เมนู

อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อวิทูเร นิสินฺนํ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย อปฺปิจฺฉํ สนฺตุฏฺฐํ ปวิวิตฺตํ อสํสฏฺฐํ อารทฺธวีริยํ อธิจิตฺตมนุยุตฺตํฯ

อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –

‘‘อธิเจตโส อปฺปมชฺชโต,

มุนิโน โมนปเถสุ สิกฺขโต;

โสกา น ภวนฺติ ตาทิโน,

อุปสนฺตสฺส สทา สตีมโต’’ติฯ สตฺตมํ;

8. สุนฺทรีสุตฺตํ

[38] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา สกฺกโต โหติ ครุกโต มานิโต ปูชิโต อปจิโต ลาภี จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ ฯ ภิกฺขุสงฺโฆปิ สกฺกโต โหติ ครุกโต มานิโต ปูชิโต อปจิโต ลาภี จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํฯ อญฺญติตฺถิยา ปน ปริพฺพาชกา อสกฺกตา โหนฺติ อครุกตา อมานิตา อปูชิตา อนปจิตา น ลาภิโน จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํฯ

อถ โข เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา ภควโต สกฺการํ อสหมานา ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ เยน สุนฺทรี ปริพฺพาชิกา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา สุนฺทริํ ปริพฺพาชิกํ เอตทโวจุํ – ‘‘อุสฺสหสิ ตฺวํ, ภคินิ, ญาตีนํ อตฺถํ กาตุ’’นฺติ? ‘‘กฺยาหํ, อยฺยา, กโรมิ? กิํ มยา น สกฺกา [กิํ มยา สกฺกา (สฺยา. ปี.)] กาตุํ? ชีวิตมฺปิ เม ปริจฺจตฺตํ ญาตีนํ อตฺถายา’’ติฯ

‘‘เตน หิ, ภคินิ, อภิกฺขณํ เชตวนํ คจฺฉาหี’’ติฯ ‘‘เอวํ, อยฺยา’’ติ โข สุนฺทรี ปริพฺพาชิกา เตสํ อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ ปฏิสฺสุตฺวา อภิกฺขณํ เชตวนํ อคมาสิฯ

ยทา เต อญฺญิํสุ อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา – ‘‘โวทิฏฺฐา โข สุนฺทรี ปริพฺพาชิกา พหุชเนน อภิกฺขณํ เชตวนํ คจฺฉตี’’ติ [คจฺฉตีติ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)]ฯ อถ นํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา ตตฺเถว เชตวนสฺส ปริขากูเป นิกฺขิปิตฺวา [นิขนิตฺวา (สี. สฺยา. ปี.)] เยน ราชา ปเสนทิ โกสโล เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ ปเสนทิํ โกสลํ เอตทโวจุํ – ‘‘ยา สา, มหาราช, สุนฺทรี ปริพฺพาชิกา; สา โน น ทิสฺสตี’’ติฯ ‘‘กตฺถ ปน ตุมฺเห อาสงฺกถา’’ติ ? ‘‘เชตวเน, มหาราชา’’ติฯ ‘‘เตน หิ เชตวนํ วิจินถา’’ติฯ

อถ โข เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เชตวนํ วิจินิตฺวา ยถานิกฺขิตฺตํ ปริขากูปา อุทฺธริตฺวา มญฺจกํ อาโรเปตฺวา สาวตฺถิํ ปเวเสตฺวา รถิยาย รถิยํ สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ อุปสงฺกมิตฺวา มนุสฺเส อุชฺฌาเปสุํ –

‘‘ปสฺสถายฺยา สมณานํ สกฺยปุตฺติยานํ กมฺมํ! อลชฺชิโน อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา มุสาวาทิโน อพฺรหฺมจาริโนฯ อิเม หิ นาม ธมฺมจาริโน สมจาริโน พฺรหฺมจาริโน สจฺจวาทิโน สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา ปฏิชานิสฺสนฺติ! นตฺถิ อิเมสํ สามญฺญํ, นตฺถิ อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํฯ นฏฺฐํ อิเมสํ สามญฺญํ, นฏฺฐํ อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํฯ กุโต อิเมสํ สามญฺญํ, กุโต อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํ? อปคตา อิเม สามญฺญา, อปคตา อิเม พฺรหฺมญฺญาฯ กถญฺหิ นาม ปุริโส ปุริสกิจฺจํ กริตฺวา อิตฺถิํ ชีวิตา โวโรเปสฺสตี’’ติ!

เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยํ มนุสฺสา ภิกฺขู ทิสฺวา อสพฺภาหิ ผรุสาหิ วาจาหิ อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ โรสนฺติ วิเหสนฺติ –

‘‘อลชฺชิโน อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา มุสาวาทิโน อพฺรหฺมจาริโน ฯ อิเม หิ นาม ธมฺมจาริโน สมจาริโน พฺรหฺมจาริโน สจฺจวาทิโน สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา ปฏิชานิสฺสนฺติ! นตฺถิ อิเมสํ สามญฺญํ, นตฺถิ อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํฯ นฏฺฐํ อิเมสํ สามญฺญํ, นฏฺฐํ อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํฯ กุโต อิเมสํ สามญฺญํ, กุโต อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํ? อปคตา อิเม สามญฺญา, อปคตา อิเม พฺรหฺมญฺญาฯ กถญฺหิ นาม ปุริโส ปุริสกิจฺจํ กริตฺวา อิตฺถิํ ชีวิตา โวโรเปสฺสตี’’ติ!

อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถิํ ปิณฺฑาย ปาวิสิํสุฯ

สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ –

‘‘เอตรหิ, ภนฺเต, สาวตฺถิยํ มนุสฺสา ภิกฺขู ทิสฺวา อสพฺภาหิ ผรุสาหิ วาจาหิ อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ โรสนฺติ วิเหสนฺติ – ‘อลชฺชิโน อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา มุสาวาทิโน อพฺรหฺมจาริโนฯ อิเม หิ นาม ธมฺมจาริโน สมจาริโน พฺรหฺมจาริโน สจฺจวาทิโน สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา ปฏิชานิสฺสนฺติฯ นตฺถิ อิเมสํ สามญฺญํ, นตฺถิ อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํฯ นฏฺฐํ อิเมสํ สามญฺญํ, นฏฺฐํ อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํฯ กุโต อิเมสํ สามญฺญํ, กุโต อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํ? อปคตา อิเม สามญฺญา, อปคตา อิเม พฺรหฺมญฺญาฯ กถญฺหิ นาม ปุริโส ปุริสกิจฺจํ กริตฺวา อิตฺถิํ ชีวิตา โวโรเปสฺสตี’’’ติ!

‘‘เนโส, ภิกฺขเว, สทฺโท จิรํ ภวิสฺสติ สตฺตาหเมว ภวิสฺสติฯ สตฺตาหสฺส อจฺจเยน อนฺตรธายิสฺสติฯ เตน หิ, ภิกฺขเว, เย มนุสฺสา ภิกฺขู ทิสฺวา อสพฺภาหิ ผรุสาหิ วาจาหิ อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ โรสนฺติ วิเหสนฺติ, เต ตุมฺเห อิมาย คาถาย ปฏิโจเทถ –

‘‘‘อภูตวาที นิรยํ อุเปติ,

โย วาปิ [โย จาปิ (สี. ปี. ก.)] กตฺวา น กโรมิ จาห;

อุโภปิ เต เปจฺจ สมา ภวนฺติ,

นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถา’’’ติฯ

อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ ปริยาปุณิตฺวา เย มนุสฺสา ภิกฺขู ทิสฺวา อสพฺภาหิ ผรุสาหิ วาจาหิ อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ โรสนฺติ วิเหสนฺติ เต อิมาย คาถาย ปฏิโจเทนฺติ –

‘‘อภูตวาที นิรยํ อุเปติ,

โย วาปิ กตฺวา น กโรมิจาห;

อุโภปิ เต เปจฺจ สมา ภวนฺติ,

นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถา’’ติฯ

มนุสฺสานํ เอตทโหสิ – ‘‘อการกา อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยาฯ นยิเมหิ กตํฯ สปนฺติเม สมณา สกฺยปุตฺติยา’’ติฯ เนว โส สทฺโท จิรํ อโหสิฯ สตฺตาหเมว อโหสิฯ สตฺตาหสฺส อจฺจเยน อนฺตรธายิฯ

อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตทโวจุํ –

‘‘อจฺฉริยํ, ภนฺเต, อพฺภุตํ, ภนฺเต! ยาว สุภาสิตํ จิทํ ภนฺเต ภควตา – ‘เนโส, ภิกฺขเว, สทฺโท จิรํ ภวิสฺสติฯ สตฺตาหเมว ภวิสฺสติฯ สตฺตาหสฺส อจฺจเยน อนฺตรธายิสฺสตี’ติฯ อนฺตรหิโต โส, ภนฺเต, สทฺโท’’ติฯ

อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –

‘‘ตุทนฺติ วาจาย ชนา อสญฺญตา,

สเรหิ สงฺคามคตํว กุญฺชรํ;

สุตฺวาน วากฺยํ ผรุสํ อุทีริตํ,

อธิวาสเย ภิกฺขุ อทุฏฺฐจิตฺโต’’ติฯ อฏฺฐมํ;

9. อุปเสนสุตฺตํ

[39] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ อถ โข อายสฺมโต อุปเสนสฺส วงฺคนฺตปุตฺตสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘‘ลาภา วต เม, สุลทฺธํ วต เม, สตฺถา จ เม ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ; สฺวากฺขาเต จมฺหิ ธมฺมวินเย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต; สพฺรหฺมจาริโน จ เม สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา; สีเลสุ จมฺหิ ปริปูรการี; สุสมาหิโต จมฺหิ เอกคฺคจิตฺโต; อรหา จมฺหิ ขีณาสโว; มหิทฺธิโก จมฺหิ มหานุภาโวฯ ภทฺทกํ เม ชีวิตํ, ภทฺทกํ มรณ’’นฺติฯ

อถ โข ภควา อายสฺมโต อุปเสนสฺส วงฺคนฺตปุตฺตสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –