เต ตตฺถ สพฺเพว ‘อหํ ปุเร’ติ, อุปาสกตฺตํ ปฏิเวทยิตฺวา;

ปกฺกามิ สตฺโถ อนุโมทมาโน, ยกฺขิทฺธิยา อนุมโต ปุนปฺปุนํฯ

[655]

คนฺตฺวาน เต สินฺธุโสวีรภูมิํ, ธนตฺถิกา อุทฺทยํ [อุทย (ปี. ก.)] ปตฺถยานา;

ยถาปโยคา ปริปุณฺณลาภา, ปจฺจาคมุํ ปาฏลิปุตฺตมกฺขตํฯ

[656]

คนฺตฺวาน เต สงฺฆรํ โสตฺถิวนฺโต, ปุตฺเตหิ ทาเรหิ สมงฺคิภูตา;

อานนฺที วิตฺตา สุมนา ปตีตา, อกํสุ เสรีสมหํ อุฬารํ;

เสรีสกํ เต ปริเวณํ มาปยิํสุฯ

[657]

เอตาทิสา สปฺปุริสาน เสวนา, มหตฺถิกา ธมฺมคุณาน เสวนา;

เอกสฺส อตฺถาย อุปาสกสฺส, สพฺเพว สตฺตา สุขิตา [สุขิโน (ปี. ก.)] อเหสุนฺติฯ

เสรีสกเปตวตฺถุ ทุติยํฯ

ภาณวารํ ตติยํ นิฏฺฐิตํฯ

3. นนฺทกเปตวตฺถุ

[658]

ราชา ปิงฺคลโก นาม, สุรฏฺฐานํ อธิปติ อหุ;

โมริยานํ อุปฏฺฐานํ คนฺตฺวา, สุรฏฺฐํ ปุนราคมาฯ

[659]

อุณฺเห มชฺฌนฺหิเก [มชฺฌนฺติเก (สพฺพตฺถ)] กาเล, ราชา ปงฺกํ [วงฺกํ (ก.)] อุปาคมิ;

อทฺทส มคฺคํ รมณียํ, เปตานํ ตํ วณฺณุปถํ [วณฺณนาปถํ (สี. สฺยา.)]ฯ

[660]

สารถิํ อามนฺตยี ราชา –

‘‘อยํ มคฺโค รมณีโย, เขโม โสวตฺถิโก สิโว;

อิมินา สารถิ ยาม, สุรฏฺฐานํ สนฺติเก อิโต’’ฯ

[661]

เตน ปายาสิ โสรฏฺโฐ, เสนาย จตุรงฺคินิยา;

อุพฺพิคฺครูโป ปุริโส, โสรฏฺฐํ เอตทพฺรวิฯ

[662]

‘‘กุมฺมคฺคํ ปฏิปนฺนมฺหา, ภิํสนํ โลมหํสนํ;

ปุรโต ทิสฺสติ มคฺโค, ปจฺฉโต จ น ทิสฺสติฯ

[663]

‘‘กุมฺมคฺคํ ปฏิปนฺนมฺหา, ยมปุริสาน สนฺติเก;

อมานุโส วายติ คนฺโธ, โฆโส สุยฺยติ [สูยติ (สี. สฺยา.)] ทารุโณ’’ฯ

[664]

สํวิคฺโค ราชา โสรฏฺโฐ, สารถิํ เอตทพฺรวิ;

‘‘กุมฺมคฺคํ ปฏิปนฺนมฺหา, ภิํสนํ โลมหํสนํ;

ปุรโต ทิสฺสติ มคฺโค, ปจฺฉโต จ น ทิสฺสติฯ

[665]

‘‘กุมฺมคฺคํ ปฏิปนฺนมฺหา, ยมปุริสาน สนฺติเก;

อมานุโส วายติ คนฺโธ, โฆโส สุยฺยติ ทารุโณ’’ฯ

[666]

หตฺถิกฺขนฺธํ สมารุยฺห, โอโลเกนฺโต จตุทฺทิสํ [จตุทฺทิสฺสา (ก.)];

อทฺทส นิคฺโรธํ รมณียํ [รุกฺขํ นิคฺโรธํ (สฺยา. ก.)], ปาทปํ ฉายาสมฺปนฺนํ;

นีลพฺภวณฺณสทิสํ, เมฆวณฺณสิรีนิภํฯ

[667]

สารถิํ อามนฺตยี ราชา, ‘‘กิํ เอโส ทิสฺสติ พฺรหา;

นีลพฺภวณฺณสทิโส, เมฆวณฺณสิรีนิโภ’’ฯ

[668]

‘‘นิคฺโรโธ โส มหาราช, ปาทโป ฉายาสมฺปนฺโน;

นีลพฺภวณฺณสทิโส , เมฆวณฺณสิรีนิโภ’’ฯ

[669]

เตน ปายาสิ โสรฏฺโฐ, เยน โส ทิสฺสเต พฺรหา;

นีลพฺภวณฺณสทิโส, เมฆวณฺณสิรีนิโภฯ

[670]

หตฺถิกฺขนฺธโต โอรุยฺห, ราชา รุกฺขํ อุปาคมิ;

นิสีทิ รุกฺขมูลสฺมิํ, สามจฺโจ สปริชฺชโน;

ปูรํ ปานียสรกํ, ปูเว วิตฺเต จ อทฺทสฯ

[671]

ปุริโส จ เทววณฺณี, สพฺพาภรณภูสิโต;

อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ, โสรฏฺฐํ เอตทพฺรวิฯ

[672]

‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;

ปิวตุ เทโว ปานียํ, ปูเว ขาท อรินฺทม’’ฯ

[673]

ปิวิตฺวา ราชา ปานียํ, สามจฺโจ สปริชฺชโน;

ปูเว ขาทิตฺวา ปิตฺวา จ, โสรฏฺโฐ เอตทพฺรวิฯ

[674]

‘‘เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ, อทุ สกฺโก ปุรินฺทโท;

อชานนฺตา ตํ ปุจฺฉาม, กถํ ชาเนมุ ตํ มย’’นฺติฯ

[675]

‘‘นามฺหิ เทโว น คนฺธพฺโพ, นาปิ [นมฺหิ (ก.)] สกฺโก ปุรินฺทโท;

เปโต อหํ มหาราช, สุรฏฺฐา อิธ มาคโต’’ติฯ

[676]

‘‘กิํสีโล กิํสมาจาโร, สุรฏฺฐสฺมิํ ปุเร ตุวํ;

เกน เต พฺรหฺมจริเยน, อานุภาโว อยํ ตวา’’ติฯ

[677]

‘‘ตํ สุโณหิ มหาราช, อรินฺทม รฏฺฐวฑฺฒน;

อมจฺจา ปาริสชฺชา จ, พฺราหฺมโณ จ ปุโรหิโตฯ

[678]

‘‘สุรฏฺฐสฺมิํ อหํ เทว, ปุริโส ปาปเจตโส;

มิจฺฉาทิฏฺฐิ จ ทุสฺสีโล, กทริโย ปริภาสโกฯ

[679]

‘‘‘ททนฺตานํ กโรนฺตานํ, วารยิสฺสํ พหุชฺชนํ;

อญฺเญสํ ททมานานํ, อนฺตรายกโร อหํฯ

[680]

‘‘‘วิปาโก นตฺถิ ทานสฺส, สํยมสฺส กุโต ผลํ;

นตฺถิ อาจริโย นาม, อทนฺตํ โก ทเมสฺสติฯ

[681]

‘‘‘สมตุลฺยานิ ภูตานิ, กุโต [กุเล (สฺยา. ก.)] เชฏฺฐาปจายิโก;

นตฺถิ พลํ วีริยํ วา, กุโต อุฏฺฐานโปริสํฯ

[682]

‘‘‘นตฺถิ ทานผลํ นาม, น วิโสเธติ เวรินํ;

ลทฺเธยฺยํ ลภเต มจฺโจ, นิยติปริณามชํ [ปริณามชา (สี. ก.)]ฯ

[683]

‘‘‘นตฺถิ มาตา ปิตา ภาตา, โลโก นตฺถิ อิโต ปรํ;

นตฺถิ ทินฺนํ นตฺถิ หุตํ, สุนิหิตํ น วิชฺชติฯ

[684]

‘‘‘โยปิ หเนยฺย ปุริสํ, ปรสฺส ฉินฺทเต [ปุริสสฺส ฉินฺเท (สฺยา. ก.)] สิรํ;

น โกจิ กญฺจิ หนติ, สตฺตนฺนํ วิวรมนฺตเรฯ

[685]

‘‘‘อจฺเฉชฺชาเภชฺโช หิ [เภชฺโช (สี.), อเภชฺโช (สฺยา.), เภชฺชาสิ (ก.)] ชีโว, อฏฺฐํโส คุฬปริมณฺฑโล;

โยชนานํ สตํ ปญฺจ, โก ชีวํ เฉตฺตุมรหติฯ

[686]

‘‘‘ยถา สุตฺตคุเฬ ขิตฺเต, นิพฺเพเฐนฺตํ ปลายติ;

เอวเมว จ โส ชีโว, นิพฺเพเฐนฺโต ปลายติฯ

[687]

‘‘‘ยถา คามโต นิกฺขมฺม, อญฺญํ คามํ ปวิสติ;

เอวเมว จ โส ชีโว, อญฺญํ โพนฺทิํ ปวิสติฯ

[688]

‘‘‘ยถา เคหโต นิกฺขมฺม, อญฺญํ เคหํ ปวิสติ;

เอวเมว จ โส ชีโว, อญฺญํ โพนฺทิํ ปวิสติฯ

[689]

‘‘‘จุลฺลาสีติ [จุฬาสีติ (สี. สฺยา. ก.)] มหากปฺปิโน [มหากปฺปุโน (สี.)], สตสหสฺสานิ หิ;

เย พาลา เย จ ปณฺฑิตา, สํสารํ เขปยิตฺวาน;

ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสเรฯ

[690]

‘‘‘มิตานิ สุขทุกฺขานิ, โทเณหิ ปิฏเกหิ จ;

ชิโน สพฺพํ ปชานาติ’, สมฺมูฬฺหา อิตรา ปชาฯ

[691]

‘‘เอวํทิฏฺฐิ ปุเร อาสิํ, สมฺมูฬฺโห โมหปารุโต;

มิจฺฉาทิฏฺฐิ จ ทุสฺสีโล, กทริโย ปริภาสโกฯ

[692]

‘‘โอรํ เม ฉหิ มาเสหิ, กาลงฺกิริยา ภวิสฺสติ;

เอกนฺตกฏุกํ โฆรํ, นิรยํ ปปติสฺสหํฯ

[693]

[เป. ว. 70] ‘‘จตุกฺกณฺณํ จตุทฺวารํ, วิภตฺตํ ภาคโส มิตํ;

อโยปาการปริยนฺตํ, อยสา ปฏิกุชฺชิตํฯ

[694]

[เป. ว. 71] ‘‘ตสฺส อโยมยา ภูมิ, ชลิตา เตชสา ยุตา;

สมนฺตา โยชนสตํ, ผริตฺวา ติฏฺฐติ สพฺพทาฯ

[695]

‘‘วสฺสานิ สตสหสฺสานิ, โฆโส สุยฺยติ ตาวเท;

ลกฺโข เอโส มหาราช, สตภาควสฺสโกฏิโยฯ

[696]

‘‘โกฏิสตสหสฺสานิ , นิรเย ปจฺจเร ชนา;

มิจฺฉาทิฏฺฐี จ ทุสฺสีลา, เย จ อริยูปวาทิโนฯ

[697]

‘‘ตตฺถาหํ ทีฆมทฺธานํ, ทุกฺขํ เวทิสฺส เวทนํ;

ผลํ ปาปสฺส กมฺมสฺส, ตสฺมา โสจามหํ ภุสํฯ

[698]

‘‘ตํ สุโณหิ มหาราช, อรินฺทม รฏฺฐวฑฺฒน;

ธีตา มยฺหํ มหาราช, อุตฺตรา ภทฺทมตฺถุ เตฯ

[699]

‘‘กโรติ ภทฺทกํ กมฺมํ, สีเลสุโปสเถ รตา;

สญฺญตา สํวิภาคี จ, วทญฺญู วีตมจฺฉราฯ

[700]

‘‘อขณฺฑการี สิกฺขาย, สุณฺหา ปรกุเลสุ จ;

อุปาสิกา สกฺยมุนิโน, สมฺพุทฺธสฺส สิรีมโตฯ

[701]

‘‘ภิกฺขุ จ สีลสมฺปนฺโน, คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ;

โอกฺขิตฺตจกฺขุ สติมา, คุตฺตทฺวาโร สุสํวุโตฯ

[702]

‘‘สปทานํ จรมาโน, อคมา ตํ นิเวสนํ;

‘ตมทฺทส มหาราช, อุตฺตรา ภทฺทมตฺถุ เต’ฯ

[703]

‘‘ปูรํ ปานียสรกํ, ปูเว วิตฺเต จ สา อทา;

‘ปิตา เม กาลงฺกโต, ภนฺเต ตสฺเสตํ อุปกปฺปตุ’ฯ

[704]

‘‘สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐ, วิปาโก อุทปชฺชถ;

ภุญฺชามิ กามกามีหํ, ราชา เวสฺสวโณ ยถาฯ

[705]

‘‘ตํ สุโณหิ มหาราช, อรินฺทม รฏฺฐวฑฺฒน;

สเทวกสฺส โลกสฺส, พุทฺโธ อคฺโค ปวุจฺจติ;

ตํ พุทฺธํ สรณํ คจฺฉ, สปุตฺตทาโร อรินฺทมฯ

[706]

‘‘อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน, ผุสนฺติ อมตํ ปทํ;

ตํ ธมฺมํ สรณํ คจฺฉ, สปุตฺตทาโร อรินฺทมฯ

[707]

‘‘จตฺตาโร จ ปฏิปนฺนา [มคฺคปฏิปนฺนา (สี. สฺยา.)], จตฺตาโร จ ผเล ฐิตา;

เอส สงฺโฆ อุชุภูโต, ปญฺญาสีลสมาหิโต;

ตํ สงฺฆํ สรณํ คจฺฉ, สปุตฺตทาโร อรินฺทมฯ

[708]

‘‘ปาณาติปาตา วิรมสฺสุ ขิปฺปํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยสฺสุ;

อมชฺชโป มา จ มุสา อภาณี, สเกน ทาเรน จ โหหิ ตุฏฺโฐ’’ติฯ

[709]

‘‘อตฺถกาโมสิ เม ยกฺข, หิตกาโมสิ เทวเต;

กโรมิ ตุยฺหํ วจนํ, ตฺวํสิ อาจริโย มมฯ

[710]

‘‘อุเปมิ สรณํ พุทฺธํ, ธมฺมญฺจาปิ อนุตฺตรํ;

สงฺฆญฺจ นรเทวสฺส, คจฺฉามิ สรณํ อหํฯ

[711]

‘‘ปาณาติปาตา วิรมามิ ขิปฺปํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยามิ;

อมชฺชโป โน จ มุสา ภณามิ, สเกน ทาเรน จ โหมิ ตุฏฺโฐฯ

[712]

‘‘โอผุณามิ [โอปุณามิ (สี.), โอผุนามิ (สฺยา. ก.), โอปุนามิ (?)] มหาวาเต, นทิยา สีฆคามิยา;

วมามิ ปาปิกํ ทิฏฺฐิํ, พุทฺธานํ สาสเน รโต’’ฯ

[713]

อิทํ วตฺวาน โสรฏฺโฐ, วิรมิตฺวา ปาปทสฺสนา [ปาปทสฺสนํ (สฺยา. ก.)];

นโม ภควโต กตฺวา, ปาโมกฺโข รถมารุหีติฯ

นนฺทกเปตวตฺถุ ตติยํฯ

4. เรวตีเปตวตฺถุ

[714]

[วิ. ว. 863] ‘‘อุฏฺเฐหิ เรวเต สุปาปธมฺเม, อปารุตทฺวาเร อทานสีเล;

เนสฺสาม ตํ ยตฺถ ถุนนฺติ ทุคฺคตา, สมปฺปิตา [สมชฺชตา (สี.)] เนรยิกา ทุเขนา’’ติฯ

[715]

อิจฺเจว [อิจฺเจวํ (สฺยา. ก.)] วตฺวาน ยมสฺส ทูตา, เต ทฺเว ยกฺขา โลหิตกฺขา พฺรหนฺตา;

ปจฺเจกพาหาสุ คเหตฺวา เรวตํ, ปกฺกามยุํ เทวคณสฺส สนฺติเกฯ

[716]