‘‘เอส ภิกฺขุ มหาราช, ปณฺฑวสฺส ปุรตฺถโต [ปุรกฺขโต (สฺยา. ก.)];

นิสินฺโน พฺยคฺฆุสโภว, สีโหว คิริคพฺภเร’’ฯ

[419]

สุตฺวาน ทูตวจนํ, ภทฺทยาเนน ขตฺติโย;

ตรมานรูโป นิยฺยาสิ, เยน ปณฺฑวปพฺพโตฯ

[420]

ส ยานภูมิํ ยายิตฺวา, ยานา โอรุยฺห ขตฺติโย;

ปตฺติโก อุปสงฺกมฺม, อาสชฺช นํ อุปาวิสิฯ

[421]

นิสชฺช ราชา สมฺโมทิ, กถํ สารณียํ ตโต;

กถํ โส วีติสาเรตฺวา, อิมมตฺถํ อภาสถฯ

[422]

‘‘ยุวา จ ทหโร จาสิ, ปฐมุปฺปตฺติโก [ปฐมุปฺปตฺติยา (สี.), ปฐมุปฺปตฺติโต (สฺยา.)] สุสุ;

วณฺณาโรเหน สมฺปนฺโน, ชาติมา วิย ขตฺติโยฯ

[423]

‘‘โสภยนฺโต อนีกคฺคํ, นาคสงฺฆปุรกฺขโต;

ททามิ โภเค ภุญฺชสฺสุ, ชาติํ อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ

[424]

‘‘อุชุํ ชนปโท ราช, หิมวนฺตสฺส ปสฺสโต;

ธนวีริเยน สมฺปนฺโน, โกสเลสุ [โกสลสฺส (สฺยา. ก.)] นิเกติโนฯ

[425]

‘‘อาทิจฺจา [อาทิจฺโจ (ก.)] นาม โคตฺเตน, สากิยา [สากิโย (ก.)] นาม ชาติยา;

ตมฺหา กุลา ปพฺพชิโตมฺหิ, น กาเม อภิปตฺถยํฯ

[426]

‘‘กาเมสฺวาทีนวํ ทิสฺวา, เนกฺขมฺมํ ทฏฺฐุ เขมโต;

ปธานาย คมิสฺสามิ, เอตฺถ เม รญฺชตี มโน’’ติฯ

ปพฺพชฺชาสุตฺตํ ปฐมํ นิฏฺฐิตํฯ

2. ปธานสุตฺตํ

[427]

‘‘ตํ มํ ปธานปหิตตฺตํ, นทิํ เนรญฺชรํ ปติ;

วิปรกฺกมฺม ฌายนฺตํ, โยคกฺเขมสฺส ปตฺติยาฯ

[428]

‘‘นมุจี กรุณํ วาจํ, ภาสมาโน อุปาคมิ;

‘กิโส ตฺวมสิ ทุพฺพณฺโณ, สนฺติเก มรณํ ตวฯ

[429]

‘‘‘สหสฺสภาโค มรณสฺส, เอกํโส ตว ชีวิตํ;

ชีว โภ ชีวิตํ เสยฺโย, ชีวํ ปุญฺญานิ กาหสิฯ

[430]

‘‘‘จรโต จ เต พฺรหฺมจริยํ, อคฺคิหุตฺตญฺจ ชูหโต;

ปหูตํ จียเต ปุญฺญํ, กิํ ปธาเนน กาหสิฯ

[431]

‘‘‘ทุคฺโค มคฺโค ปธานาย, ทุกฺกโร ทุรภิสมฺภโว’’’;

อิมา คาถา ภณํ มาโร, อฏฺฐา พุทฺธสฺส สนฺติเกฯ

[432]

ตํ ตถาวาทินํ มารํ, ภควา เอตทพฺรวิ;

‘‘ปมตฺตพนฺธุ ปาปิม, เยนตฺเถน [เสนตฺเถน (?), อตฺตโน อตฺเถน (อฏฺฐ. สํวณฺณนา)] อิธาคโตฯ

[433]

‘‘อณุมตฺโตปิ [อณุมตฺเตนปิ (สี. สฺยา.)] ปุญฺเญน, อตฺโถ มยฺหํ น วิชฺชติ;

เยสญฺจ อตฺโถ ปุญฺเญน, เต มาโร วตฺตุมรหติฯ

[434]

‘‘อตฺถิ สทฺธา ตถา [ตโต (สี. ปี.), ตโป (สฺยา. ก.)] วีริยํ, ปญฺญา จ มม วิชฺชติ;

เอวํ มํ ปหิตตฺตมฺปิ, กิํ ชีวมนุปุจฺฉสิฯ

[435]

‘‘นทีนมปิ โสตานิ, อยํ วาโต วิโสสเย;

กิญฺจ เม ปหิตตฺตสฺส, โลหิตํ นุปสุสฺสเยฯ

[436]

‘‘โลหิเต สุสฺสมานมฺหิ, ปิตฺตํ เสมฺหญฺจ สุสฺสติ;

มํเสสุ ขียมาเนสุ, ภิยฺโย จิตฺตํ ปสีทติ;

ภิยฺโย สติ จ ปญฺญา จ, สมาธิ มม ติฏฺฐติฯ

[437]

‘‘ตสฺส เมวํ วิหรโต, ปตฺตสฺสุตฺตมเวทนํ;

กาเมสุ [กาเม (สี. สฺยา.)] นาเปกฺขเต จิตฺตํ, ปสฺส สตฺตสฺส สุทฺธตํฯ

[438]

‘‘กามา เต ปฐมา เสนา, ทุติยา อรติ วุจฺจติ;

ตติยา ขุปฺปิปาสา เต, จตุตฺถี ตณฺหา ปวุจฺจติฯ

[439]

‘‘ปญฺจมํ [ปญฺจมี (สี. ปี.)] ถินมิทฺธํ เต, ฉฏฺฐา ภีรู ปวุจฺจติ;

สตฺตมี วิจิกิจฺฉา เต, มกฺโข ถมฺโภ เต อฏฺฐโมฯ

[440]

‘‘ลาโภ สิโลโก สกฺกาโร, มิจฺฉาลทฺโธ จ โย ยโส;

โย จตฺตานํ สมุกฺกํเส, ปเร จ อวชานติฯ

[441]

‘‘เอสา นมุจิ เต เสนา, กณฺหสฺสาภิปฺปหารินี;

น นํ อสูโร ชินาติ, เชตฺวา จ ลภเต สุขํฯ

[442]

‘‘เอส มุญฺชํ ปริหเร, ธิรตฺถุ มม [อิท (ก.)] ชีวิตํ;

สงฺคาเม เม มตํ เสยฺโย, ยํ เจ ชีเว ปราชิโตฯ

[443]

‘‘ปคาฬฺเหตฺถ น ทิสฺสนฺติ, เอเก สมณพฺราหฺมณา;

ตญฺจ มคฺคํ น ชานนฺติ, เยน คจฺฉนฺติ สุพฺพตาฯ

[444]

‘‘สมนฺตา ธชินิํ ทิสฺวา, ยุตฺตํ มารํ สวาหนํ;

ยุทฺธาย ปจฺจุคฺคจฺฉามิ, มา มํ ฐานา อจาวยิฯ

[445]

‘‘ยํ เต ตํ นปฺปสหติ, เสนํ โลโก สเทวโก;

ตํ เต ปญฺญาย เภจฺฉามิ [คจฺฉามิ (สี.), เวจฺฉามิ (สฺยา.), วชฺฌามิ (ก.)], อามํ ปตฺตํว อสฺมนา [ปกฺกํว อมุนา (ก.)]ฯ

[446]

‘‘วสีกริตฺวา [วสิํ กริตฺวา (พหูสุ)] สงฺกปฺปํ, สติญฺจ สูปติฏฺฐิตํ;

รฏฺฐา รฏฺฐํ วิจริสฺสํ, สาวเก วินยํ ปุถูฯ

[447]

‘‘เต อปฺปมตฺตา ปหิตตฺตา, มม สาสนการกา;

อกามสฺส [อกามา (ก.)] เต คมิสฺสนฺติ, ยตฺถ คนฺตฺวา น โสจเร’’ฯ

[448]

‘‘สตฺต วสฺสานิ ภควนฺตํ, อนุพนฺธิํ ปทาปทํ;

โอตารํ นาธิคจฺฉิสฺสํ, สมฺพุทฺธสฺส สตีมโตฯ

[449]

‘‘เมทวณฺณํว ปาสาณํ, วายโส อนุปริยคา;

อเปตฺถ มุทุํ [มุทุ (สี.)] วินฺเทม, อปิ อสฺสาทนา สิยาฯ

[450]

‘‘อลทฺธา ตตฺถ อสฺสาทํ, วายเสตฺโต อปกฺกมิ;

กาโกว เสลมาสชฺช, นิพฺพิชฺชาเปม โคตมํ’’ฯ

[451]

ตสฺส โสกปเรตสฺส, วีณา กจฺฉา อภสฺสถ;

ตโต โส ทุมฺมโน ยกฺโข, ตตฺเถวนฺตรธายถาติฯ

ปธานสุตฺตํ ทุติยํ นิฏฺฐิตํฯ

3. สุภาสิตสุตฺตํ

เอวํ เม สุตํ – เอก สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘จตูหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตา วาจา สุภาสิตา โหติ, น ทุพฺภาสิตา, อนวชฺชา จ อนนุวชฺชา จ วิญฺญูนํฯ กตเมหิ จตูหิ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สุภาสิตํเยว ภาสติ โน ทุพฺภาสิตํ, ธมฺมํเยว ภาสติ โน อธมฺมํ, ปิยํเยว ภาสติ โน อปฺปิยํ, สจฺจํเยว ภาสติ โน อลิกํฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, จตูหิ องฺเคหิ สมนฺนาคตา วาจา สุภาสิตา โหติ, โน ทุพฺภาสิตา, อนวชฺชา จ อนนุวชฺชา จ วิญฺญูน’’นฺติฯ อิทมโวจ ภควาฯ อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา –

[452]

‘‘สุภาสิตํ อุตฺตมมาหุ สนฺโต, ธมฺมํ ภเณ นาธมฺมํ ตํ ทุติยํ;

ปิยํ ภเณ นาปฺปิยํ ตํ ตติยํ, สจฺจํ ภเณ นาลิกํ ตํ จตุตฺถ’’นฺติฯ

อถ โข อายสฺมา วงฺคีโส อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ จีวรํ กตฺวา เยน ภควา เตนญฺชลิํ ปณาเมตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ปฏิภาติ มํ ภควา, ปฏิภาติ มํ สุคตา’’ติฯ ‘‘ปฏิภาตุ ตํ วงฺคีสา’’ติ ภควา อโวจฯ อถ โข อายสฺมา วงฺคีโส ภควนฺตํ สมฺมุขา สารุปฺปาหิ คาถาหิ อภิตฺถวิ –

[453]

‘‘ตเมว วาจํ ภาเสยฺย, ยายตฺตานํ น ตาปเย;

ปเร จ น วิหิํเสยฺย, สา เว วาจา สุภาสิตาฯ

[454]

‘‘ปิยวาจเมว ภาเสยฺย, ยา วาจา ปฏินนฺทิตา;

ยํ อนาทาย ปาปานิ, ปเรสํ ภาสเต ปิยํฯ

[455]

‘‘สจฺจํ เว อมตา วาจา, เอส ธมฺโม สนนฺตโน;

สจฺเจ อตฺเถ จ ธมฺเม จ, อาหุ สนฺโต ปติฏฺฐิตาฯ

[456]