‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;

สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหริสฺสตินาสโว’ฯ

[73]

‘‘ยโต อหํ กมฺมมกํ, ฉตฺตํ พุทฺธสฺส ธารยํ;

เอตฺถนฺตเร น ชานามิ, เสตจฺฉตฺตํ อธาริตํฯ

[74]

‘‘อิทํ ปจฺฉิมกํ มยฺหํ, จริโม วตฺตเต ภโว;

ฉตฺตธารณมชฺชาปิ, วตฺตเต นิจฺจกาลิกํฯ

[75]

‘‘อโห เม สุกตํ กมฺมํ, อตฺถทสฺสิสฺส ตาทิโน;

สพฺพาสวา ปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ

[76]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ

[77]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[78]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา เอกฉตฺติโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;

เอกฉตฺติยตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํฯ

3. ติณสูลกฉาทนิยตฺเถรอปทานํ

[79]

‘‘ชาติํ ชรญฺจ มรณํ, ปจฺจเวกฺขิํ อหํ ตทา;

เอกโก อภินิกฺขมฺม, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ

[80]

‘‘จรมาโนนุปุพฺเพน, คงฺคาตีรํ อุปาคมิํ;

ตตฺถทฺทสาสิํ ปถวิํ, คงฺคาตีเร สมุนฺนตํฯ

[81]

‘‘อสฺสมํ ตตฺถ มาเปตฺวา, วสามิ อสฺสเม อหํ;

สุกโต จงฺกโม มยฺหํ, นานาทิชคณายุโตฯ

[82]

‘‘มมุเปนฺติ จ วิสฺสตฺถา, กูชนฺติ จ มโนหรํ;

รมมาโน สห เตหิ, วสามิ อสฺสเม อหํฯ

[83]

‘‘มม อสฺสมสามนฺตา, มิคราชา จตุกฺกโม;

อาสยา อภินิกฺขมฺม, คชฺชิ โส อสนี วิยฯ

[84]

‘‘นทิเต มิคราเช จ, หาโส เม อุทปชฺชถ;

มิคราชํ คเวสนฺโต, อทฺทสํ โลกนายกํฯ

[85]

‘‘ทิสฺวานาหํ เทวเทวํ, ติสฺสํ โลกคฺคนายกํ;

หฏฺโฐ หฏฺเฐน จิตฺเตน, ปูชยิํ นาคเกสรํฯ

[86]

‘‘อุคฺคจฺฉนฺตํว สูริยํ, สาลราชํว ปุปฺผิตํ;

โอสธิํว วิโรจนฺตํ, สนฺถวิํ โลกนายกํฯ

[87]

‘‘‘ตว ญาเณน สพฺพญฺญุ, โมเจสิมํ สเทวกํ;

ตวํ อาราธยิตฺวาน, ชาติยา ปริมุจฺจเรฯ

[88]

‘‘‘อทสฺสเนน สพฺพญฺญุ, พุทฺธานํ สพฺพทสฺสินํ;

ปตนฺติวีจินิรยํ, ราคโทเสหิ โอผุฏา [โอตฺถฏา (สฺยา.)]ฯ

[89]

‘‘‘ตว ทสฺสนมาคมฺม, สพฺพญฺญุ โลกนายก;

ปมุจฺจนฺติ ภวา สพฺพา, ผุสนฺติ อมตํ ปทํฯ

[90]

‘‘‘ยทา พุทฺธา จกฺขุมนฺโต, อุปฺปชฺชนฺติ ปภงฺกรา;

กิเลเส ฌาปยิตฺวาน, อาโลกํ ทสฺสยนฺติ เต’ฯ

[91]

‘‘กิตฺตยิตฺวาน สมฺพุทฺธํ, ติสฺสํ โลกคฺคนายกํ;

หฏฺโฐ หฏฺเฐน จิตฺเตน, ติณสูลํ อปูชยิํฯ

[92]

‘‘มม สงฺกปฺปมญฺญาย, ติสฺโส โลกคฺคนายโก;

สกาสเน นิสีทิตฺวา, อิมา คาถา อภาสถฯ

[93]

‘‘‘โย มํ ปุปฺเผหิ ฉาเทสิ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ;

ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโตฯ

[94]

‘‘‘ปญฺจวีสติกฺขตฺตุํ โส, เทวรชฺชํ กริสฺสติ;

ปญฺจสตฺตติกฺขตฺตุญฺจ, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติฯ

[95]

‘‘‘ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํ;

ตสฺส กมฺมนิสฺสนฺเทน [กมฺมสฺส นิสฺสนฺโท (สี. สฺยา. ปี.)], ปุปฺผานํ ปูชนาย จ [โส (สฺยา. ปี.)]ฯ

[96]

‘‘‘สีสํนฺหาโต จยํ โปโส, ปุปฺผมากงฺขเต ยทิ [สายํ ปาโต จยํ โปโส, ปุปฺเผหิ มํ อฉาทยิ (สฺยา.)];

ปุญฺญกมฺเมน สํยุตฺตํ [สํยุตฺโต (สี. สฺยา. ปี.)], ปุรโต ปาตุภวิสฺสติฯ

[97]

‘‘‘ยํ ยํ อิจฺฉติ กาเมหิ, ตํ ตํ ปาตุภวิสฺสติ;

สงฺกปฺปํ ปริปูเรตฺวา, นิพฺพายิสฺสตินาสโว’ฯ

อฏฺฐารสมํ ภาณวารํฯ

[98]

‘‘กิเลเส ฌาปยิตฺวาน, สมฺปชาโน ปติสฺสโต;

เอกาสเน นิสีทิตฺวา, อรหตฺตมปาปุณิํฯ

[99]

‘‘จงฺกมนฺโต นิปชฺชนฺโต, นิสินฺโน อุท วา ฐิโต;

พุทฺธเสฏฺฐํ สริตฺวาน, วิหรามิ อหํ สทาฯ

[100]

‘‘จีวเร ปิณฺฑปาเต จ, ปจฺจเย สยนาสเน;

ตตฺถ เม อูนตา นตฺถิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

[101]

‘‘โส ทานิ ปตฺโต อมตํ, สนฺตํ ปทมนุตฺตรํ;

สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหรามิ อนาสโวฯ

[102]

‘‘ทฺเวนวุเต อิโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยิํ;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

[103]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ

[104]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[105]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ติณสูลกฉาทนิโย [ติณสูลิกฉาทนิโย (ก.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

ติณสูลกฉาทนิยตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํฯ

4. มธุมํสทายกตฺเถรอปทานํ

[106]

‘‘นคเร พนฺธุมติยา, สูกริโก อโหสหํ;

อุกฺโกฏํ รนฺธยิตฺวาน [อุกฺโกฏกํ รนฺธยิตฺวา (สี. สฺยา.)], มธุมํสมฺหิ [มธุสปฺปิมฺหิ (ปี.), มธุํ มํสมฺหิ (ก.)] โอกิริํฯ

[107]