เมนู

‘‘ลาภา วต โน อนปฺปกา, เย มยํ ภควนฺตํ อทฺทสาม;

สรณํ ตํ อุเปม จกฺขุม, สตฺถา โน โหหิ ตุวํ มหามุนิฯ

[32]

‘‘โคปี จ อหญฺจ อสฺสวา, พฺรหฺมจริยํ [พฺรหฺมจริย (ก.)] สุคเต จรามเส;

ชาติมรณสฺส ปารคู [ปารคา (สี. สฺยา. กํ. ปี.)], ทุกฺขสฺสนฺตกรา ภวามเส’’ฯ

[33]

‘‘นนฺทติ ปุตฺเตหิ ปุตฺติมา, (อิติ มาโร ปาปิมา)

โคมา [โคมิโก (สี. ปี.), โคปิโก (สฺยา. กํ.), โคปิโย (ก.)] โคหิ ตเถว นนฺทติ;

อุปธี หิ นรสฺส นนฺทนา, น หิ โส นนฺทติ โย นิรูปธิ’’ฯ

[34]

‘‘โสจติ ปุตฺเตหิ ปุตฺติมา, (อิติ ภควา)

โคปิโย โคหิ ตเถว โสจติ;

อุปธี หิ นรสฺส โสจนา, น หิ โส โสจติ โย นิรูปธี’’ติฯ

ธนิยสุตฺตํ ทุติยํ นิฏฺฐิตํฯ

3. ขคฺควิสาณสุตฺตํ

[35]

สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ, อวิเหฐยํ อญฺญตรมฺปิ เตสํ;

น ปุตฺตมิจฺเฉยฺย กุโต สหายํ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[36]

สํสคฺคชาตสฺส ภวนฺติ สฺเนหา, สฺเนหนฺวยํ ทุกฺขมิทํ ปโหติ;

อาทีนวํ สฺเนหชํ เปกฺขมาโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[37]

มิตฺเต สุหชฺเช อนุกมฺปมาโน, หาเปติ อตฺถํ ปฏิพทฺธจิตฺโต;

เอตํ ภยํ สนฺถเว [สนฺธเว (ก.)] เปกฺขมาโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[38]

วํโส วิสาโลว ยถา วิสตฺโต, ปุตฺเตสุ ทาเรสุ จ ยา อเปกฺขา;

วํสกฺกฬีโรว [วํสกฬีโรว (สี.), วํสากฬีโรว (สฺยา. กํ. ปี.), วํเสกฬีโรว (นิทฺเทส)] สชฺชมาโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[39]

มิโค อรญฺญมฺหิ ยถา อพทฺโธ [อพนฺโธ (สฺยา. กํ.)], เยนิจฺฉกํ คจฺฉติ โคจราย;

วิญฺญู นโร เสริตํ เปกฺขมาโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[40]

อามนฺตนา โหติ สหายมชฺเฌ, วาเส ฐาเน คมเน จาริกาย;

อนภิชฺฌิตํ เสริตํ เปกฺขมาโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[41]

ขิฑฺฑา รตี โหติ สหายมชฺเฌ, ปุตฺเตสุ จ วิปุลํ โหติ เปมํ;

ปิยวิปฺปโยคํ วิชิคุจฺฉมาโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[42]

จาตุทฺทิโส อปฺปฏิโฆ จ โหติ, สนฺตุสฺสมาโน อิตรีตเรน;

ปริสฺสยานํ สหิตา อฉมฺภี, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[43]

ทุสฺสงฺคหา ปพฺพชิตาปิ เอเก, อโถ คหฏฺฐา ฆรมาวสนฺตา;

อปฺโปสฺสุกฺโก ปรปุตฺเตสุ หุตฺวา, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[44]

โอโรปยิตฺวา คิหิพฺยญฺชนานิ [คิหิวฺยญฺชนานิ (สฺยา. กํ. ปี.)], สญฺฉินฺนปตฺโต [สํสีนปตฺโต (สี.)] ยถา โกวิฬาโร;

เฉตฺวาน วีโร คิหิพนฺธนานิ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[45]

สเจ ลเภถ นิปกํ สหายํ, สทฺธิํ จรํ สาธุวิหาริธีรํ;

อภิภุยฺย สพฺพานิ ปริสฺสยานิ, จเรยฺย เตนตฺตมโน สตีมาฯ

[46]

โน เจ ลเภถ นิปกํ สหายํ, สทฺธิํ จรํ สาธุวิหาริธีรํ;

ราชาว รฏฺฐํ วิชิตํ ปหาย, เอโก จเร มาตงฺครญฺเญว นาโคฯ

[47]

อทฺธา ปสํสาม สหายสมฺปทํ, เสฏฺฐา สมา เสวิตพฺพา สหายา;

เอเต อลทฺธา อนวชฺชโภชี, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[48]

ทิสฺวา สุวณฺณสฺส ปภสฺสรานิ, กมฺมารปุตฺเตน สุนิฏฺฐิตานิ;

สงฺฆฏฺฏมานานิ ทุเว ภุชสฺมิํ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[49]

เอวํ ทุติเยน [ทุติเยน (สพฺพตฺถ)] สหา มมสฺส, วาจาภิลาโป อภิสชฺชนา วา;

เอตํ ภยํ อายติํ เปกฺขมาโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[50]

กามา หิ จิตฺรา มธุรา มโนรมา, วิรูปรูเปน มเถนฺติ จิตฺตํ;

อาทีนวํ กามคุเณสุ ทิสฺวา, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[51]

อีตี จ คณฺโฑ จ อุปทฺทโว จ, โรโค จ สลฺลญฺจ ภยญฺจ เมตํ;

เอตํ ภยํ กามคุเณสุ ทิสฺวา, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[52]

สีตญฺจ อุณฺหญฺจ ขุทํ ปิปาสํ, วาตาตเป ฑํสสรีสเป [ฑํสสิริํสเป (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] จ;

สพฺพานิเปตานิ อภิสมฺภวิตฺวา, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[53]

นาโคว ยูถานิ วิวชฺชยิตฺวา, สญฺชาตขนฺโธ ปทุมี อุฬาโร;

ยถาภิรนฺตํ วิหรํ [วิหเร (สี. ปี. นิทฺเทส)] อรญฺเญ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[54]

อฏฺฐานตํ สงฺคณิการตสฺส, ยํ ผสฺสเย [ผุสฺสเย (สฺยา.)] สามยิกํ วิมุตฺติํ;

อาทิจฺจพนฺธุสฺส วโจ นิสมฺม, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[55]

ทิฏฺฐีวิสูกานิ อุปาติวตฺโต, ปตฺโต นิยามํ ปฏิลทฺธมคฺโค;

อุปฺปนฺนญาโณมฺหิ อนญฺญเนยฺโย, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[56]

นิลฺโลลุโป นิกฺกุโห นิปฺปิปาโส, นิมฺมกฺโข นิทฺธนฺตกสาวโมโห;

นิราสโย [นิราสาโส (ก.)] สพฺพโลเก ภวิตฺวา, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[57]

ปาปํ สหายํ ปริวชฺชเยถ, อนตฺถทสฺสิํ วิสเม นิวิฏฺฐํ;

สยํ น เสเว ปสุตํ ปมตฺตํ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[58]

พหุสฺสุตํ ธมฺมธรํ ภเชถ, มิตฺตํ อุฬารํ ปฏิภานวนฺตํ;

อญฺญาย อตฺถานิ วิเนยฺย กงฺขํ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[59]

ขิฑฺฑํ รติํ กามสุขญฺจ โลเก, อนลงฺกริตฺวา อนเปกฺขมาโน;

วิภูสนฏฺฐานา วิรโต สจฺจวาที, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[60]

ปุตฺตญฺจ ทารํ ปิตรญฺจ มาตรํ, ธนานิ ธญฺญานิ จ พนฺธวานิ [พนฺธวานิ จ (ปี.)];

หิตฺวาน กามานิ ยโถธิกานิ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[61]

สงฺโค เอโส ปริตฺตเมตฺถ โสขฺยํ, อปฺปสฺสาโท ทุกฺขเมตฺถ ภิยฺโย;

คโฬ เอโส อิติ ญตฺวา มุตีมา [มตีมา (สฺยา. ก.)], เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[62]

สนฺทาลยิตฺวาน [ปทาลยิตฺวาน (ก.)] สํโยชนานิ, ชาลํว เภตฺวา สลิลมฺพุจารี;

อคฺคีว ทฑฺฒํ อนิวตฺตมาโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[63]

โอกฺขิตฺตจกฺขู น จ ปาทโลโล, คุตฺตินฺทฺริโย รกฺขิตมานสาโน;

อนวสฺสุโต อปริฑยฺหมาโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[64]

โอหารยิตฺวา คิหิพฺยญฺชนานิ, สญฺฉนฺนปตฺโต [สญฺฉินฺนปตฺโต (สฺยา. ปี.), ปจฺฉินฺนปตฺโต (ก.)] ยถา ปาริฉตฺโต;

กาสายวตฺโถ อภินิกฺขมิตฺวา, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[65]

รเสสุ เคธํ อกรํ อโลโล, อนญฺญโปสี สปทานจารี;

กุเล กุเล อปฺปฏิพทฺธจิตฺโต [อปฺปฏิพนฺธจิตฺโต (ก.)], เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[66]

ปหาย ปญฺจาวรณานิ เจตโส, อุปกฺกิเลเส พฺยปนุชฺช สพฺเพ;

อนิสฺสิโต เฉตฺว [เฉตฺวา (สฺยา. ปี. ก.)] สิเนหโทสํ [สฺเนหโทสํ (ก.)], เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[67]

วิปิฏฺฐิกตฺวาน สุขํ ทุขญฺจ, ปุพฺเพว จ โสมนสฺสโทมนสฺสํ;

ลทฺธานุเปกฺขํ สมถํ วิสุทฺธํ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[68]

อารทฺธวีริโย ปรมตฺถปตฺติยา, อลีนจิตฺโต อกุสีตวุตฺติ;

ทฬฺหนิกฺกโม ถามพลูปปนฺโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[69]

ปฏิสลฺลานํ ฌานมริญฺจมาโน, ธมฺเมสุ นิจฺจํ อนุธมฺมจารี;

อาทีนวํ สมฺมสิตา ภเวสุ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[70]

ตณฺหกฺขยํ ปตฺถยมปฺปมตฺโต, อเนฬมูโค [อเนลมูโค (สฺยา. ปี. ก.)] สุตวา สตีมา;

สงฺขาตธมฺโม นิยโต ปธานวา, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[71]

สีโหว สทฺเทสุ อสนฺตสนฺโต, วาโตว ชาลมฺหิ อสชฺชมาโน;

ปทุมํว โตเยน อลิปฺปมาโน [อลิมฺปมาโน (สี. สฺยา. ก.)], เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[72]

สีโห ยถา ทาฐพลี ปสยฺห, ราชา มิคานํ อภิภุยฺย จารี;

เสเวถ ปนฺตานิ เสนาสนานิ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[73]

เมตฺตํ อุเปกฺขํ กรุณํ วิมุตฺติํ, อาเสวมาโน มุทิตญฺจ กาเล;

สพฺเพน โลเกน อวิรุชฺฌมาโน, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[74]

ราคญฺจ โทสญฺจ ปหาย โมหํ, สนฺทาลยิตฺวาน สํโยชนานิ;

อสนฺตสํ ชีวิตสงฺขยมฺหิ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

[75]

ภชนฺติ เสวนฺติ จ การณตฺถา, นิกฺการณา ทุลฺลภา อชฺช มิตฺตา;

อตฺตฏฺฐปญฺญา อสุจี มนุสฺสา, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

ขคฺควิสาณสุตฺตํ ตติยํ นิฏฺฐิตํฯ

4. กสิภารทฺวาชสุตฺตํ

เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา มคเธสุ วิหรติ ทกฺขิณาคิริสฺมิํ [ทกฺขิณคิริสฺมิํ (ก.)] เอกนาฬายํ พฺราหฺมณคาเมฯ เตน โข ปน สมเยน กสิภารทฺวาชสฺส พฺราหฺมณสฺส ปญฺจมตฺตานิ นงฺคลสตานิ ปยุตฺตานิ โหนฺติ วปฺปกาเลฯ อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน กสิภารทฺวาชสฺส พฺราหฺมณสฺส กมฺมนฺโต เตนุปสงฺกมิฯ เตน โข ปน สมเยน กสิภารทฺวาชสฺส พฺราหฺมณสฺส ปริเวสนา วตฺตติฯ อถ โข ภควา เยน ปริเวสนา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ

อทฺทสา โข กสิภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ ปิณฺฑาย ฐิตํฯ ทิสฺวาน ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อหํ โข, สมณ, กสามิ จ วปามิ จ; กสิตฺวา จ วปิตฺวา จ ภุญฺชามิฯ ตฺวมฺปิ, สมณ, กสสฺสุ จ วปสฺสุ จ; กสิตฺวา จ วปิตฺวา จ ภุญฺชสฺสู’’ติฯ

‘‘อหมฺปิ โข, พฺราหฺมณ, กสามิ จ วปามิ จ; กสิตฺวา จ วปิตฺวา จ ภุญฺชามี’’ติฯ ‘‘น โข ปน มยํ [น โข ปน สมณ (สฺยา.)] ปสฺสาม โภโต โคตมสฺส ยุคํ วา นงฺคลํ วา ผาลํ วา ปาจนํ วา พลิพทฺเท [พลิวทฺเท (สี. ปี.), พลีพทฺเท (?)] วาฯ อถ จ ปน ภวํ โคตโม เอวมาห – ‘อหมฺปิ โข, พฺราหฺมณ, กสามิ จ วปามิ จ; กสิตฺวา จ วปิตฺวา จ ภุญฺชามี’’’ติฯ

อถ โข กสิภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –

[76]

‘‘กสฺสโก ปฏิชานาสิ, น จ ปสฺสาม เต กสิํ;

กสิํ โน ปุจฺฉิโต พฺรูหิ, ยถา ชาเนมุ เต กสิํ’’ฯ

[77]

‘‘สทฺธา พีชํ ตโป วุฏฺฐิ, ปญฺญา เม ยุคนงฺคลํ;

หิรี อีสา มโน โยตฺตํ, สติ เม ผาลปาจนํฯ

[78]

‘‘กายคุตฺโต วจีคุตฺโต, อาหาเร อุทเร ยโต;

สจฺจํ กโรมิ นิทฺทานํ, โสรจฺจํ เม ปโมจนํฯ

[79]

‘‘วีริยํ เม ธุรโธรยฺหํ, โยคกฺเขมาธิวาหนํ;

คจฺฉติ อนิวตฺตนฺตํ, ยตฺถ คนฺตฺวา น โสจติฯ

[80]