‘‘ปาณาติปาตา วิรมามิ ขิปฺปํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยามิ;
อมชฺชโป โน จ มุสา ภณามิ; สเกน ทาเรน จ โหมิ ตุฏฺโฐ’’ติฯ
มฏฺฐกุณฺฑลีเปตวตฺถุ ปญฺจมํฯ
6. กณฺหเปตวตฺถุ
[207]
‘‘อุฏฺเฐหิ กณฺห กิํ เสสิ, โก อตฺโถ สุปเนน เต;
โย จ ตุยฺหํ สโก ภาตา, หทยํ จกฺขุ จ [จกฺขุํว (อฏฺฐ.)] ทกฺขิณํ;
ตสฺส วาตา พลียนฺติ, สสํ ชปฺปติ [ฆโฏ ชปฺปติ (ก.)] เกสวา’’ติฯ
[208]
‘‘ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, โรหิเณยฺยสฺส เกสโว;
ตรมานรูโป วุฏฺฐาสิ, ภาตุโสเกน อฏฺฏิโตฯ
[209]
‘‘กิํ นุ อุมฺมตฺตรูโปว, เกวลํ ทฺวารกํ อิมํ;
สโส สโสติ ลปสิ, กีทิสํ สสมิจฺฉสิฯ
[210]
‘‘โสวณฺณมยํ มณิมยํ, โลหมยํ อถ รูปิยมยํ;
สงฺขสิลาปวาฬมยํ, การยิสฺสามิ เต สสํฯ
[211]
‘‘สนฺติ อญฺเญปิ สสกา, อรญฺญวนโคจรา;
เตปิ เต อานยิสฺสามิ, กีทิสํ สสมิจฺฉสี’’ติฯ
[212]
‘‘นาหเมเต สเส อิจฺเฉ, เย สสา ปถวิสฺสิตา;
จนฺทโต สสมิจฺฉามิ, ตํ เม โอหร เกสวา’’ติฯ
[213]
‘‘โส นูน มธุรํ ญาติ, ชีวิตํ วิชหิสฺสสิ;
อปตฺถิยํ ปตฺถยสิ, จนฺทโต สสมิจฺฉสี’’ติฯ
[214]
‘‘เอวํ เจ กณฺห ชานาสิ, ยถญฺญมนุสาสสิ;
กสฺมา ปุเร มตํ ปุตฺตํ, อชฺชาปิ มนุโสจสิฯ
[215]
‘‘น ยํ ลพฺภา มนุสฺเสน, อมนุสฺเสน วา ปน;
ชาโต เม มา มริ ปุตฺโต, กุโต ลพฺภา อลพฺภิยํฯ
[216]
‘‘น มนฺตา มูลเภสชฺชา, โอสเธหิ ธเนน วา;
สกฺกา อานยิตุํ กณฺห, ยํ เปตมนุโสจสิฯ
[217]
‘‘มหทฺธนา มหาโภคา, รฏฺฐวนฺโตปิ ขตฺติยา;
ปหูตธนธญฺญาเส, เตปิ โน [นตฺเถตฺถปาฐเภโท] อชรามราฯ
[218]
‘‘ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา, สุทฺทา จณฺฑาลปุกฺกุสา;
เอเต จญฺเญ จ ชาติยา, เตปิ โน อชรามราฯ
[219]
‘‘เย มนฺตํ ปริวตฺเตนฺติ, ฉฬงฺคํ พฺรหฺมจินฺติตํ;
เอเต จญฺเญ จ วิชฺชาย, เตปิ โน อชรามราฯ
[220]
‘‘อิสโย วาปิ [อิสโย จาปิ (วิมานวตฺถุ 99)] เย สนฺตา, สญฺญตตฺตา ตปสฺสิโน;
สรีรํ เตปิ กาเลน, วิชหนฺติ ตปสฺสิโนฯ
[221]
‘‘ภาวิตตฺตา อรหนฺโต, กตกิจฺจา อนาสวา;
นิกฺขิปนฺติ อิมํ เทหํ, ปุญฺญปาปปริกฺขยา’’ติฯ
[222]
‘‘อาทิตฺตํ วต มํ สนฺตํ, ฆตสิตฺตํว ปาวกํ;
วารินา วิย โอสิญฺจํ, สพฺพํ นิพฺพาปเย ทรํฯ
[223]
‘‘อพฺพหี วต เม สลฺลํ, โสกํ หทยนิสฺสิตํ;
โย เม โสกปเรตสฺส, ปุตฺตโสกํ อปานุทิฯ
[224]
‘‘สฺวาหํ อพฺพูฬฺหสลฺโลสฺมิ, สีติภูโตสฺมิ นิพฺพุโต;
น โสจามิ น โรทามิ, ตว สุตฺวาน ภาติก’’ [ภาสิตํ (สฺยา.)]ฯ
[225]
เอวํ กโรนฺติ สปฺปญฺญา, เย โหนฺติ อนุกมฺปกา;
นิวตฺตยนฺติ โสกมฺหา, ฆโฏ เชฏฺฐํว ภาตรํฯ
[226]
ยสฺส เอตาทิสา โหนฺติ, อมจฺจา ปริจารกา;
สุภาสิเตน อนฺเวนฺติ, ฆโฏ เชฏฺฐํว ภาตรนฺติฯ
กณฺหเปตวตฺถุ ฉฏฺฐํฯ
7. ธนปาลเสฏฺฐิเปตวตฺถุ
[227]
‘‘นคฺโค ทุพฺพณฺณรูโปสิ, กิโส ธมนิสนฺถโต;
อุปฺผาสุลิโก กิสิโก, โก นุ ตฺวมสิ มาริส’’ฯ
[228]
‘‘อหํ ภทนฺเต เปโตมฺหิ, ทุคฺคโต ยมโลกิโก;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คโต’’ฯ
[229]
‘‘กิํ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, เปตโลกํ อิโต คโต’’ฯ
[230]
‘‘นครํ อตฺถิ ปณฺณานํ [ทสนฺนานํ (สี. สฺยา. ปี.)], เอรกจฺฉนฺติ วิสฺสุตํ;
ตตฺถ เสฏฺฐิ ปุเร อาสิํ, ธนปาโลติ มํ วิทูฯ
[231]
‘‘อสีติ สกฏวาหานํ, หิรญฺญสฺส อโหสิ เม;
ปหูตํ เม ชาตรูปํ, มุตฺตา เวฬุริยา พหูฯ
[232]
‘‘ตาว มหทฺธนสฺสาปิ, น เม ทาตุํ ปิยํ อหุ;
ปิทหิตฺวา ทฺวารํ ภุญฺชิํ [ภุญฺชามิ (สี. สฺยา.)], มา มํ ยาจนกาทฺทสุํฯ
[233]
‘‘อสฺสทฺโธ มจฺฉรี จาสิํ, กทริโย ปริภาสโก;
ททนฺตานํ กโรนฺตานํ, วารยิสฺสํ พหุ ชเน [พหุชฺชนํ (สี. สฺยา.)]ฯ
[234]
‘‘วิปาโก นตฺถิ ทานสฺส, สํยมสฺส กุโต ผลํ;
โปกฺขรญฺโญทปานานิ, อารามานิ จ โรปิเต;
ปปาโย จ วินาเสสิํ, ทุคฺเค สงฺกมนานิ จฯ
[235]
‘‘สฺวาหํ อกตกลฺยาโณ, กตปาโป ตโต จุโต;
อุปปนฺโน เปตฺติวิสยํ, ขุปฺปิปาสสมปฺปิโตฯ
[236]
‘‘ปญฺจปณฺณาสวสฺสานิ, ยโต กาลงฺกโต อหํ;
นาภิชานามิ ภุตฺตํ วา, ปีตํ วา ปน ปานิยํฯ
[237]
‘‘โย สํยโม โส วินาโส,โย วินาโส โส สํยโม;
เปตา หิ กิร ชานนฺติ, โย สํยโม โส วินาโสฯ
[238]