‘‘ฐิตสฺส เจปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อภิชฺฌา วิคตา โหติ พฺยาปาโท…เป.… ถินมิทฺธํ… อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ… วิจิกิจฺฉา ปหีนา โหติ, อารทฺธํ โหติ วีริยํ อสลฺลีนํ , อุปฏฺฐิตา สติ อสมฺมุฏฺฐา, ปสฺสทฺโธ กาโย อสารทฺโธ, สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํฯ ฐิโตปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอวํภูโต อาตาปี โอตฺตาปี สตตํ สมิตํ อารทฺธวีริโย ปหิตตฺโตติ วุจฺจติฯ

‘‘นิสินฺนสฺส เจปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อภิชฺฌา วิคตา โหติ, พฺยาปาโท…เป.… ถินมิทฺธํ… อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ… วิจิกิจฺฉา ปหีนา โหติ, อารทฺธํ โหติ วีริยํ อสลฺลีนํ, อุปฏฺฐิตา สติ อสมฺมุฏฺฐา, ปสฺสทฺโธ กาโย อสารทฺโธ, สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํฯ นิสินฺโนปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอวํภูโต อาตาปี โอตฺตาปี สตตํ สมิตํ อารทฺธวีริโย ปหิตตฺโตติ วุจฺจติฯ

‘‘สยานสฺส เจปิ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ชาครสฺส อภิชฺฌา วิคตา โหติ พฺยาปาโท…เป.… ถินมิทฺธํ… อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ… วิจิกิจฺฉา ปหีนา โหติ, อารทฺธํ โหติ วีริยํ อสลฺลีนํ, อุปฏฺฐิตา สติ อสมฺมุฏฺฐา, ปสฺสทฺโธ กาโย อสารทฺโธ, สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํฯ สยาโนปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ชาคโร เอวํภูโต อาตาปี โอตฺตาปี สตตํ สมิตํ อารทฺธวีริโย ปหิตตฺโตติ วุจฺจตี’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘ยตํ จเร ยตํ ติฏฺเฐ, ยตํ อจฺเฉ ยตํ สเย;

ยตํ สมิญฺชเย [สมิญฺชเย (สี. สฺยา.)] ภิกฺขุ, ยตเมนํ ปสารเยฯ

‘‘อุทฺธํ ติริยํ อปาจีนํ, ยาวตา ชคโต คติ;

สมเวกฺขิตา จ ธมฺมานํ, ขนฺธานํ อุทยพฺพยํฯ

‘‘เอวํ วิหาริมาตาปิํ, สนฺตวุตฺติมนุทฺธตํ;

เจโตสมถสามีจิํ, สิกฺขมานํ สทา สตํ;

สตตํ ปหิตตฺโตติ, อาหุ ภิกฺขุํ ตถาวิธ’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ทฺวาทสมํฯ

13. โลกสุตฺตํ

[112] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘โลโก, ภิกฺขเว, ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธः โลกสฺมา ตถาคโต วิสํยุตฺโตฯ

โลกสมุทโย, ภิกฺขเว, ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธ ः โลกสมุทโย ตถาคตสฺส ปหีโนฯ โลกนิโรโธ, ภิกฺขเว, ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธः โลกนิโรโธ ตถาคตสฺส สจฺฉิกโตฯ โลกนิโรธคามินี ปฏิปทา, ภิกฺขเว, ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธาः โลกนิโรธคามินี ปฏิปทา ตถาคตสฺส ภาวิตาฯ

‘‘ยํ, ภิกฺขเว, สเทวกสฺส โลกสฺส สมารกสฺส สพฺรหฺมกสฺส สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ยสฺมา ตํ ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธํ, ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติฯ

‘‘ยญฺจ, ภิกฺขเว, รตฺติํ ตถาคโต อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธิํ อภิสมฺพุชฺฌติ, ยญฺจ รตฺติํ อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายติ, ยํ เอตสฺมิํ อนฺตเร ภาสติ ลปติ นิทฺทิสติ, สพฺพํ ตํ ตเถว โหติ โน อญฺญถา, ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติฯ

‘‘ยถาวาที, ภิกฺขเว, ตถาคโต ตถาการี, ยถาการี ตถาวาที, อิติ ยถาวาที ตถาการี ยถาการี ตถาวาที, ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติฯ

‘‘สเทวเก, ภิกฺขเว, โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ตถาคโต อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺตี, ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจตี’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘สพฺพโลกํ [สพฺพํ โลกํ (อ. นิ. 4.23)] อภิญฺญาย, สพฺพโลเก ยถาตถํ;

สพฺพโลกวิสํยุตฺโต, สพฺพโลเก อนูปโย [อนุสโย (สี.), อนุปโย (สฺยา.)]ฯ

‘‘ส เว [สพฺเพ (สพฺพตฺถ) อ. นิ. 4.23 ปสฺสิตพฺพํ] สพฺพาภิภู ธีโร, สพฺพคนฺถปฺปโมจโน;

ผุฏฺฐาสฺส ปรมา สนฺติ, นิพฺพานํ อกุโตภยํฯ

‘‘เอส ขีณาสโว พุทฺโธ, อนีโฆ ฉินฺนสํสโย;

สพฺพกมฺมกฺขยํ ปตฺโต, วิมุตฺโต อุปธิสงฺขเยฯ

‘‘เอส โส ภควา พุทฺโธ, เอส สีโห อนุตฺตโร;

สเทวกสฺส โลกสฺส, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺตยิฯ

‘‘อิติ เทวา มนุสฺสา จ, เย พุทฺธํ สรณํ คตา;

สงฺคมฺม ตํ นมสฺสนฺติ, มหนฺตํ วีตสารทํฯ

‘‘ทนฺโต ทมยตํ เสฏฺโฐ, สนฺโต สมยตํ อิสิ;

มุตฺโต โมจยตํ อคฺโค, ติณฺโณ ตารยตํ วโรฯ

‘‘อิติ เหตํ นมสฺสนฺติ, มหนฺตํ วีตสารทํ;

สเทวกสฺมิํ โลกสฺมิํ, นตฺถิ เต ปฏิปุคฺคโล’’ติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ เตรสมํฯ

จตุกฺกนิปาโต นิฏฺฐิโตฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

พฺราหฺมณสุลภา [พฺราหฺมณจตฺตาริ (สพฺพตฺถ)] ชานํ, สมณสีลา ตณฺหา พฺรหฺมา;

พหุการา กุหปุริสา [กุหนา (สฺยา.)], จร สมฺปนฺน โลเกน เตรสาติฯ

สุตฺตสงฺคโห –

สตฺตวิเสกนิปาตํ, ทุกฺกํ พาวีสสุตฺตสงฺคหิตํ;

สมปญฺญาสมถติกํ, เตรส จตุกฺกญฺจ อิติ ยมิทํฯ

ทฺวิทสุตฺตรสุตฺตสเต, สงฺคายิตฺวา สมาทหิํสุ ปุรา;

อรหนฺโต จิรฏฺฐิติยา, ตมาหุ นาเมน อิติวุตฺตนฺติฯ

อิติวุตฺตกปาฬิ นิฏฺฐิตาฯ