209. สมตฺติํสวิเรจนกถา

[336] เตน โข ปน สมเยน ภควโต กาโย โทสาภิสนฺโน โหติฯ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ – ‘‘โทสาภิสนฺโน โข, อานนฺท, ตถาคตสฺส กาโยฯ อิจฺฉติ ตถาคโต วิเรจนํ ปาตุ’’นฺติฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ชีวโก โกมารภจฺโจ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ – ‘‘โทสาภิสนฺโน โข, อาวุโส ชีวก, ตถาคตสฺส กาโยฯ อิจฺฉติ ตถาคโต วิเรจนํ ปาตุ’’นฺติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต อานนฺท, ภควโต กายํ กติปาหํ สิเนเหถา’’ติฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต กายํ กติปาหํ สิเนเหตฺวา เยน ชีวโก โกมารภจฺโจ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ – ‘‘สินิทฺโธ โข, อาวุโส ชีวก, ตถาคตสฺส กาโยฯ ยสฺส ทานิ กาลํ มญฺญสี’’ติฯ อถ โข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ – ‘‘น โข เมตํ ปติรูปํ โยหํ ภควโต โอฬาริกํ วิเรจนํ ทเทยฺย’’นฺติฯ ตีณิ อุปฺปลหตฺถานิ นานาเภสชฺเชหิ ปริภาเวตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เอกํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ – ‘‘อิมํ, ภนฺเต, ภควา ปฐมํ อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุฯ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตี’’ติฯ ทุติยํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ – ‘‘อิมํ, ภนฺเต, ภควา ทุติยํ อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุฯ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตี’’ติฯ ตติยํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ – ‘‘อิมํ, ภนฺเต , ภควา ตติยํ อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุฯ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตี’’ติ ฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตีติฯ อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ อถ โข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส พหิ ทฺวารโกฏฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘มยา โข ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทินฺนํฯ โทสาภิสนฺโน ตถาคตสฺส กาโย ฯ น ภควนฺตํ สมตฺติํสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ, เอกูนตฺติํสกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติฯ อปิ จ, ภควา วิริตฺโต นหายิสฺสติฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสฺสติฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตี’’ติฯ

อถ โข ภควา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ – ‘‘อิธานนฺท, ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส พหิ ทฺวารโกฏฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘มยา โข ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทินฺนํฯ โทสาภิสนฺโน ตถาคตสฺส กาโยฯ น ภควนฺตํ สมติํสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ, เอกูนติํสกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติฯ อปิ จ, ภควา วิริตฺโต นหายิสฺสติฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสฺสติฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตี’ติฯ เตน หานนฺท, อุณฺโหทกํ ปฏิยาเทหี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา อุณฺโหทกํ ปฏิยาเทสิฯ

อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘วิริตฺโต, ภนฺเต, ภควา’’ติ? ‘‘วิริตฺโตมฺหิ, ชีวกา’’ติฯ อิธ มยฺหํ, ภนฺเต, พหิ ทฺวารโกฏฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘มยา โข ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทินฺนํฯ โทสาภิสนฺโน ตถาคตสฺส กาโยฯ น ภควนฺตํ สมตฺติํสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ, เอกูนตฺติํสกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติฯ อปิ จ, ภควา วิริตฺโต นหายิสฺสติฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสฺสติฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตี’’ติฯ นหายตุ, ภนฺเต, ภควา, นหายตุ สุคโตติฯ อถ โข ภควา อุณฺโหทกํ นหายิฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสิฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ อโหสิฯ

อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ยาว, ภนฺเต, ภควโต กาโย ปกตตฺโต โหติ, อลํ [อหํ ตาว ยูสปิณฺฏปาเตนาติ (สี.), อลํ ยูสปิณฺฏเกนาติ (สฺยา.)] ยูสปิณฺฑปาเตนา’’ติฯ

สมตฺติํสวิเรจนกถา นิฏฺฐิตาฯ

210. วรยาจนากถา

[337] อถ โข ภควโต กาโย นจิรสฺเสว ปกตตฺโต อโหสิฯ อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ตํ สิเวยฺยกํ ทุสฺสยุคํ อาทาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ , อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘เอกาหํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ วรํ ยาจามี’’ติฯ ‘‘อติกฺกนฺตวรา โข, ชีวก, ตถาคตา’’ติฯ ‘‘ยญฺจ, ภนฺเต, กปฺปติ ยญฺจ อนวชฺช’’นฺติฯ ‘‘วเทหิ, ชีวกา’’ติฯ ‘‘ภควา, ภนฺเต, ปํสุกูลิโก, ภิกฺขุสงฺโฆ จฯ อิทํ เม, ภนฺเต, สิเวยฺยกํ ทุสฺสยุคํ รญฺญา ปชฺโชเตน ปหิตํ – พหูนํ ทุสฺสานํ พหูนํ ทุสฺสยุคานํ พหูนํ ทุสฺสยุคสตานํ พหูนํ ทุสฺสยุคสหสฺสานํ พหูนํ ทุสฺสยุคสตสหสฺสานํ อคฺคญฺจ เสฏฺฐญฺจ โมกฺขญฺจ อุตฺตมญฺจ ปวรญฺจฯ ปฏิคฺคณฺหาตุ เม, ภนฺเต, ภควา สิเวยฺยกํ ทุสฺสยุคํ; ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ คหปติจีวรํ อนุชานาตู’’ติฯ ปฏิคฺคเหสิ ภควา สิเวยฺยกํ ทุสฺสยุคํฯ อถ โข ภควา ชีวกํ โกมารภจฺจํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิฯ อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คหปติจีวรํฯ โย อิจฺฉติ, ปํสุกูลิโก โหตุฯ โย อิจฺฉติ, คหปติจีวรํ สาทิยตุฯ อิตรีตเรนปาหํ [ปหํ (สี.), จาหํ (สฺยา.)], ภิกฺขเว, สนฺตุฏฺฐิํ วณฺเณมี’’ติฯ

อสฺโสสุํ โข ราชคเห มนุสฺสา – ‘‘ภควตา กิร ภิกฺขูนํ คหปติจีวรํ อนุญฺญาต’’นฺติฯ เต จ มนุสฺสา หฏฺฐา อเหสุํ อุทคฺคา ‘‘อิทานิ โข มยํ ทานานิ ทสฺสาม ปุญฺญานิ กริสฺสาม, ยโต ภควตา ภิกฺขูนํ คหปติจีวรํ อนุญฺญาต’’นฺติฯ เอกาเหเนว ราชคเห พหูนิ จีวรสหสฺสานิ อุปฺปชฺชิํสุฯ