‘‘อุปาคตํ มหาวีรํ, สพฺพญฺญุํ โลกนายกํ;
สพฺโพสเธน ตปฺเปสิํ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิฯ
[412]
‘‘ตสฺส เม สุกตํ กมฺมํ, สุเขตฺเต พีชสมฺปทา;
เขเปตุํ เนว สกฺโกมิ, ตทา หิ สุกตํ มมฯ
[413]
‘‘ลาภา มม สุลทฺธํ เม, โยหํ อทฺทกฺขิ นายกํ;
เตน กมฺมาวเสเสน, ปตฺโตมฺหิ อจลํ ปทํฯ
[414]
‘‘สพฺพเมตํ อภิญฺญาย, โคตโม สกฺยปุงฺคโว;
ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, เอตทคฺเค ฐเปสิ มํฯ
[415]
‘‘อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกริํ ตทา;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, เภสชฺชสฺส อิทํ ผลํฯ
[416]
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
สพฺพาสวา ปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ
[417]
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[418]
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา พากุโล [พกฺกุโล (สี. สฺยา.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
พากุลตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺฐํฯ
7. คิริมานนฺทตฺเถรอปทานํ
[419]
‘‘ภริยา เม กาลงฺกตา, ปุตฺโต สีวถิกํ คโต;
มาตา ปิตา มตา ภาตา, เอกจิตมฺหิ [มาตา ปิตา จ ภาตา จ, เอกจิตกมฺหิ (สี. สฺยา.)] ฑยฺหเรฯ
[420]
‘‘เตน โสเกน สนฺตตฺโต, กิโส ปณฺฑุ อโหสหํ;
จิตฺตกฺเขโป จ เม อาสิ, เตน โสเกน อฏฺฏิโตฯ
[421]
‘‘โสกสลฺลปเรโตหํ , วนนฺตมุปสงฺกมิํ;
ปวตฺตผลํ ภุญฺชิตฺวา, รุกฺขมูเล วสามหํฯ
[422]
‘‘สุเมโธ นาม สมฺพุทฺโธ, ทุกฺขสฺสนฺตกโร ชิโน;
มมุทฺธริตุกาโม โส, อาคญฺฉิ มม สนฺติกํฯ
[423]
‘‘ปทสทฺทํ สุณิตฺวาน, สุเมธสฺส มเหสิโน;
ปคฺคเหตฺวานหํ สีสํ, อุลฺโลเกสิํ มหามุนิํฯ
[424]
‘‘อุปาคเต มหาวีเร, ปีติ เม อุทปชฺชถ;
ตทาสิเมกคฺคมโน, ทิสฺวา ตํ โลกนายกํฯ
[425]
‘‘สติํ ปฏิลภิตฺวาน, ปณฺณมุฏฺฐิมทาสหํ;
นิสีทิ ภควา ตตฺถ, อนุกมฺปาย จกฺขุมาฯ
[426]
‘‘นิสชฺช ตตฺถ ภควา, สุเมโธ โลกนายโก;
ธมฺมํ เม กถยี พุทฺโธ, โสกสลฺลวิโนทนํฯ
[427]
‘‘‘อนวฺหิตา ตโต อาคุํ, อนนุญฺญาตา อิโต คตา;
ยถาคตา ตถา คตา, ตตฺถ กา ปริเทวนาฯ
[428]
‘‘‘ยถาปิ ปถิกา สตฺตา, วสฺสมานาย วุฏฺฐิยา;
สภณฺฑา อุปคจฺฉนฺติ, วสฺสสฺสาปตนาย เตฯ
[429]
‘‘‘วสฺเส จ เต โอรมิเต, สมฺปยนฺติ ยทิจฺฉกํ;
เอวํ มาตา ปิตา ตุยฺหํ, ตตฺถ กา ปริเทวนาฯ
[430]
‘‘‘อาคนฺตุกา ปาหุนกา, จลิเตริตกมฺปิตา;
เอวํ มาตา ปิตา ตุยฺหํ, ตตฺถ กา ปริเทวนาฯ
[431]
‘‘‘ยถาปิ อุรโค ชิณฺณํ, หิตฺวา คจฺฉติ สํ ตจํ [สํตนุํ (สฺยา. ก.)];
เอวํ มาตา ปิตา ตุยฺหํ, สํ ตนุํ อิธ หียเร’ฯ
[432]
‘‘พุทฺธสฺส คิรมญฺญาย, โสกสลฺลํ วิวชฺชยิํ;
ปาโมชฺชํ ชนยิตฺวาน, พุทฺธเสฏฺฐํ อวนฺทหํฯ
[433]
‘‘วนฺทิตฺวาน มหานาคํ, ปูชยิํ คิริมญฺชริํ [คิริมญฺชริมปูชยิํ (สี. สฺยา.)];
ทิพฺพคนฺธํ สมฺปวนฺตํ [ทิพฺพคนฺเธน สมฺปนฺนํ (สี. สฺยา.)], สุเมธํ โลกนายกํฯ
[434]
‘‘ปูชยิตฺวาน สมฺพุทฺธํ, สิเร กตฺวาน อญฺชลิํ;
อนุสฺสรํ คุณคฺคานิ, สนฺถวิํ โลกนายกํฯ
[435]
‘‘นิตฺติณฺโณสิ [นิตฺตณฺโหสิ (สี.), วิติณฺโณสิ (สฺยา.)] มหาวีร, สพฺพญฺญุ โลกนายก;
สพฺเพ สตฺเต อุทฺธรสิ, ญาเณน ตฺวํ มหามุเนฯ
[436]
‘‘วิมติํ ทฺเวฬฺหกํ วาปิ, สญฺฉินฺทสิ มหามุเน;
ปฏิปาเทสิ เม มคฺคํ, ตว ญาเณน จกฺขุมฯ
[437]
‘‘อรหา วสิปตฺตา [สิธฺทิปตฺตา (สี. สฺยา.)] จ, ฉฬภิญฺญา มหิทฺธิกา;
อนฺตลิกฺขจรา ธีรา, ปริวาเรนฺติ ตาวเทฯ
[438]
‘‘ปฏิปนฺนา จ เสขา จ, ผลฏฺฐา สนฺติ สาวกา;
สูโรทเยว ปทุมา, ปุปฺผนฺติ ตว สาวกาฯ
[439]
‘‘มหาสมุทฺโทวกฺโขโภ, อตุโลปิ [ยถา สมุทฺโท อกฺโขโภ, อตุโล จ (สี.)] ทุรุตฺตโร;
เอวํ ญาเณน สมฺปนฺโน, อปฺปเมยฺโยสิ จกฺขุมฯ
[440]
‘‘วนฺทิตฺวาหํ โลกชินํ, จกฺขุมนฺตํ มหายสํ;
ปุถุ ทิสา นมสฺสนฺโต, ปฏิกุฏิโก อคญฺฉหํฯ
[441]
‘‘เทวโลกา จวิตฺวาน, สมฺปชาโน ปติสฺสโต;
โอกฺกมิํ มาตุยา กุจฺฉิํ, สนฺธาวนฺโต ภวาภเวฯ
[442]
‘‘อคารา อภินิกฺขมฺม, ปพฺพชิํ อนคาริยํ;
อาตาปี นิปโก ฌายี, ปฏิสลฺลานโคจโรฯ
[443]
‘‘ปธานํ ปทหิตฺวาน, โตสยิตฺวา มหามุนิํ;
จนฺโทวพฺภฆนา มุตฺโต, วิจรามิ อหํ สทาฯ
[444]
‘‘วิเวกมนุยุตฺโตมฺหิ, อุปสนฺโต นิรูปธิ;
สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหรามิ อนาสโวฯ
[445]
‘‘ติํสกปฺปสหสฺสมฺหิ, ยํ พุทฺธมภิปูชยิํ;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ
[446]
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
สพฺพาสวา ปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ
[447]
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[448]
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา คิริมานนฺโท เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ
คิริมานนฺทตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํฯ
8. สฬลมณฺฑปิยตฺเถรอปทานํ
[449]
‘‘นิพฺพุเต กกุสนฺธมฺหิ, พฺราหฺมณมฺหิ วุสีมติ;
คเหตฺวา สฬลํ มาลํ, มณฺฑปํ การยิํ อหํฯ
[450]
‘‘ตาวติํสคโต สนฺโต, ลภามิ พฺยมฺหมุตฺตมํ;
อญฺเญ เทเวติโรจามิ, ปุญฺญกมฺมสฺสิทํ ผลํฯ
[451]
‘‘ทิวา วา ยทิ วา รตฺติํ, จงฺกมนฺโต ฐิโต จหํ;
ฉนฺโน สฬลปุปฺเผหิ, ปุญฺญกมฺมสฺสิทํ ผลํฯ
[452]
‘‘อิมสฺมิํเยว กปฺปมฺหิ, ยํ พุทฺธมภิปูชยิํ;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ
[453]
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
[454]
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[455]
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สฬลมณฺฑปิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ
สฬลมณฺฑปิยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺฐมํฯ
9. สพฺพทายกตฺเถรอปทานํ
[456]
‘‘มหาสมุทฺทํ โอคยฺห, ภวนํ เม สุนิมฺมิตํ;
สุนิมฺมิตา โปกฺขรณี, จกฺกวากปกูชิตาฯ
[457]
‘‘มนฺทาลเกหิ สญฺฉนฺนา, ปทุมุปฺปลเกหิ จ;
นที จ สนฺทเต ตตฺถ, สุปติตฺถา มโนรมาฯ
[458]