‘‘น ขฺเวตํ, ภิกฺขเว, ตุมฺหากํ ปติรูปํ กุลปุตฺตานํ สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตานํ ยํ ตุมฺเห เอวรูปิํ กถํ กเถยฺยาถฯ สนฺนิปติตานํ โว, ภิกฺขเว, ทฺวยํ กรณียํ – ธมฺมี วา กถา อริโย วา ตุณฺหีภาโว’’ติฯ
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘ปิณฺฑปาติกสฺส ภิกฺขุโน,
อตฺตภรสฺส อนญฺญโปสิโน;
เทวา ปิหยนฺติ ตาทิโน,
โน เจ สทฺทสิโลกนิสฺสิโต’’ติฯ อฏฺฐมํ;
9. สิปฺปสุตฺตํ
[29] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตานํ มณฺฑลมาเฬ สนฺนิสินฺนานํ สนฺนิปติตานํ อยมนฺตรากถา อุทปาทิ – ‘‘โก นุ โข, อาวุโส, สิปฺปํ ชานาติ? โก กิํ สิปฺปํ สิกฺขิ? กตรํ สิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติ?
ตตฺเถกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘หตฺถิสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘อสฺสสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘รถสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘ธนุสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘ถรุสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘มุทฺทาสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘คณนาสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘สงฺขานสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘เลขาสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘กาเวยฺยสิปฺปํ [กาพฺยสิปฺปํ (สฺยา.)] สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘โลกายตสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘ขตฺตวิชฺชาสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’’นฺติฯ อยญฺจรหิ เตสํ ภิกฺขูนํ อนฺตรากถา โหติ วิปฺปกตาฯ
อถ โข ภควา สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยน มณฺฑลมาโฬ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิฯ
นิสชฺช โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘กาย นุตฺถ, ภิกฺขเว, เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา, กา จ ปน โว อนฺตรากถา วิปฺปกตา’’ติ?
‘‘อิธ, ภนฺเต, อมฺหากํ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตานํ มณฺฑลมาเฬ สนฺนิสินฺนานํ อยมนฺตรากถา อุทปาทิ – ‘โก นุ โข, อาวุโส, สิปฺปํ ชานาติ? โก กิํ สิปฺปํ สิกฺขิ? กตรํ สิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ?
‘‘ตตฺเถกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘หตฺถิสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘อสฺสสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ; เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘รถสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ; เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘ธนุสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ; เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘ถรุสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ, เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘มุทฺทาสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘คณนาสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ; เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘สงฺขานสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ; เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘เลขาสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ; เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘กาเวยฺยสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ; เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘โลกายตสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติ; เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘ขตฺตวิชฺชาสิปฺปํ สิปฺปานํ อคฺค’นฺติฯ อยํ โข โน, ภนฺเต, อนฺตรากถา โหติ วิปฺปกตา, อถ ภควา อนุปฺปตฺโต’’ติฯ
‘‘น ขฺเวตํ, ภิกฺขเว, ตุมฺหากํ ปติรูปํ กุลปุตฺตานํ สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตานํ ยํ ตุมฺเห เอวรูปิํ กถํ กเถยฺยาถฯ สนฺนิปติตานํ โว, ภิกฺขเว, ทฺวยํ กรณียํ – ธมฺมี วา กถา อริโย วา ตุณฺหีภาโว’’ติฯ
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘อสิปฺปชีวี ลหุ อตฺถกาโม,
ยตินฺทฺริโย สพฺพธิ วิปฺปมุตฺโต;
อโนกสารี อมโม นิราโส,
หิตฺวา มานํ เอกจโร ส ภิกฺขู’’ติฯ นวมํ;
10. โลกสุตฺตํ
[30] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา อุรุเวลายํ วิหรติ นชฺชา เนรญฺชราย ตีเร โพธิรุกฺขมูเล ปฐมาภิสมฺพุทฺโธฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา สตฺตาหํ เอกปลฺลงฺเกน นิสินฺโน โหติ วิมุตฺติสุขปฏิสํเวทีฯ
อถ โข ภควา ตสฺส สตฺตาหสฺส อจฺจเยน ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺฐหิตฺวา พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกสิฯ อทฺทสา โข ภควา พุทฺธจกฺขุนา โวโลเกนฺโต สตฺเต อเนเกหิ สนฺตาเปหิ สนฺตปฺปมาเน, อเนเกหิ จ ปริฬาเหหิ ปริฑยฺหมาเน – ราคเชหิปิ, โทสเชหิปิ, โมหเชหิปิ [โมหเชหิปีติ (สพฺพตฺถ)]ฯ
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘อยํ โลโก สนฺตาปชาโต,
ผสฺสปเรโต โรคํ วทติ อตฺตโต;
เยน เยน หิ มญฺญติ [เยน หิ มญฺญติ (สฺยา. ปี.)],
ตโต ตํ โหติ อญฺญถาฯ
‘‘อญฺญถาภาวี ภวสตฺโต โลโก,
ภวปเรโต ภวเมวาภินนฺทติ;
ยทภินนฺทติ ตํ ภยํ,
ยสฺส ภายติ ตํ ทุกฺขํ;
ภววิปฺปหานาย โข ปนิทํ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ’’ฯ
‘‘‘เย หิ เกจิ สมณา วา พฺราหฺมณา วา ภเวน ภวสฺส วิปฺปโมกฺขมาหํสุ, สพฺเพ เต อวิปฺปมุตฺตา ภวสฺมา’ติ วทามิฯ ‘เย วา ปน เกจิ สมณา วา พฺราหฺมณา วา วิภเวน ภวสฺส นิสฺสรณมาหํสุ, สพฺเพ เต อนิสฺสฏา ภวสฺมา’ติ วทามิฯ
‘‘อุปธิญฺหิ ปฏิจฺจ ทุกฺขมิทํ สมฺโภติ, สพฺพุปาทานกฺขยา นตฺถิ ทุกฺขสฺส สมฺภโวฯ โลกมิมํ ปสฺส; ปุถู อวิชฺชาย ปเรตา ภูตา ภูตรตา อปริมุตฺตา; เย หิ เกจิ ภวา สพฺพธิ สพฺพตฺถตาย สพฺเพ เต ภวา อนิจฺจา ทุกฺขา วิปริณามธมฺมา’’ติฯ
