236. ญตฺติวิปนฺนกมฺมาทิกถา

[385] เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู เอวรูปานิ กมฺมานิ กโรนฺติ – อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ กโรนฺติ, อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ กโรนฺติ; ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ กโรนฺติ, ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ กโรนฺติ, ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ กโรนฺติ; ญตฺติวิปนฺนมฺปิ กมฺมํ กโรนฺติ อนุสฺสาวนสมฺปนฺนํ, อนุสฺสาวนวิปนฺนมฺปิ กมฺมํ กโรนฺติ ญตฺติสมฺปนฺนํ, ญตฺติวิปนฺนมฺปิ อนุสฺสาวนวิปนฺนมฺปิ กมฺมํ กโรนฺติ; อญฺญตฺราปิ ธมฺมา กมฺมํ กโรนฺติ, อญฺญตฺราปิ วินยา กมฺมํ กโรนฺติ, อญฺญตฺราปิ สตฺถุสาสนา กมฺมํ กโรนฺติ; ปฏิกุฏฺฐกตมฺปิ กมฺมํ กโรนฺติ อธมฺมิกํ กุปฺปํ อฏฺฐานารหํฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู เอวรูปานิ กมฺมานิ กริสฺสนฺติ – อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ กริสฺสนฺติ, อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ กริสฺสนฺติ; ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ กริสฺสนฺติ, ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ กริสฺสนฺติ, ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ กริสฺสนฺติ; ญตฺติวิปนฺนมฺปิ กมฺมํ กริสฺสนฺติ อนุสฺสาวนสมฺปนฺนํ, อนุสฺสาวนวิปนฺนมฺปิ กมฺมํ กริสฺสนฺติ ญตฺติสมฺปนฺนํ, ญตฺติวิปนฺนมฺปิ อนุสฺสาวนวิปนฺนมฺปิ กมฺมํ กริสฺสนฺติ; อญฺญตฺราปิ ธมฺมา กมฺมํ กริสฺสนฺติ, อญฺญตฺราปิ วินยา กมฺมํ กริสฺสนฺติ, อญฺญตฺราปิ สตฺถุสาสนา กมฺมํ กริสฺสนฺติ; ปฏิกุฏฺฐกตมฺปิ กมฺมํ กริสฺสนฺติ อธมฺมิกํ กุปฺปํ อฏฺฐานารห’’นฺติฯ อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู เอวรูปานิ กมฺมานิ กโรนฺติ – อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ กโรนฺติ…เป.… ปฏิกุฏฺฐกตมฺปิ กมฺมํ กโรนฺติ อธมฺมิกํ กุปฺปํ อฏฺฐานารห’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… วิครหิตฺวา ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –

[386] ‘‘อธมฺเมน เจ, ภิกฺขเว, วคฺคกมฺมํ อกมฺมํ น จ กรณียํ ; อธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ อกมฺมํ น จ กรณียํ; ธมฺเมน วคฺคกมฺมํ อกมฺมํ น จ กรณียํ; ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ อกมฺมํ น จ กรณียํ; ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ อกมฺมํ น จ กรณียํฯ ญตฺติวิปนฺนญฺเจ, ภิกฺขเว, กมฺมํ อนุสฺสาวนสมฺปนฺนํ อกมฺมํ น จ กรณียํ; อนุสฺสาวนวิปนฺนญฺเจ, ภิกฺขเว, กมฺมํ ญตฺติสมฺปนฺนํ อกมฺมํ น จ กรณียํ; ญตฺติวิปนฺนญฺเจ, ภิกฺขเว, กมฺมํ อนุสฺสาวนวิปนฺนํ อกมฺมํ น จ กรณียํ; อญฺญตฺราปิ ธมฺมา กมฺมํ อกมฺมํ น จ กรณียํ; อญฺญตฺราปิ วินยา กมฺมํ อกมฺมํ น จ กรณียํ; อญฺญตฺราปิ สตฺถุสาสนา กมฺมํ อกมฺมํ น จ กรณียํ; ปฏิกุฏฺฐกตญฺเจ, ภิกฺขเว, กมฺมํ อธมฺมิกํ กุปฺปํ อฏฺฐานารหํ อกมฺมํ น จ กรณียํฯ

[387] ฉยิมานิ, ภิกฺขเว, กมฺมานิ – อธมฺมกมฺมํ, วคฺคกมฺมํ, สมคฺคกมฺมํ, ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ, ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ, ธมฺเมน สมคฺคกมฺมํฯ

กตมญฺจ , ภิกฺขเว, อธมฺมกมฺมํ? ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม เอกาย ญตฺติยา กมฺมํ กโรติ, น จ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ – อธมฺมกมฺมํฯ ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ทฺวีหิ ญตฺตีหิ กมฺมํ กโรติ, น จ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ – อธมฺมกมฺมํฯ ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม เอกาย กมฺมวาจาย กมฺมํ กโรติ, น จ ญตฺติํ ฐเปติ – อธมฺมกมฺมํฯ ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ กมฺมํ กโรติ, น จ ญตฺติํ ฐเปติ – อธมฺมกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม เอกาย ญตฺติยา กมฺมํ กโรติ, น จ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ – อธมฺมกมฺมํ ฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ทฺวีหิ ญตฺตีหิ กมฺมํ กโรติ, น จ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ – อธมฺมกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ตีหิ ญตฺตีหิ กมฺมํ กโรติ, น จ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ – อธมฺมกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม จตูหิ ญตฺตีหิ กมฺมํ กโรติ, น จ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ – อธมฺมกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม เอกาย กมฺมวาจาย กมฺมํ กโรติ, น จ ญตฺติํ ฐเปติ – อธมฺมกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ กมฺมํ กโรติ, น จ ญตฺติํ ฐเปติ – อธมฺมกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ตีหิ กมฺมวาจาหิ กมฺมํ กโรติ, น จ ญตฺติํ ฐเปติ – อธมฺมกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม จตูหิ กมฺมวาจาหิ กมฺมํ กโรติ, น จ ญตฺติํ ฐเปติ – อธมฺมกมฺมํฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อธมฺมกมฺมํฯ

กตมญฺจ, ภิกฺขเว, วคฺคกมฺมํ? ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อนาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – วคฺคกมฺมํฯ ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – วคฺคกมฺมํฯ ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – วคฺคกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อนาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – วคฺคกมฺมํฯ

ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – วคฺคกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – วคฺคกมฺมํฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, วคฺคกมฺมํฯ

กตมญฺจ, ภิกฺขเว, สมคฺคกมฺมํ? ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา, เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา น ปฏิกฺโกสนฺติ – สมคฺคกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา, เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา น ปฏิกฺโกสนฺติ – สมคฺคกมฺมํฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สมคฺคกมฺมํฯ

กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํ? ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ปฐมํ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ, ปจฺฉา ญตฺติํ ฐเปติ, ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อนาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํฯ ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ปฐมํ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ, ปจฺฉา ญตฺติํ ฐเปติ, ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํฯ ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว , กมฺเม ปฐมํ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ, ปจฺฉา ญตฺติํ ฐเปติ, ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ปฐมํ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ, ปจฺฉา ญตฺติํ ฐเปติ, ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อนาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ปฐมํ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ, ปจฺฉา ญตฺติํ ฐเปติ, ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํฯ

ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ปฐมํ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ, ปจฺฉา ญตฺติํ ฐเปติ, ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ , สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ธมฺมปติรูปเกน วคฺคกมฺมํฯ

กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํ? ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ปฐมํ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ, ปจฺฉา ญตฺติํ ฐเปติ, ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา, เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา น ปฏิกฺโกสนฺติ – ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ปฐมํ กมฺมวาจํ อนุสฺสาเวติ, ปจฺฉา ญตฺติํ ฐเปติ, ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา น ปฏิกฺโกสนฺติ – ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ธมฺมปติรูปเกน สมคฺคกมฺมํฯ

กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ธมฺเมน สมคฺคกมฺมํ? ญตฺติทุติเย เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ปฐมํ ญตฺติํ ฐเปติ, ปจฺฉา เอกาย กมฺมวาจาย กมฺมํ กโรติ, ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา น ปฏิกฺโกสนฺติ – ธมฺเมน สมคฺคกมฺมํฯ ญตฺติจตุตฺเถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺเม ปฐมํ ญตฺติํ ฐเปติ, ปจฺฉา ตีหิ กมฺมวาจาหิ กมฺมํ กโรติ, ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา, เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา น ปฏิกฺโกสนฺติ, ธมฺเมน สมคฺคกมฺมํฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ธมฺเมน สมคฺคกมฺมํฯ

ญตฺติวิปนฺนกมฺมาทิกถา นิฏฺฐิตาฯ

237. จตุวคฺคกรณาทิกถา

[388] ปญฺจ สงฺฆา – จตุวคฺโค ภิกฺขุสงฺโฆ ปญฺจวคฺโค ภิกฺขุสงฺโฆ, ทสวคฺโค ภิกฺขุสงฺโฆ, วีสติวคฺโค ภิกฺขุสงฺโฆ, อติเรกวีสติวคฺโค ภิกฺขุสงฺโฆฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ จตุวคฺโค ภิกฺขุสงฺโฆ, ฐเปตฺวา ตีณิ กมฺมานิ – อุปสมฺปทํ ปวารณํ อพฺภานํ, ธมฺเมน สมคฺโค สพฺพกมฺเมสุ กมฺมปฺปตฺโตฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ปญฺจวคฺโค ภิกฺขุสงฺโฆ, ฐเปตฺวา ทฺเว กมฺมานิ – มชฺฌิเมสุ ชนปเทสุ อุปสมฺปทํ อพฺภานํ, ธมฺเมน สมคฺโค สพฺพกมฺเมสุ กมฺมปฺปตฺโตฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ทสวคฺโค ภิกฺขุสงฺโฆ, ฐเปตฺวา เอกํ กมฺมํ – อพฺภานํ, ธมฺเมน สมคฺโค สพฺพกมฺเมสุ กมฺมปฺปตฺโตฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ วีสติวคฺโค ภิกฺขุสงฺโฆ ธมฺเมน สมคฺโค สพฺพกมฺเมสุ กมฺมปฺปตฺโตฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ อติเรกวีสติวคฺโค ภิกฺขุสงฺโฆ ธมฺเมน สมคฺโค สพฺพกมฺเมสุ กมฺมปฺปตฺโตฯ

[389] จตุวคฺคกรณญฺเจ, ภิกฺขเว, กมฺมํ ภิกฺขุนิจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย – อกมฺมํ น จ กรณียํฯ จตุวคฺคกรณญฺเจ, ภิกฺขเว, กมฺมํ สิกฺขมานจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํ…เป.…ฯ สามเณรจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ สามเณริจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาตกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ อนฺติมวตฺถุํ อชฺฌาปนฺนกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิตฺตกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิตฺตกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิตฺตกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ ปณฺฑกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ เถยฺยสํวาสกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ ติตฺถิยปกฺกนฺตกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ ติรจฺฉานคตจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ มาตุฆาตกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ ปิตุฆาตกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ อรหนฺตฆาตกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ ภิกฺขุนิทูสกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ สงฺฆเภทกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ โลหิตุปฺปาทกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ อุภโตพฺยญฺชนกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ นานาสํวาสกจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ นานาสีมาย ฐิตจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ อิทฺธิยา เวหาเส ฐิตจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ ยสฺส สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ, ตํจตุตฺโถ กมฺมํ กเรยฺย … อกมฺมํ น จ กรณียํฯ

จตุวรณํฯ

[390] ปญฺจวคฺคกรณญฺเจ, ภิกฺขเว, กมฺมํ ภิกฺขุนิปญฺจโม กมฺมํ กเรยฺย… อกมฺมํ น จ กรณียํฯ ปญฺจวคฺคกรณญฺเจ, ภิกฺขเว, กมฺมํ สิกฺขมานปญฺจโม กมฺมํ กเรยฺย…เป.…ฯ