‘‘‘เตตฺติํสกฺขตฺตุํ เทวินฺโท, เทวรชฺชํ กริสฺสติ;

ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํฯ

[268]

‘‘‘ตโต จุโตยํ มนุโช, มนุสฺสตฺตํ คมิสฺสติ;

ปุญฺญกมฺเมน สํยุตฺโต, พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสติฯ

[269]

‘‘‘อชฺฌายโก มนฺตธโร, ติณฺณํ เวทาน ปารคู;

ติลกฺขเณน สมฺปนฺโน, พาวรี นาม พฺราหฺมโณฯ

[270]

‘‘‘ตสฺส สิสฺโส ภวิตฺวาน, เหสฺสติ มนฺตปารคู;

อุปคนฺตฺวาน สมฺพุทฺธํ, โคตมํ สกฺยปุงฺควํฯ

[271]

‘‘‘ปุจฺฉิตฺวา นิปุเณ ปญฺเห, ภาวยิตฺวาน อญฺชสํ [หาสยิตฺวาน มานสํ (สฺยา.), ภาวยิตฺวาน สญฺจยํ (ก.)];

สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหริสฺสตินาสโว’ฯ

[272]

‘‘ติวิธคฺคิ นิพฺพุตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;

สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหรามิ อนาสโวฯ

[273]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ

[274]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[275]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา โตเทยฺโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

โตเทยฺยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺฐมํฯ

9. ชตุกณฺณิตฺเถรอปทานํ

[276]

‘‘นคเร หํสวติยา, เสฏฺฐิปุตฺโต อโหสหํ;

สมปฺปิโต กามคุเณ, ปริจาเรมหํ ตทาฯ

[277]

‘‘ตโต [ตโย (สี.)] ปาสาทมารุยฺห, มหาโภเค วลญฺชโก [อุพฺพิทฺธา เคหลุญฺชกา (ก.), อุพฺพิทฺธาเคหลญฺฉกา (สี.)];

ตตฺถ นจฺเจหิ คีเตหิ, ปริจาเรมหํ ตทาฯ

[278]

‘‘ตูริยา อาหตา มยฺหํ, สมฺมตาฬสมาหิตา;

นจฺจนฺตา [รญฺชนฺตี (สฺยา.), รชฺชนฺตา (ก.)] อิตฺถิโย สพฺพา, หรนฺติเยว เม มโนฯ

[279]

‘‘เจลาปิกา [เจลาวกา (สฺยา.), เวลามิกา (ปี.)] ลามณิกา [วามนิกา (สฺยา. ปี.)], กุญฺชวาสี ติมชฺฌิกา [กุญฺชวา สีหิมชฺฌิตา (สฺยา.), กุชฺชา วา สีหิมชฺฌิกา (ปี.)];

ลงฺฆิกา โสกชฺฌายี จ, ปริวาเรนฺติ มํ สทาฯ

[280]

‘‘เวตาฬิโน กุมฺภถูนี, นฏา จ นจฺจกา พหู;

นฏกา นาฏกา เจว, ปริวาเรนฺติ มํ สทาฯ

[281]

‘‘กปฺปกา นฺหาปกา สูทา, มาลาการา สุปาสกา [สุมาปกา (สี. สฺยา.)];

ชลฺลา มลฺลา จ เต สพฺเพ, ปริวาเรนฺติ มํ สทาฯ

[282]

‘‘เอเตสุ กีฬมาเนสุ, สิกฺขิเต กตุปาสเน;

รตฺตินฺทิวํ น ชานามิ, อินฺโทว ติทสงฺคเณฯ

[283]

‘‘อทฺธิกา ปถิกา สพฺเพ, ยาจกา วรกา พหู;

อุปคจฺฉนฺติ เต นิจฺจํ, ภิกฺขยนฺตา มมํ ฆรํฯ

[284]

‘‘สมณา พฺราหฺมณา เจว, ปุญฺญกฺเขตฺตา อนุตฺตรา;

วฑฺฒยนฺตา มมํ ปุญฺญํ, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[285]

‘‘ปฏคา [ปฏกา (สี. สฺยา.), ปทกา (ปี.)] ลฏุกา [ลฏกา (สี.)] สพฺเพ, นิคณฺฐา ปุปฺผสาฏกา;

เตทณฺฑิกา เอกสิขา, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[286]

‘‘อาชีวกา วิลุตฺตาวี, โคธมฺมา เทวธมฺมิกา;

รโชชลฺลธรา เอเต, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[287]

‘‘ปริตฺตกา สนฺติปตฺตา [ปริวตฺตกา สิทฺธิปตฺตา (สี. สฺยา. ปี.)], โกธปุคฺคนิกา [โกณฺฑปุคฺคณิกา (สี.), โกณฺฑปุคฺคลิกา (ปี.)] พหู;

ตปสฺสี วนจารี จ, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[288]

‘‘โอฑฺฑกา ทมิฬา เจว, สากุฬา มลวาฬกา [มลยาลกา (สี. สฺยา. ปี.)];

สวรา โยนกา เจว, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[289]

‘‘อนฺธกา มุณฺฑกา สพฺเพ, โกฏลา หนุวินฺทกา [โกลกา สานุวินฺทกา (สี. ปี.)];

อาราวจีนรฏฺฐา จ, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[290]

‘‘อลสนฺทกา [อลสนฺตา (ก.)] ปลฺลวกา, ธมฺมรา นิคฺคมานุสา [พพฺพรา ภคฺคการุสา (สี.)];

เคหิกา [โรหิตา (สี.), พาหิกา (ปี.)] เจตปุตฺตา จ, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[291]

‘‘มาธุรกา โกสลกา, กลิงฺคา [กาสิกา (สี.)] หตฺถิโปริกา;

อิสิณฺฑา มกฺกลา เจว, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[292]

‘‘เจลาวกา อารพฺภา [อรมฺมา (สี. ปี.)] จ, โอฆุฬฺหา [โอกฺกลา (สี.)] เมฆลา พหู;

ขุทฺทกา สุทฺทกา เจว, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[293]

‘‘โรหณา สินฺธวา เจว, จิตกา เอกกณฺณิกา;

สุรฏฺฐา อปรนฺตา จ, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[294]

‘‘สุปฺปารกา กุมารา [กิกุมารา (สี. ปี.)] จ, มลฺลโสวณฺณภูมิกา [มลยา โสณฺณภูมิกา (สี. สฺยา. ปี.)];

วชฺชีตงฺคา [วชฺชี ตารา (สี.), วชฺชีหารา (สฺยา. ปี.)] จ เต สพฺเพ, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[295]

‘‘นฬการา เปสการา, จมฺมการา จ ตจฺฉกา;

กมฺมารา กุมฺภการา จ, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[296]

‘‘มณิการา โลหการา, โสณฺณการา จ ทุสฺสิกา;

ติปุการา จ เต สพฺเพ, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[297]

‘‘อุสุการา ภมการา, เปสการา จ คนฺธิกา;

รชกา ตุนฺนวายา จ, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[298]

‘‘เตลิกา กฏฺฐหารา จ, อุทหารา จ เปสฺสิกา;

สูปิกา สูปรกฺขา จ, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[299]

‘‘โทวาริกา อนีกฏฺฐา, พนฺธิกา [วนฺทิกา (สี.), คนฺถิกา (สฺยา.), สนฺทิกา (ปี.)] ปุปฺผฉฑฺฑกา;

หตฺถารุหา หตฺถิปาลา, อาคจฺฉนฺติ มมํ ฆรํฯ

[300]

‘‘อานนฺทสฺส มหารญฺโญ [อานนฺทสฺส นาม รญฺโญ (สฺยา.), อรินฺทมนาม รญฺโญ (ปี.)], มมตฺถสฺส [ปมตฺตสฺส (สี. ปี.), สมคฺคสฺส (สฺยา.)] อทาสหํ;

สตฺตวณฺเณน รตเนน, อูนตฺถํ [อูนตฺตํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปูรยามหํฯ

[301]

‘‘เย มยา กิตฺติตา สพฺเพ, นานาวณฺณา พหู ชนา;

เตสาหํ จิตฺตมญฺญาย, ตปฺปยิํ รตเนนหํฯ

[302]

‘‘วคฺคูสุ ภาสมานาสุ, วชฺชมานาสุ เภริสุ;

สงฺเขสุ ธมยนฺเตสุ, สกเคเห รมามหํฯ

[303]

‘‘ภควา ตมฺหิ สมเย, ปทุมุตฺตรนายโก;

วสีสตสหสฺเสหิ, ปริกฺขีณาสเวหิ โสฯ

[304]

‘‘ภิกฺขูหิ สหิโต วีถิํ, ปฏิปชฺชิตฺถ จกฺขุมา;

โอภาเสนฺโต ทิสา สพฺพา, ทีปรุกฺโขว โชตติฯ

[305]

‘‘วชฺชนฺติ เภริโย สพฺพา, คจฺฉนฺเต โลกนายเก;

ปภา นิทฺธาวเต ตสฺส, สตรํสีว อุคฺคโตฯ

[306]

‘‘กวาฏนฺตริกายาปิ, ปวิฏฺเฐน จ รสฺมินา;

อนฺโตฆเรสุ วิปุโล, อาโลโก อาสิ ตาวเทฯ

[307]

‘‘ปภํ ทิสฺวาน พุทฺธสฺส, ปาริสชฺเช อโวจหํ;

นิสฺสํสยํ พุทฺธเสฏฺโฐ, อิมํ วีถิมุปาคโตฯ

[308]

‘‘ขิปฺปํ โอรุยฺห ปาสาทา, อคมิํ อนฺตราปณํ;

สมฺพุทฺธํ อภิวาเทตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิํฯ

[309]

‘‘‘อนุกมฺปตุ เม พุทฺโธ, ชลชุตฺตมนายโก;

วสีสตสหสฺเสหิ, อธิวาเสสิ โส มุนิ’ฯ

[310]

‘‘นิมนฺเตตฺวาน สมฺพุทฺธํ, อภิเนสิํ สกํ ฆรํ;

ตตฺถ อนฺเนน ปาเนน, สนฺตปฺเปสิํ มหามุนิํฯ

[311]

‘‘ภุตฺตาวิํ กาลมญฺญาย, พุทฺธเสฏฺฐสฺส ตาทิโน;

สตงฺคิเกน ตูริเยน, พุทฺธเสฏฺฐํ อุปฏฺฐหิํฯ

[312]

‘‘ปทุมุตฺตโร โลกวิทู, อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห;

อนฺโตฆเร นิสีทิตฺวา, อิมา คาถา อภาสถฯ

[313]

‘‘‘โย มํ ตูริเยหุปฏฺฐาสิ, อนฺนปานญฺจทาสิ เม;

ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโตฯ

[314]

‘‘‘ปหูตภกฺโข หุตฺวาน, สหิรญฺโญ สโภชโน;

จตุทีเป เอกรชฺชํ, การยิสฺสติยํ นโรฯ

[315]

‘‘‘ปญฺจสีเล สมาทาย, ทสกมฺมปเถ ตโต;

สมาทาย ปวตฺเตนฺโต, ปริสํ สิกฺขาปยิสฺสติฯ

[316]

‘‘‘ตูริยสตสหสฺสานิ, เภริโย สมลงฺกตา;

วชฺชยิสฺสนฺติมํ นิจฺจํ, อุปฏฺฐานสฺสิทํ ผลํฯ

[317]

‘‘‘ติํสกปฺปสหสฺสานิ, เทวโลเก รมิสฺสติ;

จตุสฏฺฐิกฺขตฺตุํ เทวินฺโท, เทวรชฺชํ กริสฺสติฯ

[318]

‘‘‘จตุสฏฺฐิกฺขตฺตุํ ราชา, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ;

ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํฯ

[319]

‘‘‘กปฺปสตสหสฺสมฺหิ, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ

[320]

‘‘‘อุปปชฺชติ ยํ โยนิํ, เทวตฺตํ อถ มานุสํ;

อนูนโภโค หุตฺวาน, มนุสฺสตฺตํ คมิสฺสติฯ

[321]

‘‘‘อชฺฌายโก ภวิตฺวาน, ติณฺณํ เวทาน ปารคู;

อุตฺตมตฺถํ คเวสนฺโต, จริสฺสติ มหิํ อิมํฯ

[322]

‘‘‘โส ปจฺฉา ปพฺพชิตฺวาน, สุกฺกมูเลน โจทิโต;

โคตมสฺส ภควโต, สาสเนภิรมิสฺสติฯ

[323]

‘‘‘อาราธยิตฺวาน สมฺพุทฺธํ, โคตมํ สกฺยปุงฺควํ;

กิเลเส ฌาปยิตฺวาน, อรหายํ ภวิสฺสติ’ฯ

[324]

‘‘วิปิเน พฺยคฺฆราชาว, มิคราชาว เกสรี;

อภีโต วิหรามชฺช, สกฺยปุตฺตสฺส สาสเนฯ

[325]

‘‘เทวโลเก มนุสฺเส วา, ทลิทฺเท ทุคฺคติมฺหิ วา;

นิพฺพตฺติํ เม น ปสฺสามิ, อุปฏฺฐานสฺสิทํ ผลํฯ

[326]

‘‘วิเวกมนุยุตฺโตมฺหิ , อุปสนฺโต นิรูปธิ;

นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหรามิ อนาสโวฯ

[327]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ

[328]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[329]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ชตุกณฺณิตฺเถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

ชตุกณฺณิตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํฯ

10. อุเทนตฺเถรอปทานํ

[330]

‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร , ปทุโม นาม ปพฺพโต;

อสฺสโม สุกโต มยฺหํ, ปณฺณสาลา สุมาปิตาฯ

[331]

‘‘นทิโย สนฺทเร ตตฺถ, สุปติตฺถา มโนรมา;

อจฺโฉทกา สีตชลา, สนฺทเร นทิโย สทาฯ

[332]

‘‘ปาฐีนา ปาวุสา มจฺฉา, พลชา มุญฺชโรหิตา;

โสเภนฺตา นทิโย เอเต, วสนฺติ นทิยา สทาฯ

[333]

‘‘อมฺพชมฺพูหิ สญฺฉนฺนา, กเรริติลกา ตถา;

อุทฺทาลกา ปาฏลิโย, โสเภนฺติ มม อสฺสมํฯ

[334]

‘‘องฺโกลกา พิมฺพิชาลา, มายาการี จ ปุปฺผิตา;

คนฺเธน อุปวายนฺตา, โสเภนฺติ มม อสฺสมํฯ

[335]

‘‘อติมุตฺตา สตฺตลิกา, นาคา สาลา จ ปุปฺผิตา;

ทิพฺพคนฺธํ สมฺปวนฺตา, โสเภนฺติ มม อสฺสมํฯ

[336]

‘‘โกสมฺพา สฬลา นีปา, อฏฺฐงฺคาปิ จ ปุปฺผิตา [อฏฺฐงฺคา จ สุปุปฺผิตา (สี.), กฏฺฐงฺคา จ สุปุปฺผิตา (ปี.)];

ทิพฺพคนฺธํ สมฺปวนฺตา, โสเภนฺติ มม อสฺสมํฯ

[337]

‘‘หรีตกา อามลกา, อมฺพชมฺพุวิภีตกา;

โกลา ภลฺลาตกา พิลฺลา, ผลานิ พหุ อสฺสเมฯ

[338]