อถ โข วิสาขา มิคารมาตา ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา สมฺปหํสิตา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มุขปุญฺฉนโจฬก’’นฺติ [มุขปุญฺฉนโจลนฺติ (สฺยา.)]ฯ

[356] เตน โข ปน สมเยน โรโช มลฺโล อายสฺมโต อานนฺทสฺส สหาโย โหติฯ โรชสฺส มลฺลสฺส โขมปิโลติกา อายสฺมโต อานนฺทสฺส หตฺเถ นิกฺขิตฺตา โหติฯ อายสฺมโต จ อานนฺทสฺส โขมปิโลติกาย อตฺโถ โหติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส วิสฺสาสํ คเหตุํ – สนฺทิฏฺโฐ จ โหติ, สมฺภตฺโต จ, อาลปิโต จ, ชีวติ จ, ชานาติ จ, คหิเต เม อตฺตมโน ภวิสฺสตีติฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อิเมหิ ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส วิสฺสาสํ คเหตุนฺติฯ

[357] เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขูนํ ปริปุณฺณํ โหติ ติจีวรํฯ อตฺโถ จ โหติ ปริสฺสาวเนหิปิ ถวิกาหิปิฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริกฺขารโจฬกนฺติฯ

นิสีทนาทิอนุชานนา นิฏฺฐิตาฯ

221. ปจฺฉิมวิกปฺปนุปคจีวราทิกถา

[358] อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘ยานิ ตานิ ภควตา อนุญฺญาตานิ ติจีวรนฺติ วา วสฺสิกสาฏิกาติ วา นิสีทนนฺติ วา ปจฺจตฺถรณนฺติ วา กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทีติ วา มุขปุญฺฉนโจฬนฺติ วา ปริกฺขารโจฬนฺติ วา, สพฺพานิ ตานิ อธิฏฺฐาตพฺพานิ นุ โข, อุทาหุ, วิกปฺเปตพฺพานี’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติจีวรํ อธิฏฺฐาตุํ น วิกปฺเปตุํ; วสฺสิกสาฏิกํ วสฺสานํ จาตุมาสํ อธิฏฺฐาตุํ, ตโต ปรํ วิกปฺเปตุํ; นิสีทนํ อธิฏฺฐาตุํ น วิกปฺเปตุํ; ปจฺจตฺถรณํ อธิฏฺฐาตุํ น วิกปฺเปตุํ; กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิํ ยาวอาพาธา อธิฏฺฐาตุํ ตโต ปรํ วิกปฺเปตุํ; มุขปุญฺฉนโจฬํ อธิฏฺฐาตุํ น วิกปฺเปตุํ; ปริกฺขารโจฬํ อธิฏฺฐาตุํ น วิกปฺเปตุนฺติฯ

อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘กิตฺตกํ ปจฺฉิมํ นุ โข จีวรํ วิกปฺเปตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อายาเมน อฏฺฐงฺคุลํ สุคตงฺคุเลน จตุรงฺคุลวิตฺถตํ ปจฺฉิมํ จีวรํ วิกปฺเปตุนฺติฯ

[359] เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส ปํสุกูลกโต ครุโก โหติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สุตฺตลูขํ กาตุนฺติฯ วิกณฺโณ โหติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, วิกณฺณํ อุทฺธริตุนฺติฯ สุตฺตา โอกิริยนฺติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อนุวาตํ ปริภณฺฑํ อาโรเปตุนฺติฯ

เตน โข ปน สมเยน สงฺฆาฏิยา ปตฺตา ลุชฺชนฺติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺฐปทกํ กาตุนฺติฯ

[360] เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ติจีวเร กยิรมาเน สพฺพํ ฉินฺนกํ นปฺปโหติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทฺเว ฉินฺนกานิ เอกํ อจฺฉินฺนกนฺติฯ

ทฺเว ฉินฺนกานิ เอกํ อจฺฉินฺนกํ นปฺปโหติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทฺเว อจฺฉินฺนกานิ เอกํ ฉินฺนกนฺติฯ

ทฺเว อจฺฉินฺนกานิ เอกํ ฉินฺนกํ นปฺปโหติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อนฺวาธิกมฺปิ อาโรเปตุํ, น จ, ภิกฺขเว, สพฺพํ อจฺฉินฺนกํ ธาเรตพฺพํฯ โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติฯ

[361] เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน พหุํ จีวรํ อุปฺปนฺนํ โหติฯ โส จ ตํ จีวรํ มาตาปิตูนํ ทาตุกาโม โหติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ มาตาปิตโรติ [มาตาปิตูนํ โข (สี.)] โข, ภิกฺขเว, ททมาเน [วทมาโน (ก.), วทมาเน (?)] กิํ วเทยฺยาม? อนุชานามิ , ภิกฺขเว, มาตาปิตูนํ ทาตุํฯ น จ, ภิกฺขเว, สทฺธาเทยฺยํ วินิปาเตตพฺพํฯ โย วินิปาเตยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติฯ

[362] เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ อนฺธวเน จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา สนฺตรุตฺตเรน คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิฯ โจรา ตํ จีวรํ อวหริํสุฯ โส ภิกฺขุ ทุจฺโจโฬ โหติ ลูขจีวโรฯ ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อาวุโส, ทุจฺโจโฬ ลูขจีวโรสี’’ติ? ‘‘อิธาหํ [โส อหํ (กตฺถจิ)], อาวุโส, อนฺธวเน จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา สนฺตรุตฺตเรน คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิํฯ โจรา ตํ จีวรํ อวหริํสุฯ เตนาหํ ทุจฺโจโฬ ลูขจีวโร’’ติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ น, ภิกฺขเว, สนฺตรุตฺตเรน คาโม ปวิสิตพฺโพฯ โย ปวิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติฯ

เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อานนฺโท อสฺสติยา สนฺตรุตฺตเรน คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิฯ ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจุํ – ‘‘นนุ , อาวุโส อานนฺท, ภควตา ปญฺญตฺตํ – ‘น สนฺตรุตฺตเรน คาโม ปวิสิตพฺโพ’ติ? กิสฺส ตฺวํ, อาวุโส อานนฺท, สนฺตรุตฺตเรน คามํ ปวิฏฺโฐ’’ติ? ‘‘สจฺจํ, อาวุโส, ภควตา ปญฺญตฺตํ – ‘น สนฺตรุตฺตเรน คาโม ปวิสิตพฺโพ’ติฯ อปิ จาหํ อสฺสติยา ปวิฏฺโฐ’’ติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ

ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, ปจฺจยา สงฺฆาฏิยา นิกฺเขปาย – คิลาโน วา โหติ, วสฺสิกสงฺเกตํ วา โหติ, นทีปารํ คนฺตุํ วา โหติ, อคฺคฬคุตฺติวิหาโร วา โหติ, อตฺถตกถินํ วา โหติฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ ปจฺจยา สงฺฆาฏิยา นิกฺเขปายฯ

ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, ปจฺจยา อุตฺตราสงฺคสฺส นิกฺเขปาย…เป.… อนฺตรวาสกสฺส นิกฺเขปาย – คิลาโน วา โหติ, วสฺสิกสงฺเกตํ วา โหติ, นทีปารํ คนฺตุํ วา โหติ, อคฺคฬคุตฺติวิหาโร วา โหติ, อตฺถตกถินํ วา โหติฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ ปจฺจยา อุตฺตราสงฺคสฺส อนฺตรวาสกสฺส นิกฺเขปายฯ

ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, ปจฺจยา วสฺสิกสาฏิกาย นิกฺเขปาย – คิลาโน วา โหติ, นิสฺสีมํ คนฺตุํ วา โหติ, นทีปารํ คนฺตุํ วา โหติ, อคฺคฬคุตฺติวิหาโร วา โหติ, วสฺสิกสาฏิกา อกตา วา โหติ วิปฺปกตา วาฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ ปจฺจยา วสฺสิกสาฏิกาย นิกฺเขปายาติฯ

ปจฺฉิมวิกปฺปนุปคจีวราทิกถา นิฏฺฐิตาฯ

222. สงฺฆิกจีวรุปฺปาทกถา

[363] เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ เอโก วสฺสํ วสิฯ ตตฺถ มนุสฺสา สงฺฆสฺส เทมาติ จีวรานิ อทํสุฯ อถ โข ตสฺส ภิกฺขุโน เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปญฺญตฺตํ ‘จตุวคฺโค ปจฺฉิโม สงฺโฆ’ติฯ อหญฺจมฺหิ เอกโกฯ อิเม จ มนุสฺสา สงฺฆสฺส เทมาติ จีวรานิ อทํสุฯ ยํนูนาหํ อิมานิ สงฺฆิกานิ จีวรานิ สาวตฺถิํ หเรยฺย’’นฺติฯ อถ โข โส ภิกฺขุ ตานิ จีวรานิ อาทาย สาวตฺถิํ คนฺตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ‘‘ตุยฺเหว, ภิกฺขุ, ตานิ จีวรานิ ยาว กถินสฺส อุพฺภารายา’’ติฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอโก วสฺสํ วสติฯ ตตฺถ มนุสฺสา สงฺฆสฺส เทมาติ จีวรานิ เทนฺติฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตสฺเสว ตานิ จีวรานิ ยาว กถินสฺส อุพฺภารายาติฯ

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ อุตุกาลํ เอโก วสิฯ ตตฺถ มนุสฺสา สงฺฆสฺส เทมาติ จีวรานิ อทํสุฯ อถ โข ตสฺส ภิกฺขุโน เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปญฺญตฺตํ ‘จตุวคฺโค ปจฺฉิโม สงฺโฆ’ติฯ อหญฺจมฺหิ เอกโกฯ อิเม จ มนุสฺสา สงฺฆสฺส เทมาติ จีวรานิ อทํสุฯ ยํนูนาหํ อิมานิ สงฺฆิกานิ จีวรานิ สาวตฺถิํ หเรยฺย’’นฺติฯ อถ โข โส ภิกฺขุ ตานิ จีวรานิ อาทาย สาวตฺถิํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว , สมฺมุขีภูเตน สงฺเฆน ภาเชตุํฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุตุกาลํ เอโก วสติฯ ตตฺถ มนุสฺสา สงฺฆสฺส เทมาติ จีวรานิ เทนฺติฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เตน ภิกฺขุนา ตานิ จีวรานิ อธิฏฺฐาตุํ – ‘‘มยฺหิมานิ จีวรานี’’ติฯ ตสฺส เจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ตํ จีวรํ อนธิฏฺฐิเต อญฺโญ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ, สมโก ทาตพฺโพ ภาโคฯ เตหิ เจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ตํ จีวรํ ภาชิยมาเน, อปาติเต กุเส, อญฺโญ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ, สมโก ทาตพฺโพ ภาโคฯ เตหิ เจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ตํ จีวรํ ภาชิยมาเน, ปาติเต กุเส, อญฺโญ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ, นากามา ทาตพฺโพ ภาโคติฯ

เตน โข ปน สมเยน ทฺเว ภาติกา เถรา, อายสฺมา จ อิสิทาโส อายสฺมา จ อิสิภโฏ, สาวตฺถิยํ วสฺสํวุฏฺฐา อญฺญตรํ คามกาวาสํ อคมํสุฯ