‘‘ยทา จ มคฺคมทฺทกฺขิํ, นาวาย อภิรูหนํ;

อนธิฏฺฐาย อตฺตานํ, ติตฺถมทฺทกฺขิมุตฺตมํฯ

[767]

‘‘สลฺลํ อตฺตสมุฏฺฐานํ, ภวเนตฺติปฺปภาวิตํ;

เอเตสํ อปฺปวตฺตาย [อปฺปวตฺติยา (?)], เทเสสิ มคฺคมุตฺตมํฯ

[768]

‘‘ทีฆรตฺตานุสยิตํ, จิรรตฺตมธิฏฺฐิตํ;

พุทฺโธ เมปานุที คนฺถํ, วิสโทสปฺปวาหโน’’ติฯ

…เตลกานิ เถโร…ฯ

4. รฏฺฐปาลตฺเถรคาถา

[769]

[ม. นิ. 2.302] ‘‘ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ, อรุกายํ สมุสฺสิตํ;

อาตุรํ พหุสงฺกปฺปํ, ยสฺส นตฺถิ ธุวํ ฐิติฯ

[770]

‘‘ปสฺส จิตฺตกตํ รูปํ, มณินา กุณฺฑเลน จ;

อฏฺฐิํ ตเจน โอนทฺธํ, สห วตฺเถหิ โสภติฯ

[771]

‘‘อลตฺตกกตา ปาทา, มุขํ จุณฺณกมกฺขิตํ;

อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโนฯ

[772]

‘‘อฏฺฐปทกตา เกสา, เนตฺตา อญฺชนมกฺขิตา;

อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโนฯ

[773]

‘‘อญฺชนีว นวา จิตฺตา, ปูติกาโย อลงฺกโต;

อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโนฯ

[774]

‘‘โอทหิ มิคโว ปาสํ, นาสทา วาคุรํ มิโค;

ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม, กนฺทนฺเต มิคพนฺธเกฯ

[775]

‘‘ฉินฺโน ปาโส มิควสฺส, นาสทา วาคุรํ มิโค;

ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม, โสจนฺเต มิคลุทฺทเกฯ

[776]

‘‘ปสฺสามิ โลเก สธเน มนุสฺเส, ลทฺธาน วิตฺตํ น ททนฺติ โมหา;

ลุทฺธา ธนํ สนฺนิจยํ กโรนฺติ, ภิยฺโยว กาเม อภิปตฺถยนฺติฯ

[777]

‘‘ราชา ปสยฺหปฺปถวิํ วิเชตฺวา, สสาครนฺตํ มหิมาวสนฺโต;

โอรํ สมุทฺทสฺส อติตฺตรูโป, ปารํ สมุทฺทสฺสปิ ปตฺถเยถฯ

[778]

‘‘ราชา จ อญฺเญ จ พหู มนุสฺสา, อวีตตณฺหา มรณํ อุเปนฺติ;

อูนาว หุตฺวาน ชหนฺติ เทหํ, กาเมหิ โลกมฺหิ น หตฺถิ ติตฺติฯ

[779]

‘‘กนฺทนฺติ นํ ญาตี ปกิริย เกเส, อโห วตา โน อมราติ จาหุ;

วตฺเถน นํ ปารุตํ นีหริตฺวา, จิตํ สโมธาย ตโต ฑหนฺติฯ

[780]

‘‘โส ฑยฺหติ สูเลหิ ตุชฺชมาโน, เอเกน วตฺเถน [เอเตน คตฺเถน (ก.)] ปหาย โภเค;

น มียมานสฺส ภวนฺติ ตาณา, ญาตี จ มิตฺตา อถ วา สหายาฯ

[781]

‘‘ทายาทกา ตสฺส ธนํ หรนฺติ, สตฺโต ปน คจฺฉติ เยน กมฺมํ;

น มียมานํ ธนมนฺเวติ [มนฺวิติ (ก.)] กิญฺจิ, ปุตฺตา จ ทารา จ ธนญฺจ รฏฺฐํฯ

[782]

‘‘น ทีฆมายุํ ลภเต ธเนน, น จาปิ วิตฺเตน ชรํ วิหนฺติ;

อปฺปปฺปํ หิทํ ชีวิตมาหุ ธีรา, อสสฺสตํ วิปฺปริณามธมฺมํฯ

[783]

‘‘อฑฺฒา ทลิทฺทา จ ผุสนฺติ ผสฺสํ, พาโล จ ธีโร จ ตเถว ผุฏฺโฐ;

พาโล หิ พาลฺยา วธิโตว เสติ, ธีโร จ โน เวธติ ผสฺสผุฏฺโฐฯ

[784]

‘‘ตสฺมา หิ ปญฺญาว ธเนน เสยฺยา, ยาย โวสานมิธาธิคจฺฉติ;

อพฺโยสิตตฺตา หิ ภวาภเวสุ, ปาปานิ กมฺมานิ กโรติ โมหาฯ

[785]

‘‘อุเปติ คพฺภญฺจ ปรญฺจ โลกํ, สํสารมาปชฺช ปรมฺปราย;

ตสฺสปฺปปญฺโญ อภิสทฺทหนฺโต, อุเปติ คพฺภญฺจ ปรญฺจ โลกํฯ

[786]

‘‘โจโร ยถา สนฺธิมุเข คหีโต, สกมฺมุนา หญฺญติ ปาปธมฺโม;

เอวํ ปชา เปจฺจ ปรมฺหิ โลเก, สกมฺมุนา หญฺญติ ปาปธมฺโมฯ

[787]

‘‘กามา หิ จิตฺรา มธุรา มโนรมา, วิรูปรูเปน มเถนฺติ จิตฺตํ;

อาทีนวํ กามคุเณสุ ทิสฺวา, ตสฺมา อหํ ปพฺพชิโตมฺหิ ราชฯ

[788]

‘‘ทุมปฺผลานีว ปตนฺติ มาณวา, ทหรา จ วุฑฺฒา จ สรีรเภทา;

เอตมฺปิ ทิสฺวา ปพฺพชิโตมฺหิ ราช, อปณฺณกํ สามญฺญเมว เสยฺโยฯ

[789]

‘‘สทฺธายาหํ ปพฺพชิโต, อุเปโต ชินสาสเน;

อวชฺฌา มยฺหํ ปพฺพชฺชา, อนโณ ภุญฺชามิ โภชนํฯ

[790]

‘‘กาเม อาทิตฺตโต ทิสฺวา, ชาตรูปานิ สตฺถโต;

คพฺภโวกฺกนฺติโต ทุกฺขํ, นิรเยสุ มหพฺภยํฯ

[791]

‘‘เอตมาทีนวํ ญตฺวา, สํเวคํ อลภิํ ตทา;

โสหํ วิทฺโธ ตทา สนฺโต, สมฺปตฺโต อาสวกฺขยํฯ

[792]

‘‘ปริจิณฺโณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;

โอหิโต ครุโก ภาโร, ภวเนตฺติ สมูหตาฯ

[793]

‘‘ยสฺสตฺถาย ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;

โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต, สพฺพสํโยชนกฺขโย’’ติฯ

… รฏฺฐปาโล เถโร…ฯ

5. มาลุกฺยปุตฺตตฺเถรคาถา

[794]

[สํ. นิ. 4.95] ‘‘รูปํ ทิสฺวา สติ มุฏฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;

สารตฺตจิตฺโต เวเทติ, ตญฺจ อชฺโฌสฺส ติฏฺฐติฯ

[795]

‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา รูปสมฺภวา;

อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;

เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน [นิพฺพานํ (สี.)] วุจฺจติฯ

[796]

‘‘สทฺทํ สุตฺวา สติ มุฏฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;

สารตฺตจิตฺโต เวเทติ, ตญฺจ อชฺโฌสฺส ติฏฺฐติฯ

[797]

‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา สทฺทสมฺภวา;

อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;

เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน วุจฺจติฯ

[798]

‘‘คนฺธํ ฆตฺวา สติ มุฏฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;

สารตฺตจิตฺโต เวเทติ, ตญฺจ อชฺโฌสฺส ติฏฺฐติฯ

[799]

‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา คนฺธสมฺภวา;

อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;

เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน วุจฺจติฯ

[800]

‘‘รสํ โภตฺวา สติ มุฏฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;

สารตฺตจิตฺโต เวเทติ, ตญฺจ อชฺโฌสฺส ติฏฺฐติฯ

[801]

‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา รสสมฺภวา;

อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;

เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน วุจฺจติฯ

[802]

‘‘ผสฺสํ ผุสฺส สติ มุฏฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;

สารตฺตจิตฺโต เวเทติ, ตญฺจ อชฺโฌสฺส ติฏฺฐติฯ

[803]

‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา ผสฺสสมฺภวา;

อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;

เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน วุจฺจติฯ

[804]

‘‘ธมฺมํ ญตฺวา สติ มุฏฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;

สารตฺตจิตฺโต เวเทติ, ตญฺจ อชฺโฌสฺส ติฏฺฐติฯ

[805]