ปารายนตฺถุติคาถา
อิทมโวจ ภควา มคเธสุ วิหรนฺโต ปาสาณเก เจติเย, ปริจารกโสฬสานํ [ปริจารกโสฬสนฺนํ (สฺยา. ก.)] พฺราหฺมณานํ อชฺฌิฏฺโฐ ปุฏฺโฐ ปุฏฺโฐ ปญฺหํ [ปญฺเห (สี. ปี.)] พฺยากาสิฯ เอกเมกสฺส เจปิ ปญฺหสฺส อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญาย ธมฺมานุธมฺมํ ปฏิปชฺเชยฺย, คจฺเฉยฺเยว ชรามรณสฺส ปารํฯ ปารงฺคมนียา อิเม ธมฺมาติ, ตสฺมา อิมสฺส ธมฺมปริยายสฺส ปารายนนฺเตว [ปารายณํตฺเวว (สี. อฏฺฐ.)] อธิวจนํฯ
[1130]
อชิโต ติสฺสเมตฺเตยฺโย, ปุณฺณโก อถ เมตฺตคู;
โธตโก อุปสีโว จ, นนฺโท จ อถ เหมโกฯ
[1131]
โตเทยฺย-กปฺปา ทุภโย, ชตุกณฺณี จ ปณฺฑิโต;
ภทฺราวุโธ อุทโย จ, โปสาโล จาปิ พฺราหฺมโณ;
โมฆราชา จ เมธาวี, ปิงฺคิโย จ มหาอิสิฯ
[1132]
เอเต พุทฺธํ อุปาคจฺฉุํ, สมฺปนฺนจรณํ อิสิํ;
ปุจฺฉนฺตา นิปุเณ ปญฺเห, พุทฺธเสฏฺฐํ อุปาคมุํฯ
[1133]
เตสํ พุทฺโธ ปพฺยากาสิ, ปญฺเห ปุฏฺโฐ ยถาตถํ;
ปญฺหานํ เวยฺยากรเณน, โตเสสิ พฺราหฺมเณ มุนิฯ
[1134]
เต โตสิตา จกฺขุมตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา;
พฺรหฺมจริยมจริํสุ, วรปญฺญสฺส สนฺติเกฯ
[1135]
เอกเมกสฺส ปญฺหสฺส, ยถา พุทฺเธน เทสิตํ;
ตถา โย ปฏิปชฺเชยฺย, คจฺเฉ ปารํ อปารโตฯ
[1136]
อปารา ปารํ คจฺเฉยฺย, ภาเวนฺโต มคฺคมุตฺตมํ;
มคฺโค โส ปารํ คมนาย, ตสฺมา ปารายนํ อิติฯ
ปารายนานุคีติคาถา
[1137]
‘‘ปารายนมนุคายิสฺสํ, (อิจฺจายสฺมา ปิงฺคิโย)
ยถาทฺทกฺขิ ตถากฺขาสิ, วิมโล ภูริเมธโส;
นิกฺกาโม นิพฺพโน [นิพฺพุโต (สฺยา.)] นาโค, กิสฺส เหตุ มุสา ภเณฯ
[1138]
‘‘ปหีนมลโมหสฺส , มานมกฺขปฺปหายิโน;
หนฺทาหํ กิตฺตยิสฺสามิ, คิรํ วณฺณูปสญฺหิตํฯ
[1139]
‘‘ตโมนุโท พุทฺโธ สมนฺตจกฺขุ, โลกนฺตคู สพฺพภวาติวตฺโต;
อนาสโว สพฺพทุกฺขปหีโน, สจฺจวฺหโย พฺรหฺเม อุปาสิโต เมฯ
[1140]
‘‘ทิโช ยถา กุพฺพนกํ ปหาย, พหุปฺผลํ กานนมาวเสยฺย;
เอวํ ปหํ อปฺปทสฺเส ปหาย, มโหทธิํ หํโสริว อชฺฌปตฺโตฯ
[1141]
‘‘เยเม ปุพฺเพ วิยากํสุ, หุรํ โคตมสาสนา;
อิจฺจาสิ อิติ ภวิสฺสติ;
สพฺพํ ตํ อิติหิติหํ, สพฺพํ ตํ ตกฺกวฑฺฒนํฯ
[1142]
‘‘เอโก ตมนุทาสิโน, ชุติมา โส ปภงฺกโร;
โคตโม ภูริปญฺญาโณ, โคตโม ภูริเมธโสฯ
[1143]
‘‘โย เม ธมฺมมเทเสสิ, สนฺทิฏฺฐิกมกาลิกํ;
ตณฺหกฺขยมนีติกํ , ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิ’’ฯ
[1144]
‘‘กิํนุ ตมฺหา วิปฺปวสสิ, มุหุตฺตมปิ ปิงฺคิย;
โคตมา ภูริปญฺญาณา, โคตมา ภูริเมธสาฯ
[1145]
‘‘โย เต ธมฺมมเทเสสิ, สนฺทิฏฺฐิกมกาลิกํ;
ตณฺหกฺขยมนีติกํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิ’’ฯ
[1146]
‘‘นาหํ ตมฺหา วิปฺปวสามิ, มุหุตฺตมปิ พฺราหฺมณ;
โคตมา ภูริปญฺญาณา, โคตมา ภูริเมธสาฯ
[1147]
‘‘โย เม ธมฺมมเทเสสิ, สนฺทิฏฺฐิกมกาลิกํ;
ตณฺหกฺขยมนีติกํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิฯ
[1148]
‘‘ปสฺสามิ นํ มนสา จกฺขุนาว, รตฺตินฺทิวํ พฺราหฺมณ อปฺปมตฺโต;
นมสฺสมาโน วิวเสมิ รตฺติํ, เตเนว มญฺญามิ อวิปฺปวาสํฯ
[1149]
‘‘สทฺธา จ ปีติ จ มโน สติ จ, นาเปนฺติ เม โคตมสาสนมฺหา;
ยํ ยํ ทิสํ วชติ ภูริปญฺโญ, ส เตน เตเนว นโตหมสฺมิฯ
[1150]
‘‘ชิณฺณสฺส เม ทุพฺพลถามกสฺส, เตเนว กาโย น ปเลติ ตตฺถ;
สํกปฺปยนฺตาย [สํกปฺปยตฺตาย (สี.)] วชามิ นิจฺจํ, มโน หิ เม พฺราหฺมณ เตน ยุตฺโตฯ
[1151]
‘‘ปงฺเก สยาโน ปริผนฺทมาโน, ทีปา ทีปํ อุปปฺลวิํ [อุปลฺลวิํ (สฺยา. นิทฺเทส)];
อถทฺทสาสิํ สมฺพุทฺธํ, โอฆติณฺณมนาสวํ’’ฯ
[1152]
‘‘ยถา อหู วกฺกลิ มุตฺตสทฺโธ, ภทฺราวุโธ อาฬวิ โคตโม จ;
เอวเมว ตฺวมฺปิ ปมุญฺจสฺสุ สทฺธํ,
คมิสฺสสิ ตฺวํ ปิงฺคิย มจฺจุเธยฺยสฺส ปารํ’’ [มจฺจุเธยฺยปารํ (สี.)]ฯ
[1153]
‘‘เอส ภิยฺโย ปสีทามิ, สุตฺวาน มุนิโน วโจ;
วิวฏฺฏจฺฉโท สมฺพุทฺโธ, อขิโล ปฏิภานวาฯ
[1154]
‘‘อธิเทเว อภิญฺญาย, สพฺพํ เวทิ วโรวรํ [ปโร วรํ (สี. สฺยา.), ปโร ปรํ (นิทฺเทส)];
ปญฺหานนฺตกโร สตฺถา, กงฺขีนํ ปฏิชานตํฯ
[1155]
‘‘อสํหีรํ อสงฺกุปฺปํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิ;
อทฺธา คมิสฺสามิ น เมตฺถ กงฺขา, เอวํ มํ ธาเรหิ อธิมุตฺตจิตฺต’’นฺติฯ
ปารายนวคฺโค ปญฺจโม นิฏฺฐิโตฯ
สุตฺตุทฺทานํ –
[1]
อุรโค [อิมา อุทฺทานคาถาโย สี. ปี. โปตฺถเกสุ น สนฺติ] ธนิโยปิ จ, ขคฺควิสาโณ กสิ จ;
จุนฺโท ภโว ปุนเทว, วสโล จ กรณียญฺจ;
เหมวโต อถ ยกฺโข, วิชยสุตฺตํ มุนิสุตฺตวรนฺติฯ
[2]
ปฐมกฏฺฐวโร วรวคฺโค, ทฺวาทสสุตฺตธโร สุวิภตฺโต;
เทสิโต จกฺขุมตา วิมเลน, สุยฺยติ วคฺควโร อุรโคติฯ
[3]
รตนามคนฺโธ หิริมงฺคลนาโม, สุจิโลมกปิโล จ พฺราหฺมณธมฺโม;
นาวา [นาถ (ก.)] กิํสีลอุฏฺฐหโน จ, ราหุโล จ ปุนปิ วงฺคีโสฯ
[4]
สมฺมาปริพฺพาชนีโยปิ เจตฺถ, ธมฺมิกสุตฺตวโร สุวิภตฺโต;
จุทฺทสสุตฺตธโร ทุติยมฺหิ, จูฬกวคฺควโรติ ตมาหุฯ
[5]
ปพฺพชฺชปธานสุภาสิตนาโม, ปูรฬาโส ปุนเทว มาโฆ จ;
สภิยํ เกณิยเมว สลฺลนาโม, วาเสฏฺฐวโร กาลิโกปิ จฯ
[6]
นาลกสุตฺตวโร สุวิภตฺโต, ตํ อนุปสฺสี ตถา ปุนเทว;
ทฺวาทสสุตฺตธโร ตติยมฺหิ, สุยฺยติ วคฺควโร มหานาโมฯ
[7]
กามคุหฏฺฐกทุฏฺฐกนามา , สุทฺธวโร ปรมฏฺฐกนาโม;
ชรา เมตฺติยวโร สุวิภตฺโต, ปสูรมาคณฺฑิยา ปุราเภโทฯ
[8]
กลหวิวาโท อุโภ วิยุหา จ, ตุวฏกอตฺตทณฺฑสาริปุตฺตา;
โสฬสสุตฺตธโร จตุตฺถมฺหิ, อฏฺฐกวคฺควโรติ ตมาหุฯ
[9]
มคเธ ชนปเท รมณีเย, เทสวเร กตปุญฺญนิเวเส;
ปาสาณกเจติยวเร สุวิภตฺเต, วสิ ภควา คณเสฏฺโฐฯ
[10]
อุภยวาสมาคติยมฺหิ [อุภยํ วา ปุณฺณสมาคตํ ยมฺหิ (สฺยา.)], ทฺวาทสโยชนิยา ปริสาย;
โสฬสพฺราหฺมณานํ กิร ปุฏฺโฐ, ปุจฺฉาย โสฬสปญฺหกมฺมิยา;
นิปฺปกาสยิ ธมฺมมทาสิฯ
[11]
อตฺถปกาสกพฺยญฺชนปุณฺณํ, ธมฺมมเทเสสิ ปรเขมชนิยํ [วรํ ขมนียํ (ก.)];
โลกหิตาย ชิโน ทฺวิปทคฺโค, สุตฺตวรํ พหุธมฺมวิจิตฺรํ;
สพฺพกิเลสปโมจนเหตุํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ
[12]
พฺยญฺชนมตฺถปทํ สมยุตฺตํ [พฺยญฺชนมตฺถปทสมยุตฺตํ (สฺยา.)], อกฺขรสญฺญิตโอปมคาฬฺหํ;
โลกวิจารณญาณปภคฺคํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ
[13]
ราคมเล อมลํ วิมลคฺคํ, โทสมเล อมลํ วิมลคฺคํ;
โมหมเล อมลํ วิมลคฺคํ, โลกวิจารณญาณปภคฺคํ;
เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ
[14]
กฺเลสมเล อมลํ วิมลคฺคํ, ทุจฺจริตมเล อมลํ วิมลคฺคํ;
โลกวิจารณญาณปภคฺคํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ
[15]
อาสวพนฺธนโยคากิเลสํ, นีวรณานิ จ ตีณิ มลานิ;
ตสฺส กิเลสปโมจนเหตุํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ
[16]
นิมฺมลสพฺพกิเลสปนูทํ, ราควิราคมเนชมโสกํ;
สนฺตปณีตสุทุทฺทสธมฺมํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ
[17]
ราคญฺจ โทสกมภญฺชิตสนฺตํ [โทสญฺจ ภญฺชิตสนฺตํ (สฺยา.)], โยนิจตุคฺคติปญฺจวิญฺญาณํ;
ตณฺหารตจฺฉทนตาณลตาปโมกฺขํ [ตณฺหาตลรตจฺเฉทนตาณปโมกฺขํ (สฺยา.)], เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ
[18]
คมฺภีรทุทฺทสสณฺหนิปุณํ, ปณฺฑิตเวทนิยํ นิปุณตฺถํ;
โลกวิจารณญาณปภคฺคํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ
[19]
นวงฺคกุสุมมาลคีเวยฺยํ, อินฺทฺริยฌานวิโมกฺขวิภตฺตํ;
อฏฺฐงฺคมคฺคธรํ วรยานํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ
[20]
โสมุปมํ วิมลํ ปริสุทฺธํ, อณฺณวมูปมรตนสุจิตฺตํ;
ปุปฺผสมํ รวิมูปมเตชํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคฯ
[21]
เขมสิวํ สุขสีตลสนฺตํ, มจฺจุตตาณปรํ ปรมตฺถํ;
ตสฺส สุนิพฺพุตทสฺสนเหตุํ, เทสยิ สุตฺตวรํ ทฺวิปทคฺโคติฯ
สุตฺตนิปาตปาฬิ นิฏฺฐิตาฯ