เมนู

‘‘อุปาคตํ มหาวีรํ, สพฺพญฺญุํ โลกนายกํ;

สพฺโพสเธน ตปฺเปสิํ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิฯ

[412]

‘‘ตสฺส เม สุกตํ กมฺมํ, สุเขตฺเต พีชสมฺปทา;

เขเปตุํ เนว สกฺโกมิ, ตทา หิ สุกตํ มมฯ

[413]

‘‘ลาภา มม สุลทฺธํ เม, โยหํ อทฺทกฺขิ นายกํ;

เตน กมฺมาวเสเสน, ปตฺโตมฺหิ อจลํ ปทํฯ

[414]

‘‘สพฺพเมตํ อภิญฺญาย, โคตโม สกฺยปุงฺคโว;

ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, เอตทคฺเค ฐเปสิ มํฯ

[415]

‘‘อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกริํ ตทา;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, เภสชฺชสฺส อิทํ ผลํฯ

[416]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;

สพฺพาสวา ปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ

[417]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[418]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา พากุโล [พกฺกุโล (สี. สฺยา.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;

พากุลตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺฐํฯ

7. คิริมานนฺทตฺเถรอปทานํ

[419]

‘‘ภริยา เม กาลงฺกตา, ปุตฺโต สีวถิกํ คโต;

มาตา ปิตา มตา ภาตา, เอกจิตมฺหิ [มาตา ปิตา จ ภาตา จ, เอกจิตกมฺหิ (สี. สฺยา.)] ฑยฺหเรฯ

[420]

‘‘เตน โสเกน สนฺตตฺโต, กิโส ปณฺฑุ อโหสหํ;

จิตฺตกฺเขโป จ เม อาสิ, เตน โสเกน อฏฺฏิโตฯ

[421]

‘‘โสกสลฺลปเรโตหํ , วนนฺตมุปสงฺกมิํ;

ปวตฺตผลํ ภุญฺชิตฺวา, รุกฺขมูเล วสามหํฯ

[422]

‘‘สุเมโธ นาม สมฺพุทฺโธ, ทุกฺขสฺสนฺตกโร ชิโน;

มมุทฺธริตุกาโม โส, อาคญฺฉิ มม สนฺติกํฯ

[423]

‘‘ปทสทฺทํ สุณิตฺวาน, สุเมธสฺส มเหสิโน;

ปคฺคเหตฺวานหํ สีสํ, อุลฺโลเกสิํ มหามุนิํฯ

[424]

‘‘อุปาคเต มหาวีเร, ปีติ เม อุทปชฺชถ;

ตทาสิเมกคฺคมโน, ทิสฺวา ตํ โลกนายกํฯ

[425]

‘‘สติํ ปฏิลภิตฺวาน, ปณฺณมุฏฺฐิมทาสหํ;

นิสีทิ ภควา ตตฺถ, อนุกมฺปาย จกฺขุมาฯ

[426]

‘‘นิสชฺช ตตฺถ ภควา, สุเมโธ โลกนายโก;

ธมฺมํ เม กถยี พุทฺโธ, โสกสลฺลวิโนทนํฯ

[427]

‘‘‘อนวฺหิตา ตโต อาคุํ, อนนุญฺญาตา อิโต คตา;

ยถาคตา ตถา คตา, ตตฺถ กา ปริเทวนาฯ

[428]

‘‘‘ยถาปิ ปถิกา สตฺตา, วสฺสมานาย วุฏฺฐิยา;

สภณฺฑา อุปคจฺฉนฺติ, วสฺสสฺสาปตนาย เตฯ

[429]

‘‘‘วสฺเส จ เต โอรมิเต, สมฺปยนฺติ ยทิจฺฉกํ;

เอวํ มาตา ปิตา ตุยฺหํ, ตตฺถ กา ปริเทวนาฯ

[430]

‘‘‘อาคนฺตุกา ปาหุนกา, จลิเตริตกมฺปิตา;

เอวํ มาตา ปิตา ตุยฺหํ, ตตฺถ กา ปริเทวนาฯ

[431]

‘‘‘ยถาปิ อุรโค ชิณฺณํ, หิตฺวา คจฺฉติ สํ ตจํ [สํตนุํ (สฺยา. ก.)];

เอวํ มาตา ปิตา ตุยฺหํ, สํ ตนุํ อิธ หียเร’ฯ

[432]

‘‘พุทฺธสฺส คิรมญฺญาย, โสกสลฺลํ วิวชฺชยิํ;

ปาโมชฺชํ ชนยิตฺวาน, พุทฺธเสฏฺฐํ อวนฺทหํฯ

[433]

‘‘วนฺทิตฺวาน มหานาคํ, ปูชยิํ คิริมญฺชริํ [คิริมญฺชริมปูชยิํ (สี. สฺยา.)];

ทิพฺพคนฺธํ สมฺปวนฺตํ [ทิพฺพคนฺเธน สมฺปนฺนํ (สี. สฺยา.)], สุเมธํ โลกนายกํฯ

[434]

‘‘ปูชยิตฺวาน สมฺพุทฺธํ, สิเร กตฺวาน อญฺชลิํ;

อนุสฺสรํ คุณคฺคานิ, สนฺถวิํ โลกนายกํฯ

[435]

‘‘นิตฺติณฺโณสิ [นิตฺตณฺโหสิ (สี.), วิติณฺโณสิ (สฺยา.)] มหาวีร, สพฺพญฺญุ โลกนายก;

สพฺเพ สตฺเต อุทฺธรสิ, ญาเณน ตฺวํ มหามุเนฯ

[436]

‘‘วิมติํ ทฺเวฬฺหกํ วาปิ, สญฺฉินฺทสิ มหามุเน;

ปฏิปาเทสิ เม มคฺคํ, ตว ญาเณน จกฺขุมฯ

[437]

‘‘อรหา วสิปตฺตา [สิธฺทิปตฺตา (สี. สฺยา.)] จ, ฉฬภิญฺญา มหิทฺธิกา;

อนฺตลิกฺขจรา ธีรา, ปริวาเรนฺติ ตาวเทฯ

[438]

‘‘ปฏิปนฺนา จ เสขา จ, ผลฏฺฐา สนฺติ สาวกา;

สูโรทเยว ปทุมา, ปุปฺผนฺติ ตว สาวกาฯ

[439]

‘‘มหาสมุทฺโทวกฺโขโภ, อตุโลปิ [ยถา สมุทฺโท อกฺโขโภ, อตุโล จ (สี.)] ทุรุตฺตโร;

เอวํ ญาเณน สมฺปนฺโน, อปฺปเมยฺโยสิ จกฺขุมฯ

[440]

‘‘วนฺทิตฺวาหํ โลกชินํ, จกฺขุมนฺตํ มหายสํ;

ปุถุ ทิสา นมสฺสนฺโต, ปฏิกุฏิโก อคญฺฉหํฯ

[441]

‘‘เทวโลกา จวิตฺวาน, สมฺปชาโน ปติสฺสโต;

โอกฺกมิํ มาตุยา กุจฺฉิํ, สนฺธาวนฺโต ภวาภเวฯ

[442]

‘‘อคารา อภินิกฺขมฺม, ปพฺพชิํ อนคาริยํ;

อาตาปี นิปโก ฌายี, ปฏิสลฺลานโคจโรฯ

[443]

‘‘ปธานํ ปทหิตฺวาน, โตสยิตฺวา มหามุนิํ;

จนฺโทวพฺภฆนา มุตฺโต, วิจรามิ อหํ สทาฯ

[444]

‘‘วิเวกมนุยุตฺโตมฺหิ, อุปสนฺโต นิรูปธิ;

สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหรามิ อนาสโวฯ

[445]

‘‘ติํสกปฺปสหสฺสมฺหิ, ยํ พุทฺธมภิปูชยิํ;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

[446]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;

สพฺพาสวา ปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ

[447]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[448]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา คิริมานนฺโท เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

คิริมานนฺทตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํฯ

8. สฬลมณฺฑปิยตฺเถรอปทานํ

[449]

‘‘นิพฺพุเต กกุสนฺธมฺหิ, พฺราหฺมณมฺหิ วุสีมติ;

คเหตฺวา สฬลํ มาลํ, มณฺฑปํ การยิํ อหํฯ

[450]

‘‘ตาวติํสคโต สนฺโต, ลภามิ พฺยมฺหมุตฺตมํ;

อญฺเญ เทเวติโรจามิ, ปุญฺญกมฺมสฺสิทํ ผลํฯ

[451]

‘‘ทิวา วา ยทิ วา รตฺติํ, จงฺกมนฺโต ฐิโต จหํ;

ฉนฺโน สฬลปุปฺเผหิ, ปุญฺญกมฺมสฺสิทํ ผลํฯ

[452]

‘‘อิมสฺมิํเยว กปฺปมฺหิ, ยํ พุทฺธมภิปูชยิํ;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

[453]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ

[454]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[455]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สฬลมณฺฑปิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ

สฬลมณฺฑปิยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺฐมํฯ

9. สพฺพทายกตฺเถรอปทานํ

[456]

‘‘มหาสมุทฺทํ โอคยฺห, ภวนํ เม สุนิมฺมิตํ;

สุนิมฺมิตา โปกฺขรณี, จกฺกวากปกูชิตาฯ

[457]

‘‘มนฺทาลเกหิ สญฺฉนฺนา, ปทุมุปฺปลเกหิ จ;

นที จ สนฺทเต ตตฺถ, สุปติตฺถา มโนรมาฯ

[458]