวิทิตฺติสมปฺปโภฯ

[3]

‘‘สตฺตเนตฺตมโนหารี, วรลกฺขณภูสิโต;

สพฺพวากฺยปถาตีโต, มนุชามรสกฺกโตฯ

[4]

‘‘สมฺพุทฺโธ โพธยํ สตฺเต, วาคีโส มธุรสฺสโร;

กรุณานิพนฺธสนฺตาโน, ปริสาสุ วิสารโทฯ

[5]

‘‘เทเสติ มธุรํ ธมฺมํ, จตุสจฺจูปสํหิตํ;

นิมุคฺเค โมหปงฺกมฺหิ, สมุทฺธรติ ปาณิเนฯ

[6]

‘‘ตทา เอกจโร หุตฺวา, ตาปโส หิมวาลโย;

นภสา มานุสํ โลกํ, คจฺฉนฺโต ชินมทฺทสํฯ

[7]

‘‘อุเปจฺจ สนฺติกํ ตสฺส, อสฺโสสิํ ธมฺมเทสนํ;

วณฺณยนฺตสฺส วีรสฺส, สาวกสฺส มหาคุณํฯ

[8]

‘‘สงฺขิตฺเตน มยา วุตฺตํ, วิตฺถาเรน ปกาสยํ;

ปริสํ มญฺจ โตเสติ, ยถา กจฺจายโน อยํฯ

[9]

‘‘‘นาหํ เอวมิเธกจฺจํ [เอวํวิธํ กญฺจิ (สี. ปี.)], อญฺญํ ปสฺสามิ สาวกํ;

ตสฺมาตทคฺเค [ตสฺเมตทคฺเค (สี.)] เอสคฺโค, เอวํ ธาเรถ ภิกฺขโว’ฯ

[10]

‘‘ตทาหํ วิมฺหิโต หุตฺวา, สุตฺวา วากฺยํ มโนรมํ;

หิมวนฺตํ คมิตฺวาน, อาหิตฺวา [อาหตฺวา (สี. ปี.)] ปุปฺผสญฺจยํฯ

[11]

‘‘ปูเชตฺวา โลกสรณํ, ตํ ฐานมภิปตฺถยิํ;

ตทา มมาสยํ ญตฺวา, พฺยากาสิ ส รณญฺชโหฯ

[12]

‘‘‘ปสฺสเถตํ อิสิวรํ, นิทฺธนฺตกนกตฺตจํ;

อุทฺธคฺคโลมํ ปีณํสํ, อจลํ ปญฺชลิํ ฐิตํฯ

[13]

‘‘‘หาสํ สุปุณฺณนยนํ, พุทฺธวณฺณคตาสยํ;

ธมฺมชํ อุคฺคหทยํ [ธมฺมํว วิคฺคหวรํ (สี.), ธมฺมปฏิคฺคหวรํ (ปี.)], อมตาสิตฺตสนฺนิภํ’ฯ

[14]

‘‘กจฺจานสฺส คุณํ สุตฺวา, ตํ ฐานํ ปตฺถยํ ฐิโต;

อนาคตมฺหิ อทฺธาเน, โคตมสฺส มหามุเนฯ

[15]

‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;

กจฺจาโน นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโกฯ

[16]

‘‘พหุสฺสุโต มหาญาณี, อธิปฺปายวิทู มุเน;

ปาปุณิสฺสติ ตํ ฐานํ, ยถายํ พฺยากโต มยาฯ

[17]

‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกริํ ตทา;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

[18]

‘‘ทุเว ภเว สํสรามิ, เทวตฺเต อถ มานุเส;

อญฺญํ คติํ น คจฺฉามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

[19]

‘‘ทุเว กุเล ปชายามิ, ขตฺติเย อถ พฺราหฺมเณ;

นีเจ กุเล น ชายามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

[20]

‘‘ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ, ชาโต อุชฺเชนิยํ ปุเร [ชาโต, อุชฺเชนิยํ ปุเร รเม (สฺยา.)];

ปชฺโชตสฺส จ จณฺฑสฺส, ปุโรหิตทิชาธิโน [ปุโรหิตทิชาติโน (สี. ปี.)]ฯ

[21]

‘‘ปุตฺโต ติริฏิวจฺฉสฺส [ติริฏวจฺฉสฺส (สี.), ติปิติวจฺฉสฺส (สฺยา.)], นิปุโณ เวทปารคู;

มาตา จ จนฺทิมา นาม, กจฺจาโนหํ วรตฺตโจฯ

[22]

‘‘วีมํสนตฺถํ พุทฺธสฺส, ภูมิปาเลน เปสิโต;

ทิสฺวา โมกฺขปุรทฺวารํ, นายกํ คุณสญฺจยํฯ

[23]

‘‘สุตฺวา จ วิมลํ วากฺยํ, คติปงฺกวิโสสนํ;

ปาปุณิํ อมตํ สนฺตํ, เสเสหิ สห สตฺตหิฯ

[24]

‘‘อธิปฺปายวิทู ชาโต, สุคตสฺส มหามเต;

ฐปิโต เอตทคฺเค จ, สุสมิทฺธมโนรโถฯ

[25]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;

นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหรามิ อนาสโวฯ

[26]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ, มม พุทฺธสฺส สนฺติเก;

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ, มม พุทฺธสฺส สนฺติเก; ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[27]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;

ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มหากจฺจายโน เถโร อิมา คาถาโย

อภาสิตฺถาติฯ

มหากจฺจายนตฺเถรสฺสาปทานํ ปฐมํฯ

2. วกฺกลิตฺเถรอปทานํ

[28]

‘‘อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโก;

อโนมนาโม อมิโต, นาเมน ปทุมุตฺตโรฯ

[29]

‘‘ปทุมาการวทโน, ปทุมามลสุจฺฉวี;

โลเกนานุปลิตฺโตว โตเยน ปทุมํ ยถาฯ

[30]

‘‘วีโร ปทุมปตฺตกฺโข, กนฺโต จ ปทุมํ ยถา;

ปทุมุตฺตรคนฺโธว, ตสฺมา โส ปทุมุตฺตโรฯ

[31]

‘‘โลกเชฏฺโฐ จ นิมฺมาโน, อนฺธานํ นยนูปโม;

สนฺตเวโส คุณนิธิ, กรุณามติสาคโรฯ

[32]

‘‘ส กทาจิ มหาวีโร, พฺรหฺมาสุรสุรจฺจิโต;

สเทวมนุชากิณฺเณ, ชนมชฺเฌ ชินุตฺตโม [ชนุตฺตโม (สฺยา. ปี.), อนุตฺตโม (ก.) วงฺคีสตฺเถราปทาเนปิ]ฯ

[33]

‘‘วทเนน สุคนฺเธน, มธุเรน รุเตน จ;

รญฺชยํ ปริสํ สพฺพํ, สนฺถวี สาวกํ สกํฯ

[34]

‘‘สทฺธาธิมุตฺโต สุมติ, มม ทสฺสนลาลโส [ทสฺสนสาลโย (สฺยา.)];

นตฺถิ เอตาทิโส อญฺโญ, ยถายํ ภิกฺขุ วกฺกลิฯ

[35]

‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, นคเร พฺราหฺมณตฺรโช;

หุตฺวา สุตฺวา จ ตํ วากฺยํ, ตํ ฐานมภิโรจยิํฯ

[36]