ไม่มีแต่บัณฑิต. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เพราะฉะนั้นแล พวกเธอพึงศึกษาไว้
อย่างนี้เถิดว่า เราทั้งหลายจักเป็นบัณฑิต.

เหตุที่เรียกว่าบัณฑิต

[236] เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้วอย่างนี้ ท่านพระ-
อานนท์ ได้ทูลพระผู้มีพระภาคเจ้าดังนี้ว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ด้วย
เหตุเท่าไรหนอแล. จึงควรเรียกว่าภิกษุเป็นบัณฑิต มีปัญญาพิจารณา.
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดูก่อนอานนท์ เพราะภิกษุเป็นผู้ฉลาด
ในธาตุ ฉลาดในอายตนะ ฉลาดในปฏิจจสมุปบาท และฉลาดในฐานะและ
อฐานะ ดูก่อนอานนท์ ด้วยเหตุเท่านี้แล จึงควรเรียกได้ว่า ภิกษุเป็น
บัณฑิต มีปัญญาพิจารณา.
[237] อา. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ก็ด้วยเหตุเท่าไร จึงควร
เรียกว่า ภิกษุผู้ฉลาดในธาตุ.

ธาตุ 18

พ. ดูก่อนอานนท์ ธาตุนี้มี 18 อย่างแล ได้แก่ ธาตุคือจักษุ 1
ธาตุคือรูป 1 ธาตุคือจักษุวิญาณ 1 ธาตุคือโสตะ 1 ธาตุคือเสียง 1
ธาตุคือโสตวิญญาณ 1 ธาตุคือฆานะ 1 ธาตุคือกลิ่น 1 ธาตุคือ
ฆานวิญญาณ 1 ธาตุคือชิวหา 1 ธาตุคือรส 1 ธาตุคือชิวหา-
วิญญาณ 1 ธาตุคือกาย 1 ธาตุคือโผฏฐัพพะ 1 ธาตุคือกายวิญญาณ
1 ธาตุคือมโน 1 ธาตุคือธรรมารมณ์ 1 ธาตุคือมโนวิญญาณ 1
ดูก่อนอานนท์ ธาตุ 18 อย่างเหล่านี้แล ด้วยเหตุที่ภิกษุรู้อยู่ เห็นอยู่ จึง
ควรเรียกได้ว่า ภิกษุผู้ฉลาดในธาตุ.
[238] อา. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ จะยังมีปริยายแม้อื่นหรือไม่
ที่ควรเรียกว่า ภิกษุผู้ฉลาดในธาตุ.