‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;

ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สุภูติ เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

สุภูติตฺเถรสฺสาปทานํ ปฐมํฯ

2. อุปวานตฺเถรอปทานํ

[52]

‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺมาน ปารคู;

ชลิตฺวา อคฺคิกฺขนฺโธว, สมฺพุทฺโธ ปรินิพฺพุโตฯ

[53]

‘‘มหาชนา สมาคมฺม, ปูชยิตฺวา ตถาคตํ;

จิตํ กตฺวาน สุกตํ, สรีรํ อภิโรปยุํฯ

[54]

‘‘สรีรกิจฺจํ กตฺวาน, ธาตุํ ตตฺถ สมานยุํ;

สเทวมานุสา สพฺเพ, พุทฺธถูปํ อกํสุ เตฯ

[55]

‘‘ปฐมา กญฺจนมยา, ทุติยาสิ มณีมยา;

ตติยา รูปิยมยา, จตุตฺถี ผลิกามยาฯ

[56]

‘‘ตถา [ตตฺถ (สฺยา. ก.)] ปญฺจมิยา ภูมิ [เนมิ (สี.)], โลหิตงฺคมยา อหุ;

ฉฏฺฐา มสารคลฺลสฺส, สพฺพรตนมยูปริฯ

[57]

‘‘ชงฺฆา มณิมยา อาสิ, เวทิกา รตนมยา;

สพฺพโสณฺณมโย ถูโป, อุทฺธํ โยชนมุคฺคโตฯ

[58]

‘‘เทวา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;

มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโนฯ

[59]

‘‘ธาตุ อาเวณิกา นตฺถิ, สรีรํ เอกปิณฺฑิตํ;

อิมมฺหิ พุทฺธถูปมฺหิ, กสฺสาม กญฺจุกํ มยํฯ

[60]

‘‘เทวา สตฺตหิ รตฺเนหิ [สตฺตรตเนหิ (สี.)], อญฺญํ วฑฺเฒสุ โยชนํ;

ถูโป ทฺวิโยชนุพฺเพโธ, ติมิรํ พฺยปหนฺติ โสฯ

[61]

‘‘นาคา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;

มนุสฺสา เจว เทวา จ, พุทฺธถูปํ อกํสุ เตฯ

[62]

‘‘มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห [อสฺสุมฺหา (สี. สฺยา.), อาสิมฺหา (?)], อปฺปมตฺตา สเทวกา;

มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโนฯ

[63]

‘‘อินฺทนีลํ มหานีลํ, อโถ โชติรสํ มณิํ;

เอกโต สนฺนิปาเตตฺวา, พุทฺธถูปํ อฉาทยุํฯ

[64]

‘‘สพฺพํ มณิมยํ อาสิ, ตาวตา พุทฺธเจติยํ;

ติโยชนสมุพฺพิทฺธํ [ตีณิ โยชนมุพฺพิทฺธํ (สี. ก.)], อาโลกกรณํ ตทาฯ

[65]

‘‘ครุฬา จ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;

มนุสฺสา เทวา นาคา จ, พุทฺธถูปํ อกํสุ เตฯ

[66]

‘‘‘มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห, อปฺปมตฺตา สเทวกา;

มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโน’ฯ

[67]

‘‘สพฺพํ มณิมยํ ถูปํ, อกรุํ เต จ กญฺจุกํ [สพฺพมณิมยํ ถูเป, อกรุตฺตรกญฺจุกํ (สี.)];

โยชนํ เตปิ วฑฺเฒสุํ, อายตํ พุทฺธเจติยํฯ

[68]

‘‘จตุโยชนมุพฺพิทฺโธ, พุทฺธถูโป วิโรจติ;

โอภาเสติ ทิสา สพฺพา, สตรํสีว อุคฺคโตฯ

[69]

‘‘กุมฺภณฺฑา จ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;

มนุสฺสา เจว เทวา จ, นาคา จ ครุฬา ตถาฯ

ปจฺเจกํ พุทฺธเสฏฺฐสฺส, อกํสุ ถูปมุตฺตมํฯ

[70]

‘‘‘มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห, อปฺปมตฺตา สเทวกา;

มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโน;

รตเนหิ ฉาเทสฺสาม, อายตํ พุทฺธเจติยํ’ฯ

[71]

‘‘โยชนํ เตปิ วฑฺเฒสุํ, อายตํ พุทฺธเจติยํ;

ปญฺจโยชนมุพฺพิทฺโธ, ถูโป โอภาสเต ตทาฯ

[72]

‘‘ยกฺขา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;

มนุสฺสา เทวา นาคา จ, ครุฬา กุมฺภอณฺฑกาฯ

[73]

‘‘ปจฺเจกํ พุทฺธเสฏฺฐสฺส, อกํสุ ถูปมุตฺตมํ;

‘มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห, อปฺปมตฺตา สเทวกาฯ

[74]

‘‘‘มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโน;

ผลิกาหิ ฉาเทสฺสาม, อายตํ พุทฺธเจติยํ’ฯ

[75]

‘‘โยชนํ เตปิ วฑฺเฒสุํ, อายตํ พุทฺธเจติยํ;

ฉ โยชนานิ อุพฺพิทฺโธ, ถูโป โอภาสเต ตทาฯ

[76]

‘‘คนฺธพฺพา จ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;

‘มนุชา เทวตา นาคา, ครุฬา กุมฺภยกฺขกาฯ

[77]

‘‘‘สพฺเพกํสุ พุทฺธถูปํ, มยเมตฺถ อการกา;

มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโน’ฯ

[78]

‘‘เวทิโย สตฺต กตฺวาน, ฉตฺตมาโรปยิํสุ เต;

สพฺพโสณฺณมยํ ถูปํ, คนฺธพฺพา การยุํ ตทาฯ

[79]

‘‘สตฺตโยชนมุพฺพิทฺโธ, ถูโป โอภาสเต ตทา;

รตฺตินฺทิวา น ญายนฺติ, อาโลโก โหติ [อาโลกา โหนฺติ (สฺยา. ก.)] สพฺพทาฯ

[80]

‘‘อภิโภนฺติ น ตสฺสาภา, จนฺทสูรา สตารกา;

สมนฺตา โยชนสเต, ปทีโปปิ น ปชฺชลิฯ

[81]

‘‘เตน กาเลน เย เกจิ, ถูปํ ปูเชนฺติ มานุสา;

น เต ถูปมารุหนฺติ, อมฺพเร อุกฺขิปนฺติ เตฯ

[82]

‘‘เทเวหิ ฐปิโต ยกฺโข, อภิสมฺมตนามโก;

ธชํ วา ปุปฺผทามํ วา, อภิโรเปติ อุตฺตริฯ

[83]

‘‘น เต ปสฺสนฺติ ตํ ยกฺขํ, ทามํ ปสฺสนฺติ คจฺฉโต;

เอวํ ปสฺสิตฺวา คจฺฉนฺตา, สพฺเพ คจฺฉนฺติ สุคฺคติํฯ

[84]

‘‘วิรุทฺธา [วิสทฺธา (สี.)] เย ปาวจเน, ปสนฺนา เย จ สาสเน;

ปาฏิเหรํ ทฏฺฐุกามา, ถูปํ ปูเชนฺติ มานุสาฯ

[85]

‘‘นคเร หํสวติยา, อโหสิํ ภตโก [วรโก (สฺยา. ก.)] ตทา;

อาโมทิตํ ชนํ ทิสฺวา, เอวํ จินฺเตสหํ ตทาฯ

[86]

‘‘‘อุฬาโร ภควา เหโส, ยสฺส ธาตุธเรทิสํ;

อิมา จ ชนตา ตุฏฺฐา, การํ กุพฺพํ น ตปฺปเร [กุพฺพนฺตนปฺปกํ (สี.)]ฯ

[87]

‘‘‘อหมฺปิ การํ กสฺสามิ, โลกนาถสฺส ตาทิโน;

ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, ภวิสฺสามิ อนาคเต’ฯ

[88]

‘‘สุโธตํ รชเกนาหํ, อุตฺตเรยฺยปฏํ มม;

เวฬคฺเค อาลเคตฺวาน, ธชํ อุกฺขิปิมมฺพเรฯ

[89]

‘‘อภิสมฺมตโก คยฺห, อมฺพเรหาสิ เม ธชํ;

วาเตริตํ ธชํ ทิสฺวา, ภิยฺโย หาสํ ชเนสหํฯ

[90]

‘‘ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, สมณํ อุปสงฺกมิํ;

ตํ ภิกฺขุํ อภิวาเทตฺวา, วิปากํ ปุจฺฉหํ ธเชฯ

[91]

‘‘โส เม กเถสิ อานนฺท, ปีติสญฺชนนํ มม;

‘ตสฺส ธชสฺส วิปากํ, อนุโภสฺสสิ สพฺพทาฯ

[92]

‘‘‘หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี, เสนา จ จตุรงฺคินี;

ปริวาเรสฺสนฺติ ตํ นิจฺจํ, ธชทานสฺสิทํ ผลํฯ

[93]

‘‘‘สฏฺฐิตูริยสหสฺสานิ, เภริโย สมลงฺกตา;

ปริวาเรสฺสนฺติ ตํ นิจฺจํ, ธชทานสฺสิทํ ผลํฯ

[94]

‘‘‘ฉฬาสีติสหสฺสานิ, นาริโย สมลงฺกตา;

วิจิตฺตวตฺถาภรณา, อามุตฺตมณิกุณฺฑลาฯ

[95]

‘‘‘อฬารปมฺหา หสุลา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;

ปริวาเรสฺสนฺติ ตํ นิจฺจํ, ธชทานสฺสิทํ ผลํฯ

[96]

‘‘‘ติํสกปฺปสหสฺสานิ, เทวโลเก รมิสฺสสิ;

อสีติกฺขตฺตุํ เทวินฺโท, เทวรชฺชํ กริสฺสสิฯ

[97]

‘‘‘สหสฺสกฺขตฺตุํ ราชา จ, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสสิ;

ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํฯ

[98]

‘‘‘กปฺปสตสหสฺสมฺหิ, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ

[99]

‘‘‘เทวโลกา จวิตฺวาน, สุกฺกมูเลน โจทิโต;

ปุญฺญกมฺเมน สํยุตฺโต, พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสสิฯ

[100]

‘‘‘อสีติโกฏิํ ฉฑฺเฑตฺวา, ทาเส กมฺมกเร พหู;

โคตมสฺส ภควโต, สาสเน ปพฺพชิสฺสสิฯ

[101]

‘‘‘อาราธยิตฺวา สมฺพุทฺธํ, โคตมํ สกฺยปุงฺควํ;

อุปวาโนติ นาเมน, เหสฺสสิ สตฺถุ สาวโก’ฯ

[102]

‘‘สตสหสฺเส กตํ กมฺมํ, ผลํ ทสฺเสสิ เม อิธ;

สุมุตฺโต สรเวโคว กิเลเส ฌาปยี มมฯ

[103]

‘‘จกฺกวตฺติสฺส สนฺตสฺส, จตุทีปิสฺสรสฺส เม;

ติโยชนานิ สมนฺตา, อุสฺสีสนฺติ ธชา สทาฯ

[104]

‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกริํ ตทา;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, ธชทานสฺสิทํ ผลํฯ

[105]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;

ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อุปวาโน เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

อุปวานตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํฯ

3. ติสรณคมนิยตฺเถรอปทานํ

[106]

‘‘นคเร จนฺทวติยา [พนฺธุมติยา (อฏฺฐ.)], มาตุอุปฏฺฐาโก [มาตุปฏฺฐายโก (สี.), มาตุปฏฺฐานโก (สฺยา.)] อหุํ;

อนฺธา มาตา ปิตา มยฺหํ, เต โปเสมิ อหํ ตทาฯ

[107]

‘‘รโหคโต นิสีทิตฺวา, เอวํ จินฺเตสหํ ตทา;

โปเสนฺโต มาตาปิตโร, ปพฺพชฺชํ น ลภามหํฯ

[108]

‘‘มหนฺธการปิหิตา [ตมนฺธการปิหิตา (สฺยา.)], ติวิธคฺคีหิ ฑยฺหเร;

เอตาทิเส ภเว [ภเย (สี.)] ชาเต, นตฺถิ โกจิ วินายโกฯ

[109]

‘‘พุทฺโธ โลเก สมุปฺปนฺโน, ทิปฺปติ [ทิพฺพติ (ก.)] [ชินสาสนํ (สี.)] ทานิ สาสนํ;

สกฺกา อุทฺธริตุํ อตฺตา, ปุญฺญกาเมน ชนฺตุนาฯ

[110]

‘‘อุคฺคยฺห ตีณิ สรเณ, ปริปุณฺณานิ โคปยิํ;

เตน กมฺเมน สุกเตน, ปฏิโมกฺขามิ ทุคฺคติํฯ

[111]