1. สุภูติตฺเถรอปทานํ

[1]

‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร , นิสโภ นาม ปพฺพโต;

อสฺสโม สุกโต มยฺหํ, ปณฺณสาลา สุมาปิตาฯ

[2]

‘‘โกสิโย นาม นาเมน, ชฏิโล อุคฺคตาปโน;

เอกากิโย [เอกากิโก (ก.)] อทุติโย, วสามิ นิสเภ ตทาฯ

[3]

‘‘ผลํ มูลญฺจ ปณฺณญฺจ, น ภุญฺชามิ อหํ ตทา;

ปวตฺตํว สุปาตาหํ [ปวตฺตปณฺฑุปตฺตานิ (สี.)], อุปชีวามิ ตาวเทฯ

[4]

‘‘นาหํ โกเปมิ อาชีวํ, จชมาโนปิ ชีวิตํ;

อาราเธมิ สกํ จิตฺตํ, วิวชฺเชมิ อเนสนํฯ

[5]

‘‘ราคูปสํหิตํ จิตฺตํ, ยทา อุปฺปชฺชเต มม;

สยํว ปจฺจเวกฺขามิ, เอกคฺโค ตํ ทเมมหํฯ

[6]

‘‘‘รชฺชเส รชฺชนีเย จ, ทุสฺสนีเย จ ทุสฺสเส;

มุยฺหเส โมหนีเย จ, นิกฺขมสฺสุ วนา ตุวํฯ

[7]

‘‘‘วิสุทฺธานํ อยํ วาโส, นิมฺมลานํ ตปสฺสินํ;

มา โข วิสุทฺธํ ทูเสสิ, นิกฺขมสฺสุ วนา ตุวํฯ

[8]

‘‘‘อคาริโก ภวิตฺวาน, ยทา ปุตฺตํ [สทายุตฺตํ (สี.), ยทายุตฺตํ (สฺยา.)], ลภิสฺสสิ;

อุโภปิ มา วิราเธสิ, นิกฺขมสฺสุ วนา ตุวํฯ

[9]

‘‘‘ฉวาลาตํ ยถา กฏฺฐํ, น กฺวจิ กิจฺจการกํ;

เนว คาเม อรญฺเญ วา, น หิ ตํ กฏฺฐสมฺมตํฯ

[10]

‘‘‘ฉวาลาตูปโม ตฺวํสิ, น คิหี นาปิ สญฺญโต;

อุภโต มุตฺตโก อชฺช, นิกฺขมสฺสุ วนา ตุวํฯ

[11]

‘‘‘สิยา นุ โข ตว เอตํ, โก ปชานาติ เต อิทํ;

สทฺธาธุรํ วหิสิ [สทฺธาธุรํ ชหสิ (สี.), สีฆํ ธุรํ วหิสิ (สฺยา.)] เม, โกสชฺชพหุลาย จฯ

[12]

‘‘‘ชิคุจฺฉิสฺสนฺติ ตํ วิญฺญู, อสุจิํ นาคริโก ยถา;

อากฑฺฒิตฺวาน อิสโย, โจทยิสฺสนฺติ ตํ สทาฯ

[13]

‘‘‘ตํ วิญฺญู ปวทิสฺสนฺติ, สมติกฺกนฺตสาสนํ;

สํวาสํ อลภนฺโต หิ, กถํ ชีวิหิสิ [ชีวิสฺสสิ (สี.)] ตุวํฯ

[14]

‘‘‘ติธาปภินฺนํ มาตงฺคํ, กุญฺชรํ สฏฺฐิหายนํ;

พลี นาโค อุปคนฺตฺวา, ยูถา นีหรเต คชํฯ

[15]

‘‘‘ยูถา วินิสฺสโฏ สนฺโต, สุขํ สาตํ น วินฺทติ;

ทุกฺขิโต วิมโน โหติ, ปชฺฌายนฺโต ปเวธติฯ

[16]

‘‘‘ตเถว ชฏิลา ตมฺปิ, นีหริสฺสนฺติ ทุมฺมติํ;

เตหิ ตฺวํ นิสฺสโฏ สนฺโต, สุขํ สาตํ น ลจฺฉสิฯ

[17]

‘‘‘ทิวา วา ยทิ วา รตฺติํ, โสกสลฺลสมปฺปิโต;

ฑยฺหสิ ปริฬาเหน, คโช ยูถาว นิสฺสโฏฯ

[18]

‘‘‘ชาตรูปํ ยถา กูฏํ, เนว ฌายติ [ยายติ (สฺยา.)] กตฺถจิ;

ตถา สีลวิหีโน ตฺวํ, น ฌายิสฺสสิ [ยาริสฺสติ (สฺยา.)] กตฺถจิฯ

[19]

‘‘‘อคารํ วสมาโนปิ, กถํ ชีวิหิสิ ตุวํ;

มตฺติกํ เปตฺติกญฺจาปิ, นตฺถิ เต นิหิตํ ธนํฯ

[20]

‘‘‘สยํ กมฺมํ กริตฺวาน, คตฺเต เสทํ ปโมจยํ;

เอวํ ชีวิหิสิ เคเห, สาธุ เต ตํ น รุจฺจติฯ

[21]

‘‘‘เอวาหํ ตตฺถ วาเรมิ, สํกิเลสคตํ มนํ;

นานาธมฺมกถํ กตฺวา, ปาปา จิตฺตํ นิวารยิํ’ฯ

[22]

‘‘เอวํ เม วิหรนฺตสฺส, อปฺปมาทวิหาริโน;

ติํสวสฺสสหสฺสานิ, วิปิเน เม อติกฺกมุํฯ

[23]

‘‘อปฺปมาทรตํ ทิสฺวา, อุตฺตมตฺถํ คเวสกํ;

ปทุมุตฺตรสมฺพุทฺโธ, อาคจฺฉิ มม สนฺติกํฯ

[24]

‘‘ติมฺพรูสกวณฺณาโภ , อปฺปเมยฺโย อนูปโม;

รูเปนาสทิโส พุทฺโธ, อากาเส จงฺกมี ตทาฯ

[25]

‘‘สุผุลฺโล สาลราชาว, วิชฺชูวพฺภฆนนฺตเร;

ญาเณนาสทิโส พุทฺโธ, อากาเส จงฺกมี ตทาฯ

[26]

‘‘สีหราชา วสมฺภีโต [ฉมฺภิโต (ก.)],

คชราชาว ทปฺปิโต [ทมฺมิโต (ก.)]ฯ

ลาสิโต [อภีโต (สฺยา.)] พฺยคฺฆราชาว, อากาเส จงฺกมี ตทาฯ

[27]

‘‘สิงฺคีนิกฺขสวณฺณาโภ, ขทิรงฺคารสนฺนิโภ;

มณิ ยถา โชติรโส, อากาเส จงฺกมี ตทาฯ

[28]

‘‘วิสุทฺธเกลาสนิโภ , ปุณฺณมาเยว จนฺทิมา;

มชฺฌนฺหิเกว [มชฺฌนฺติเกว (สพฺพตฺถ)] สูริโย, อากาเส จงฺกมี ตทาฯ

[29]

‘‘ทิสฺวา นเภ จงฺกมนฺตํ, เอวํ จินฺเตสหํ ตทา;

‘เทโว นุ โข อยํ สตฺโต, อุทาหุ มนุโช อยํฯ

[30]

‘‘‘น เม สุโต วา ทิฏฺโฐ วา, มหิยา เอทิโส นโร;

อปิ มนฺตปทํ อตฺถิ, อยํ สตฺถา ภวิสฺสติ’ฯ

[31]

‘‘เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน, สกํ จิตฺตํ ปสาทยิํ;

นานาปุปฺผญฺจ คนฺธญฺจ, สนฺนิปาเตสหํ [สนฺนิปาเตตฺวาหํ (สี.)] ตทาฯ

[32]

‘‘ปุปฺผาสนํ ปญฺญเปตฺวา, สาธุจิตฺตํ มโนรมํ;

นรสารถินํ อคฺคํ, อิทํ วจนมพฺรวิํฯ

[33]

‘‘‘อิทํ เม อาสนํ วีร, ปญฺญตฺตํ ตวนุจฺฉวํ;

หาสยนฺโต มมํ จิตฺตํ, นิสีท กุสุมาสเน’ฯ

[34]

‘‘นิสีทิ ตตฺถ ภควา, อสมฺภีโตว [อฉมฺภิโตว (ก.)] เกสรี;

สตฺตรตฺตินฺทิวํ พุทฺโธ, ปวเร กุสุมาสเนฯ

[35]

‘‘นมสฺสมาโน อฏฺฐาสิํ, สตฺตรตฺตินฺทิวํ อหํ;

วุฏฺฐหิตฺวา สมาธิมฺหา, สตฺถา โลเก อนุตฺตโร;

มม กมฺมํ ปกิตฺเตนฺโต, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

[36]

‘‘‘ภาเวหิ พุทฺธานุสฺสติํ, ภาวนานมนุตฺตรํ;

อิมํ สติํ ภาวยิตฺวา, ปูรยิสฺสสิ มานสํฯ

[37]

‘‘‘ติํสกปฺปสหสฺสานิ, เทวโลเก รมิสฺสสิ;

อสีติกฺขตฺตุํ เทวินฺโท, เทวรชฺชํ กริสฺสสิ;

สหสฺสกฺขตฺตุํ จกฺกวตฺตี, ราชา รฏฺเฐ ภวิสฺสสิฯ

[38]

‘‘‘ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํ;

อนุโภสฺสสิ ตํ สพฺพํ, พุทฺธานุสฺสติยา ผลํฯ

[39]

‘‘‘ภวาภเว สํสรนฺโต, มหาโภคํ ลภิสฺสสิ;

โภเค เต อูนตา นตฺถิ, พุทฺธานุสฺสติยา ผลํฯ

[40]

‘‘‘กปฺปสตสหสฺสมฺหิ, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ

[41]

‘‘‘อสีติโกฏิํ ฉฑฺเฑตฺวา, ทาเส กมฺมกเร พหู;

โคตมสฺส ภควโต, สาสเน ปพฺพชิสฺสสิฯ

[42]

‘‘‘อาราธยิตฺวา สมฺพุทฺธํ, โคตมํ สกฺยปุงฺควํ;

สุภูติ นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโกฯ

[43]

‘‘‘ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, ทกฺขิเณยฺยคุณมฺหิ ตํ;

ตถารณวิหาเร จ, ทฺวีสุ อคฺเค ฐเปสฺสติ’ฯ

[44]

‘‘อิทํ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ, ชลชุตฺตมนามโก;

นภํ อพฺภุคฺคมี วีโร, หํสราชาว อมฺพเรฯ

[45]

‘‘สาสิโต โลกนาเถน, นมสฺสิตฺวา ตถาคตํ;

สทา ภาเวมิ มุทิโต, พุทฺธานุสฺสติมุตฺตมํฯ

[46]

‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;

ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสํ อคจฺฉหํฯ

[47]

‘‘อสีติกฺขตฺตุํ เทวินฺโท, เทวรชฺชมการยิํ;

สหสฺสกฺขตฺตุํ ราชา จ, จกฺกวตฺตี อโหสหํฯ

[48]

‘‘ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํ;

อนุโภมิ สุสมฺปตฺติํ, พุทฺธานุสฺสติยา ผลํฯ

[49]

‘‘ภวาภเว สํสรนฺโต, มหาโภคํ ลภามหํ;

โภเค เม อูนตา นตฺถิ, พุทฺธานุสฺสติยา ผลํฯ

[50]

‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกริํ ตทา;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธานุสฺสติยา ผลํฯ

[51]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;

ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สุภูติ เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

สุภูติตฺเถรสฺสาปทานํ ปฐมํฯ

2. อุปวานตฺเถรอปทานํ

[52]

‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺมาน ปารคู;

ชลิตฺวา อคฺคิกฺขนฺโธว, สมฺพุทฺโธ ปรินิพฺพุโตฯ

[53]

‘‘มหาชนา สมาคมฺม, ปูชยิตฺวา ตถาคตํ;

จิตํ กตฺวาน สุกตํ, สรีรํ อภิโรปยุํฯ

[54]

‘‘สรีรกิจฺจํ กตฺวาน, ธาตุํ ตตฺถ สมานยุํ;

สเทวมานุสา สพฺเพ, พุทฺธถูปํ อกํสุ เตฯ

[55]

‘‘ปฐมา กญฺจนมยา, ทุติยาสิ มณีมยา;

ตติยา รูปิยมยา, จตุตฺถี ผลิกามยาฯ

[56]

‘‘ตถา [ตตฺถ (สฺยา. ก.)] ปญฺจมิยา ภูมิ [เนมิ (สี.)], โลหิตงฺคมยา อหุ;

ฉฏฺฐา มสารคลฺลสฺส, สพฺพรตนมยูปริฯ

[57]

‘‘ชงฺฆา มณิมยา อาสิ, เวทิกา รตนมยา;

สพฺพโสณฺณมโย ถูโป, อุทฺธํ โยชนมุคฺคโตฯ

[58]

‘‘เทวา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;

มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโนฯ

[59]

‘‘ธาตุ อาเวณิกา นตฺถิ, สรีรํ เอกปิณฺฑิตํ;

อิมมฺหิ พุทฺธถูปมฺหิ, กสฺสาม กญฺจุกํ มยํฯ

[60]

‘‘เทวา สตฺตหิ รตฺเนหิ [สตฺตรตเนหิ (สี.)], อญฺญํ วฑฺเฒสุ โยชนํ;

ถูโป ทฺวิโยชนุพฺเพโธ, ติมิรํ พฺยปหนฺติ โสฯ

[61]

‘‘นาคา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;

มนุสฺสา เจว เทวา จ, พุทฺธถูปํ อกํสุ เตฯ

[62]