เมนู

240. อธมฺมกมฺมาทิกถา

[397] อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปสฺสเสตํ อาปตฺติ’’นฺติ? โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมหํ ปสฺเสยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมยํ ปฏิกเรยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส น โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘ปาปิกา เต, อาวุโส, ทิฏฺฐิ, ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, ปาปิกา ทิฏฺฐิ, ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, น โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปสฺสเสตํ อาปตฺติ? ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมหํ ปสฺเสยฺยํฯ นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมหํ ปฏิกเรยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, น โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปสฺสเสตํ อาปตฺติํ? ปาปิกา เต ทิฏฺฐิ, ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมหํ ปสฺเสยฺยํ; นตฺถิ เม, อาวุโส, ปาปิกา ทิฏฺฐิ, ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ อทสฺสเน วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา, น โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติํ; ปาปิกา เต ทิฏฺฐิ, ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมหํ ปฏิกเรยฺยํฯ นตฺถิ เม, อาวุโส, ปาปิกา ทิฏฺฐิ, ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส น โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, น โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา, น โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปสฺสเสตํ อาปตฺติํ? ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติํ; ปาปิกา เต ทิฏฺฐิ, ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมหํ ปสฺเสยฺยํฯ นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมหํ ปฏิกเรยฺยํฯ นตฺถิ เม, อาวุโส, ปาปิกา ทิฏฺฐิ, ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

[398] อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพาฯ ตเมนํ โจเทติฯ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ , อาวุโส, อาปนฺโน, ปสฺสเสตํ อาปตฺติ’’นฺติ? โส เอวํ วเทติ – ‘‘อามาวุโส, ปสฺสามี’’ติฯ ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘อามาวุโส, ปฏิกริสฺสามี’’ติฯ ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘ปาปิกา เต, อาวุโส, ทิฏฺฐิ; ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ’’นฺติฯ

โส เอวํ วเทติ – ‘‘อามาวุโส , ปฏินิสฺสชฺชิสฺสามี’’ติฯ ตํ สงฺโฆ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา…เป.… โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา…เป.… โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา, โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา…เป.… โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา, โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปสฺสเสตํ อาปตฺติํ? ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติํ; ปาปิกา เต ทิฏฺฐิ, ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘อามาวุโส, ปสฺสามิ, อาม ปฏิกริสฺสามิ, อาม ปฏินิสฺสชฺชิสฺสามี’’ติ ฯ ตํ สงฺโฆ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อุกฺขิปติ – อธมฺมกมฺมํฯ

[399] อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปสฺสเสตํ อาปตฺติ’’นฺติ? โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมหํ ปสฺเสยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปติ – ธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมหํ ปฏิกเรยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิปติ – ธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘ปาปิกา เต, อาวุโส, ทิฏฺฐิ, ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, ปาปิกา ทิฏฺฐิ, ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิปติ – ธมฺมกมฺมํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา…เป.…

โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา…เป.… โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา, โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตา …เป.… โหติ อาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, โหติ อาปตฺติ ปฏิกาตพฺพา, โหติ ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปฏินิสฺสชฺเชตาฯ ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา สมฺพหุลา วา เอกปุคฺคโล วา – ‘‘อาปตฺติํ ตฺวํ, อาวุโส, อาปนฺโน, ปสฺสเสตํ อาปตฺติํ? ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติํฯ ปาปิกา เต ทิฏฺฐิ, ปฏินิสฺสชฺเชตํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิ’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ, ยมหํ ปสฺเสยฺยํฯ นตฺถิ เม, อาวุโส, อาปตฺติ ยมหํ ปฏิกเรยฺยํฯ นตฺถิ เม, อาวุโส, ปาปิกา ทิฏฺฐิ, ยมหํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย’’นฺติฯ ตํ สงฺโฆ อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา อุกฺขิปติ – ธมฺมกมฺมนฺติฯ

อธมฺมกมฺมาทิกถา นิฏฺฐิตาฯ

241. อุปาลิปุจฺฉากถา

[400] อถ โข อายสฺมา อุปาลิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปาลิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โย นุ โข, ภนฺเต, สมคฺโค สงฺโฆ สมฺมุขากรณียํ กมฺมํ อสมฺมุขา กโรติ, ธมฺมกมฺมํ นุ โข ตํ, ภนฺเต, วินยกมฺม’’นฺติ? ‘‘อธมฺมกมฺมํ ตํ, อุปาลิ, อวินยกมฺม’’นฺติฯ ‘‘โย นุ โข, ภนฺเต, สมคฺโค สงฺโฆ ปฏิปุจฺฉากรณียํ กมฺมํ อปฺปฏิปุจฺฉา กโรติ…เป.… ปฏิญฺญายกรณียํ กมฺมํ อปฏิญฺญาย กโรติ… สติวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ… อมูฬฺหวินยารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ… ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ… ตชฺชนียกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ … นิยสฺสกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ… ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ… ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ… อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส ปริวาสํ เทติ… ปริวาสารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ… มูลายปฏิกสฺสนารหสฺส มานตฺตํ เทติ… มานตฺตารหํ อพฺเภติ… อพฺภานารหํ อุปสมฺปาเทติ, ธมฺมกมฺมํ นุ โข ตํ, ภนฺเต, วินยกมฺม’’นฺติ? ‘‘อธมฺมกมฺมํ ตํ, อุปาลิ, อวินยกมฺมํ’’ฯ

‘‘โย โข, อุปาลิ, สมคฺโค สงฺโฆ สมฺมุขากรณียํ กมฺมํ อสมฺมุขา กโรติ, เอวํ โข, อุปาลิ, อธมฺมกมฺมํ โหติ อวินยกมฺมํ, เอวญฺจ ปน สงฺโฆ สาติสาโร โหติฯ