เมนู

ปารายนตฺถุติคาถา

อิทมโวจ ภควา มคเธสุ วิหรนฺโต ปาสาณเก เจติเย, ปริจารกโสฬสานํ [ปริจารกโสฬสนฺนํ (สฺยา. ก.)] พฺราหฺมณานํ อชฺฌิฏฺโฐ ปุฏฺโฐ ปุฏฺโฐ ปญฺหํ [ปญฺเห (สี. ปี.)] พฺยากาสิฯ เอกเมกสฺส เจปิ ปญฺหสฺส อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญาย ธมฺมานุธมฺมํ ปฏิปชฺเชยฺย, คจฺเฉยฺเยว ชรามรณสฺส ปารํฯ ปารงฺคมนียา อิเม ธมฺมาติ, ตสฺมา อิมสฺส ธมฺมปริยายสฺส ปารายนนฺเตว [ปารายณํตฺเวว (สี. อฏฺฐ.)] อธิวจนํฯ

[1130]

อชิโต ติสฺสเมตฺเตยฺโย, ปุณฺณโก อถ เมตฺตคู;

โธตโก อุปสีโว จ, นนฺโท จ อถ เหมโกฯ

[1131]

โตเทยฺย-กปฺปา ทุภโย, ชตุกณฺณี จ ปณฺฑิโต;

ภทฺราวุโธ อุทโย จ, โปสาโล จาปิ พฺราหฺมโณ;

โมฆราชา จ เมธาวี, ปิงฺคิโย จ มหาอิสิฯ

[1132]

เอเต พุทฺธํ อุปาคจฺฉุํ, สมฺปนฺนจรณํ อิสิํ;

ปุจฺฉนฺตา นิปุเณ ปญฺเห, พุทฺธเสฏฺฐํ อุปาคมุํฯ

[1133]

เตสํ พุทฺโธ ปพฺยากาสิ, ปญฺเห ปุฏฺโฐ ยถาตถํ;

ปญฺหานํ เวยฺยากรเณน, โตเสสิ พฺราหฺมเณ มุนิฯ

[1134]

เต โตสิตา จกฺขุมตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา;

พฺรหฺมจริยมจริํสุ, วรปญฺญสฺส สนฺติเกฯ

[1135]

เอกเมกสฺส ปญฺหสฺส, ยถา พุทฺเธน เทสิตํ;

ตถา โย ปฏิปชฺเชยฺย, คจฺเฉ ปารํ อปารโตฯ

[1136]

อปารา ปารํ คจฺเฉยฺย, ภาเวนฺโต มคฺคมุตฺตมํ;

มคฺโค โส ปารํ คมนาย, ตสฺมา ปารายนํ อิติฯ

ปารายนานุคีติคาถา

[1137]

‘‘ปารายนมนุคายิสฺสํ, (อิจฺจายสฺมา ปิงฺคิโย)

ยถาทฺทกฺขิ ตถากฺขาสิ, วิมโล ภูริเมธโส;

นิกฺกาโม นิพฺพโน [นิพฺพุโต (สฺยา.)] นาโค, กิสฺส เหตุ มุสา ภเณฯ

[1138]

‘‘ปหีนมลโมหสฺส , มานมกฺขปฺปหายิโน;

หนฺทาหํ กิตฺตยิสฺสามิ, คิรํ วณฺณูปสญฺหิตํฯ

[1139]

‘‘ตโมนุโท พุทฺโธ สมนฺตจกฺขุ, โลกนฺตคู สพฺพภวาติวตฺโต;

อนาสโว สพฺพทุกฺขปหีโน, สจฺจวฺหโย พฺรหฺเม อุปาสิโต เมฯ

[1140]

‘‘ทิโช ยถา กุพฺพนกํ ปหาย, พหุปฺผลํ กานนมาวเสยฺย;

เอวํ ปหํ อปฺปทสฺเส ปหาย, มโหทธิํ หํโสริว อชฺฌปตฺโตฯ

[1141]

‘‘เยเม ปุพฺเพ วิยากํสุ, หุรํ โคตมสาสนา;

อิจฺจาสิ อิติ ภวิสฺสติ;

สพฺพํ ตํ อิติหิติหํ, สพฺพํ ตํ ตกฺกวฑฺฒนํฯ

[1142]

‘‘เอโก ตมนุทาสิโน, ชุติมา โส ปภงฺกโร;

โคตโม ภูริปญฺญาโณ, โคตโม ภูริเมธโสฯ

[1143]

‘‘โย เม ธมฺมมเทเสสิ, สนฺทิฏฺฐิกมกาลิกํ;

ตณฺหกฺขยมนีติกํ , ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิ’’ฯ

[1144]

‘‘กิํนุ ตมฺหา วิปฺปวสสิ, มุหุตฺตมปิ ปิงฺคิย;

โคตมา ภูริปญฺญาณา, โคตมา ภูริเมธสาฯ

[1145]

‘‘โย เต ธมฺมมเทเสสิ, สนฺทิฏฺฐิกมกาลิกํ;

ตณฺหกฺขยมนีติกํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิ’’ฯ

[1146]

‘‘นาหํ ตมฺหา วิปฺปวสามิ, มุหุตฺตมปิ พฺราหฺมณ;

โคตมา ภูริปญฺญาณา, โคตมา ภูริเมธสาฯ

[1147]

‘‘โย เม ธมฺมมเทเสสิ, สนฺทิฏฺฐิกมกาลิกํ;

ตณฺหกฺขยมนีติกํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิฯ

[1148]

‘‘ปสฺสามิ นํ มนสา จกฺขุนาว, รตฺตินฺทิวํ พฺราหฺมณ อปฺปมตฺโต;

นมสฺสมาโน วิวเสมิ รตฺติํ, เตเนว มญฺญามิ อวิปฺปวาสํฯ

[1149]

‘‘สทฺธา จ ปีติ จ มโน สติ จ, นาเปนฺติ เม โคตมสาสนมฺหา;

ยํ ยํ ทิสํ วชติ ภูริปญฺโญ, ส เตน เตเนว นโตหมสฺมิฯ

[1150]

‘‘ชิณฺณสฺส เม ทุพฺพลถามกสฺส, เตเนว กาโย น ปเลติ ตตฺถ;

สํกปฺปยนฺตาย [สํกปฺปยตฺตาย (สี.)] วชามิ นิจฺจํ, มโน หิ เม พฺราหฺมณ เตน ยุตฺโตฯ

[1151]

‘‘ปงฺเก สยาโน ปริผนฺทมาโน, ทีปา ทีปํ อุปปฺลวิํ [อุปลฺลวิํ (สฺยา. นิทฺเทส)];

อถทฺทสาสิํ สมฺพุทฺธํ, โอฆติณฺณมนาสวํ’’ฯ

[1152]

‘‘ยถา อหู วกฺกลิ มุตฺตสทฺโธ, ภทฺราวุโธ อาฬวิ โคตโม จ;

เอวเมว ตฺวมฺปิ ปมุญฺจสฺสุ สทฺธํ,

คมิสฺสสิ ตฺวํ ปิงฺคิย มจฺจุเธยฺยสฺส ปารํ’’ [มจฺจุเธยฺยปารํ (สี.)]

[1153]

‘‘เอส ภิยฺโย ปสีทามิ, สุตฺวาน มุนิโน วโจ;

วิวฏฺฏจฺฉโท สมฺพุทฺโธ, อขิโล ปฏิภานวาฯ

[1154]

‘‘อธิเทเว อภิญฺญาย, สพฺพํ เวทิ วโรวรํ [ปโร วรํ (สี. สฺยา.), ปโร ปรํ (นิทฺเทส)];

ปญฺหานนฺตกโร สตฺถา, กงฺขีนํ ปฏิชานตํฯ

[1155]

‘‘อสํหีรํ อสงฺกุปฺปํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิ;

อทฺธา คมิสฺสามิ น เมตฺถ กงฺขา, เอวํ มํ ธาเรหิ อธิมุตฺตจิตฺต’’นฺติฯ

ปารายนวคฺโค ปญฺจโม นิฏฺฐิโตฯ

สุตฺตุทฺทานํ –

[1]

อุรโค [อิมา อุทฺทานคาถาโย สี. ปี. โปตฺถเกสุ น สนฺติ] ธนิโยปิ จ, ขคฺควิสาโณ กสิ จ;

จุนฺโท ภโว ปุนเทว, วสโล จ กรณียญฺจ;

เหมวโต อถ ยกฺโข, วิชยสุตฺตํ มุนิสุตฺตวรนฺติฯ

[2]

ปฐมกฏฺฐวโร วรวคฺโค, ทฺวาทสสุตฺตธโร สุวิภตฺโต;

เทสิโต จกฺขุมตา วิมเลน, สุยฺยติ วคฺควโร อุรโคติฯ

[3]

รตนามคนฺโธ หิริมงฺคลนาโม, สุจิโลมกปิโล จ พฺราหฺมณธมฺโม;

นาวา [นาถ (ก.)] กิํสีลอุฏฺฐหโน จ, ราหุโล จ ปุนปิ วงฺคีโสฯ

[4]

สมฺมาปริพฺพาชนีโยปิ เจตฺถ, ธมฺมิกสุตฺตวโร สุวิภตฺโต;

จุทฺทสสุตฺตธโร ทุติยมฺหิ, จูฬกวคฺควโรติ ตมาหุฯ

[5]

ปพฺพชฺชปธานสุภาสิตนาโม, ปูรฬาโส ปุนเทว มาโฆ จ;

สภิยํ เกณิยเมว สลฺลนาโม, วาเสฏฺฐวโร กาลิโกปิ จฯ

[6]

นาลกสุตฺตวโร สุวิภตฺโต, ตํ อนุปสฺสี ตถา ปุนเทว;

ทฺวาทสสุตฺตธโร ตติยมฺหิ, สุยฺยติ วคฺควโร มหานาโมฯ

[7]

กามคุหฏฺฐกทุฏฺฐกนามา , สุทฺธวโร ปรมฏฺฐกนาโม;

ชรา เมตฺติยวโร สุวิภตฺโต, ปสูรมาคณฺฑิยา ปุราเภโทฯ

[8]

กลหวิวาโท อุโภ วิยุหา จ, ตุวฏกอตฺตทณฺฑสาริปุตฺตา;

โสฬสสุตฺตธโร จตุตฺถมฺหิ, อฏฺฐกวคฺควโรติ ตมาหุฯ

[9]

มคเธ ชนปเท รมณีเย, เทสวเร กตปุญฺญนิเวเส;

ปาสาณกเจติยวเร สุวิภตฺเต, วสิ ภควา คณเสฏฺโฐฯ

[10]

อุภยวาสมาคติยมฺหิ [อุภยํ วา ปุณฺณสมาคตํ ยมฺหิ (สฺยา.)], ทฺวาทสโยชนิยา ปริสาย;

โสฬสพฺราหฺมณานํ กิร ปุฏฺโฐ, ปุจฺฉาย โสฬสปญฺหกมฺมิยา;

นิปฺปกาสยิ ธมฺมมทาสิฯ

[11]

อตฺถปกาสกพฺยญฺชนปุณฺณํ, ธมฺมมเทเสสิ ปรเขมชนิยํ [วรํ ขมนียํ (ก.)];

โลกหิตาย ชิโน ทฺวิปทคฺโค, สุตฺตวรํ พหุธมฺมวิจิตฺรํ;

สพฺพกิเลสปโมจนเหตุํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ

[12]

พฺยญฺชนมตฺถปทํ สมยุตฺตํ [พฺยญฺชนมตฺถปทสมยุตฺตํ (สฺยา.)], อกฺขรสญฺญิตโอปมคาฬฺหํ;

โลกวิจารณญาณปภคฺคํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ

[13]

ราคมเล อมลํ วิมลคฺคํ, โทสมเล อมลํ วิมลคฺคํ;

โมหมเล อมลํ วิมลคฺคํ, โลกวิจารณญาณปภคฺคํ;

เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ

[14]

กฺเลสมเล อมลํ วิมลคฺคํ, ทุจฺจริตมเล อมลํ วิมลคฺคํ;

โลกวิจารณญาณปภคฺคํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ

[15]

อาสวพนฺธนโยคากิเลสํ, นีวรณานิ จ ตีณิ มลานิ;

ตสฺส กิเลสปโมจนเหตุํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ

[16]

นิมฺมลสพฺพกิเลสปนูทํ, ราควิราคมเนชมโสกํ;

สนฺตปณีตสุทุทฺทสธมฺมํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ

[17]

ราคญฺจ โทสกมภญฺชิตสนฺตํ [โทสญฺจ ภญฺชิตสนฺตํ (สฺยา.)], โยนิจตุคฺคติปญฺจวิญฺญาณํ;

ตณฺหารตจฺฉทนตาณลตาปโมกฺขํ [ตณฺหาตลรตจฺเฉทนตาณปโมกฺขํ (สฺยา.)], เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ

[18]

คมฺภีรทุทฺทสสณฺหนิปุณํ, ปณฺฑิตเวทนิยํ นิปุณตฺถํ;

โลกวิจารณญาณปภคฺคํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ

[19]

นวงฺคกุสุมมาลคีเวยฺยํ, อินฺทฺริยฌานวิโมกฺขวิภตฺตํ;

อฏฺฐงฺคมคฺคธรํ วรยานํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ

[20]

โสมุปมํ วิมลํ ปริสุทฺธํ, อณฺณวมูปมรตนสุจิตฺตํ;

ปุปฺผสมํ รวิมูปมเตชํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ

[21]

เขมสิวํ สุขสีตลสนฺตํ, มจฺจุตตาณปรํ ปรมตฺถํ;

ตสฺส สุนิพฺพุตทสฺสนเหตุํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคติฯ

สุตฺตนิปาตปาฬิ นิฏฺฐิตาฯ