224. คิลานวตฺถุกถา

[365] เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน กุจฺฉิวิการาพาโธ โหติฯ โส สเก มุตฺตกรีเส ปลิปนฺโน เสติฯ อถ โข ภควา อายสฺมตา อานนฺเทน ปจฺฉาสมเณน เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต เยน ตสฺส ภิกฺขุโน วิหาโร เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข ภควา ตํ ภิกฺขุํ สเก มุตฺตกรีเส ปลิปนฺนํ สยมานํ, ทิสฺวาน เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘กิํ เต, ภิกฺขุ, อาพาโธ’’ติ? ‘‘กุจฺฉิวิกาโร เม, ภควา’’ติฯ ‘‘อตฺถิ ปน เต, ภิกฺขุ, อุปฏฺฐาโก’’ติ? ‘‘นตฺถิ, ภควา’’ติ ฯ ‘‘กิสฺส ตํ ภิกฺขู น อุปฏฺเฐนฺตี’’ติ? ‘‘อหํ โข, ภนฺเต, ภิกฺขูนํ อการโก; เตน มํ ภิกฺขู น อุปฏฺเฐนฺตี’’ติฯ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ – ‘‘คจฺฉานนฺท, อุทกํ อาหร, อิมํ ภิกฺขุํ นหาเปสฺสามา’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา อุทกํ อาหริฯ ภควา อุทกํ อาสิญฺจิฯ อายสฺมา อานนฺโท ปริโธวิฯ ภควา สีสโต อคฺคเหสิฯ อายสฺมา อานนฺโท ปาทโต อุจฺจาเรตฺวา มญฺจเก นิปาเตสุํฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘อตฺถิ, ภิกฺขเว, อมุกสฺมิํ วิหาเร ภิกฺขุ คิลาโน’’ติ? ‘‘อตฺถิ, ภควา’’ติฯ ‘‘กิํ ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อาพาโธ’’ติ? ‘‘ตสฺส, ภนฺเต, อายสฺมโต กุจฺฉิวิการาพาโธ’’ติฯ ‘‘อตฺถิ ปน, ภิกฺขเว, ตสฺส ภิกฺขุโน อุปฏฺฐาโก’’ติ? ‘‘นตฺถิ, ภควา’’ติ ฯ ‘‘กิสฺส ตํ ภิกฺขู น อุปฏฺเฐนฺตี’’ติ? ‘‘เอโส, ภนฺเต, ภิกฺขุ ภิกฺขูนํ อการโก; เตน ตํ ภิกฺขู น อุปฏฺเฐนฺตี’’ติฯ ‘‘นตฺถิ โว, ภิกฺขเว, มาตา, นตฺถิ ปิตา, เย โว อุปฏฺฐเหยฺยุํฯ ตุมฺเห เจ, ภิกฺขเว, อญฺญมญฺญํ น อุปฏฺฐหิสฺสถ, อถ โก จรหิ อุปฏฺฐหิสฺสติ? โย, ภิกฺขเว, มํ อุปฏฺฐเหยฺย โส คิลานํ อุปฏฺฐเหยฺยฯ สเจ อุปชฺฌาโย โหติ, อุปชฺฌาเยน ยาวชีวํ อุปฏฺฐาตพฺโพ; วุฏฺฐานมสฺส อาคเมตพฺพํฯ สเจ อาจริโย โหติ, อาจริเยน ยาวชีวํ อุปฏฺฐาตพฺโพ; วุฏฺฐานมสฺส อาคเมตพฺพํฯ สเจ สทฺธิวิหาริโก โหติ , สทฺธิวิหาริเกน ยาวชีวํ อุปฏฺฐาตพฺโพ; วุฏฺฐานมสฺส อาคเมตพฺพํฯ สเจ อนฺเตวาสิโก โหติ, อนฺเตวาสิเกน ยาวชีวํ อุปฏฺฐาตพฺโพ; วุฏฺฐานมสฺส อาคเมตพฺพํฯ

สเจ สมานุปชฺฌายโก โหติ, สมานุปชฺฌายเกน ยาวชีวํ อุปฏฺฐาตพฺโพ ; วุฏฺฐานมสฺส อาคเมตพฺพํฯ สเจ สมานาจริยโก โหติ, สมานาจริยเกน ยาวชีวํ อุปฏฺฐาตพฺโพ; วุฏฺฐานมสฺส อาคเมตพฺพํฯ สเจ น โหติ อุปชฺฌาโย วา อาจริโย วา สทฺธิวิหาริโก วา อนฺเตวาสิโก วา สมานุปชฺฌายโก วา สมานาจริยโก วา สงฺเฆน อุปฏฺฐาตพฺโพฯ โน เจ อุปฏฺฐเหยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส’’ฯ

[366] ปญฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคโต คิลาโน ทูปฏฺโฐ โหติ – อสปฺปายการี โหติ, สปฺปาเย มตฺตํ น ชานาติ, เภสชฺชํ น ปฏิเสวิตา โหติ, อตฺถกามสฺส คิลานุปฏฺฐากสฺส ยถาภูตํ อาพาธํ นาวิกตฺตา โหติ ‘อภิกฺกมนฺตํ วา อภิกฺกมตีติ, ปฏิกฺกมนฺตํ วา ปฏิกฺกมตีติ, ฐิตํ วา ฐิโต’ติ, อุปฺปนฺนานํ สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติพฺพานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ ปาณหรานํ อนธิวาสกชาติโก โหติฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคโต คิลาโน ทูปฏฺโฐ โหติฯ

ปญฺจหิ, ภิกฺขเว , องฺเคหิ สมนฺนาคโต คิลาโน สูปฏฺโฐ โหติ – สปฺปายการี โหติ, สปฺปาเย มตฺตํ ชานาติ, เภสชฺชํ ปฏิเสวิตา โหติ, อตฺถกามสฺส คิลานุปฏฺฐากสฺส ยถาภูตํ อาพาธํ อาวิกตฺตา โหติ ‘อภิกฺกมนฺตํ วา อภิกฺกมตีติ, ปฏิกฺกมนฺตํ วา ปฏิกฺกมตีติ, ฐิตํ วา ฐิโต’ติ, อุปฺปนฺนานํ สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติพฺพานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ ปาณหรานํ อธิวาสกชาติโก โหติฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคโต คิลาโน สูปฏฺโฐ โหติฯ

ปญฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคโต คิลานุปฏฺฐาโก นาลํ คิลานํ อุปฏฺฐาตุํ – น ปฏิพโล โหติ เภสชฺชํ สํวิธาตุํ, สปฺปายาสปฺปายํ น ชานาติ, อสปฺปายํ อุปนาเมติ สปฺปายํ อปนาเมติ, อามิสนฺตโร คิลานํ อุปฏฺฐาติ โน เมตฺตจิตฺโต, เชคุจฺฉี โหติ อุจฺจารํ วา ปสฺสาวํ วา เขฬํ วา วนฺตํ วา นีหาตุํ, น ปฏิพโล โหติ คิลานํ กาเลน กาลํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตุํ สมาทเปตุํ สมุตฺเตเชตุํ สมฺปหํเสตุํฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคโต คิลานุปฏฺฐาโก นาลํ คิลานํ อุปฏฺฐาตุํฯ

ปญฺจหิ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคโต คิลานุปฏฺฐาโก อลํ คิลานํ อุปฏฺฐาตุํ – ปฏิพโล โหติ เภสชฺชํ สํวิธาตุํ, สปฺปายาสปฺปายํ ชานาติ, อสปฺปายํ อปนาเมติ สปฺปายํ อุปนาเมติ, เมตฺตจิตฺโต คิลานํ อุปฏฺฐาติ โน อามิสนฺตโร, อเชคุจฺฉี โหติ อุจฺจารํ วา ปสฺสาวํ วา เขฬํ วา วนฺตํ วา นีหาตุํ, ปฏิพโล โหติ คิลานํ กาเลน กาลํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตุํ สมาทเปตุํ สมุตฺเตเชตุํ สมฺปหํเสตุํฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคโต คิลานุปฏฺฐาโก อลํ คิลานํ อุปฏฺฐาตุนฺติฯ

คิลานวตฺถุกถา นิฏฺฐิตาฯ

225. มตสนฺตกกถา

[367] เตน โข ปน สมเยน ทฺเว ภิกฺขู โกสเลสุ ชนปเท อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนา โหนฺติฯ เต อญฺญตรํ อาวาสํ อุปคจฺฉิํสุฯ ตตฺถ อญฺญตโร ภิกฺขุ คิลาโน โหติฯ อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา โข, อาวุโส, คิลานุปฏฺฐานํ วณฺณิตํฯ หนฺท, มยํ, อาวุโส, อิมํ ภิกฺขุํ อุปฏฺฐเหมา’’ติฯ เต ตํ อุปฏฺฐหิํสุฯ โส เตหิ อุปฏฺฐหิยมาโน กาลมกาสิฯ อถ โข เต ภิกฺขู ตสฺส ภิกฺขุโน ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถิํ คนฺตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ‘‘ภิกฺขุสฺส, ภิกฺขเว, กาลงฺกเต สงฺโฆ สามี ปตฺตจีวเร, อปิจ คิลานุปฏฺฐากา พหูปการาฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สงฺเฆน ติจีวรญฺจ ปตฺตญฺจ คิลานุปฏฺฐากานํ ทาตุํฯ เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพํฯ เตน คิลานุปฏฺฐาเกน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อิตฺถนฺนาโม, ภนฺเต, ภิกฺขุ กาลงฺกโตฯ อิทํ ตสฺส ติจีวรญฺจ ปตฺโต จา’’’ติฯ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ –

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ กาลงฺกโตฯ อิทํ ตสฺส ติจีวรญฺจ ปตฺโต จฯ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิมํ ติจีวรญฺจ ปตฺตญฺจ คิลานุปฏฺฐากานํ ทเทยฺยฯ เอสา ญตฺติฯ

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ กาลงฺกโตฯ อิทํ ตสฺส ติจีวรญฺจ ปตฺโต จฯ สงฺโฆ อิมํ ติจีวรญฺจ ปตฺตญฺจ คิลานุปฏฺฐากานํ เทติฯ ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิมสฺส ติจีวรสฺส จ ปตฺตสฺส จ คิลานุปฏฺฐากานํ ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺยฯ