เมนู

7.ปัญจาลจัณฑสูตร



[236] ปัญจาลจัณฑเทวบุตร ยืนอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่งแล้ว
ได้กล่าวคาถานี้ ในสำนักพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า
บุคคลผู้มีปัญญามาก ได้พบโอกาส
ช่องทางในที่คับแคบหนอ ผู้ใดได้รู้ฌาน
เป็นผู้ตื่น ผู้นั้นเป็นผู้องอาจในการเร้น
เป็นมุนี.

[237] พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า
ดูก่อนปัญจาลจัณเทวบุตร ชนเหล่า
ใด แม้อยู่ในที่คับแคบ แต่กลับได้ซึ่งสติ
เพื่อการบรรลุธรรม คือพระนิพพาน
ชนเหล่านั้น ชื่อว่า ตั้งมั่นดีแล้วโดยชอบ.


อรรถกถาปัญจาลจัณฑสูตร



พึงทราบวินิจฉัยในปัญจาลจัณฑสูตรที่ 7 ต่อไป :-
ในบทว่า สมฺพาเธ ที่คับแคบมี 2 ได้แก่ ที่คับแคบ คือ นิวรณ์ ที่
คับแคบ คือ กามคุณ. ในที่คับแคบทั้งสองนั้น ในพระสูตรนี้ ท่านประสงค์
เอาที่คับแคบ คือ นิวรณ์. คำว่า โอกาโส นี้เป็นชื่อของฌาน. บทว่า
ปฏิลีนนิสโภ แปลว่า เป็นผู้หลีกออกได้ประเสริฐสุด. ผู้ละมานะได้แล้ว

ตรัสเรียกชื่อว่า ผู้หลีกออก เหมือนอย่างที่ตรัสไว้ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
ก็ภิกษุเป็นผู้หลีกออกเป็นไฉน ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ มี
อัสมิมานะ [ความถือว่าเป็นเรา] อันละได้แล้ว มีมูลอันถอนเสียแล้ว ทำเป็น
ดุจต้นตาลมีรากอันถอนแล้ว ทำให้ไม่มี ไม่มีการเกิดขึ้นต่อไป ดังนี้. บทว่า
ปจฺจลทฺธํสุ แปลว่า ได้เฉพาะแล้ว. ด้วยบทว่า สมฺมา เต ท่านกล่าวฌาน
ผสมกันไว้ว่า ชนเหล่าใดได้เฉพาะสติ เพื่อบรรลุพระนิพพาน ชนเหล่านั้น
เป็นผู้ตั้งมั่นดีแล้ว แม้ด้วยโลกุตรสมาธิ.
จบอรรถกถาปัญจาลจัณฑสูตรที่ 7

8. ตายนสูตร



[238] ครั้งนั้น ตายนเทวบุตรผู้เป็นเจ้าลัทธิมาเก่าก่อน เมื่อสิ้น
ราตรีปฐมยาม มีวรรณะอันงามยิ่งนัก ทำพระวิหารเชตวันให้สว่างทั่วแล้ว เข้า
ไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าถึงที่ประทับ ครั้นแล้วก็ถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้า
แล้วได้ยืนอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง.
[239] ตายนเทวบุตร ยืนอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่งแล้วได้กล่าว
คาถาเหล่านี้ ในสำนักพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า
ท่านจงพยายามตักกระแสตัณหา จง
บรรเทากามเสียเถิดพราหมณ์.
มุนีไม่ละกาม ย่อมเข้าไม่ถึงความที่
จิตมีอารมณ์เป็นหนึ่งได้ ถ้าบุคคลจะพึง
ทำความเพียร พึงทำความเพียรนั้นจริง ๆ
พึงบากบั่นทำความเพียรนั้นให้มั่น เพราะ
ว่าการบรรพชาที่ปฏิบัติย่อหย่อน ยิ่งโปรย
โทษดุจธุลี.
ความชั่วไม่ทำเสียเลยประเสริฐกว่า
ความชั่วย่อมเผาผลาญในภายหลัง.
ก็กรรมใดทำแล้ว ไม่เดือดร้อนใน
ภายหลัง กรรมนั้นเป็นความดี ทำแล้ว
ประเสริฐกว่า หญ้าคาอันบุคคลจับไม่ดี
ย่อมบาดมือนั่นเอง ฉันใด.