เมนู

209. สมตฺติํสวิเรจนกถา

[336] เตน โข ปน สมเยน ภควโต กาโย โทสาภิสนฺโน โหติฯ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ – ‘‘โทสาภิสนฺโน โข, อานนฺท, ตถาคตสฺส กาโยฯ อิจฺฉติ ตถาคโต วิเรจนํ ปาตุ’’นฺติฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ชีวโก โกมารภจฺโจ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ – ‘‘โทสาภิสนฺโน โข, อาวุโส ชีวก, ตถาคตสฺส กาโยฯ อิจฺฉติ ตถาคโต วิเรจนํ ปาตุ’’นฺติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต อานนฺท, ภควโต กายํ กติปาหํ สิเนเหถา’’ติฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต กายํ กติปาหํ สิเนเหตฺวา เยน ชีวโก โกมารภจฺโจ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ – ‘‘สินิทฺโธ โข, อาวุโส ชีวก, ตถาคตสฺส กาโยฯ ยสฺส ทานิ กาลํ มญฺญสี’’ติฯ อถ โข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ – ‘‘น โข เมตํ ปติรูปํ โยหํ ภควโต โอฬาริกํ วิเรจนํ ทเทยฺย’’นฺติฯ ตีณิ อุปฺปลหตฺถานิ นานาเภสชฺเชหิ ปริภาเวตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เอกํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ – ‘‘อิมํ, ภนฺเต, ภควา ปฐมํ อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุฯ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตี’’ติฯ ทุติยํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ – ‘‘อิมํ, ภนฺเต, ภควา ทุติยํ อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุฯ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตี’’ติฯ ตติยํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ – ‘‘อิมํ, ภนฺเต , ภควา ตติยํ อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุฯ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตี’’ติ ฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตีติฯ อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ อถ โข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส พหิ ทฺวารโกฏฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘มยา โข ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทินฺนํฯ โทสาภิสนฺโน ตถาคตสฺส กาโย ฯ น ภควนฺตํ สมตฺติํสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ, เอกูนตฺติํสกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติฯ อปิ จ, ภควา วิริตฺโต นหายิสฺสติฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสฺสติฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตี’’ติฯ

อถ โข ภควา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ – ‘‘อิธานนฺท, ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส พหิ ทฺวารโกฏฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘มยา โข ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทินฺนํฯ โทสาภิสนฺโน ตถาคตสฺส กาโยฯ น ภควนฺตํ สมติํสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ, เอกูนติํสกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติฯ อปิ จ, ภควา วิริตฺโต นหายิสฺสติฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสฺสติฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตี’ติฯ เตน หานนฺท, อุณฺโหทกํ ปฏิยาเทหี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา อุณฺโหทกํ ปฏิยาเทสิฯ

อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘วิริตฺโต, ภนฺเต, ภควา’’ติ? ‘‘วิริตฺโตมฺหิ, ชีวกา’’ติฯ อิธ มยฺหํ, ภนฺเต, พหิ ทฺวารโกฏฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘มยา โข ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทินฺนํฯ โทสาภิสนฺโน ตถาคตสฺส กาโยฯ น ภควนฺตํ สมตฺติํสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ, เอกูนตฺติํสกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติฯ อปิ จ, ภควา วิริตฺโต นหายิสฺสติฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสฺสติฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตี’’ติฯ นหายตุ, ภนฺเต, ภควา, นหายตุ สุคโตติฯ อถ โข ภควา อุณฺโหทกํ นหายิฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสิฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ อโหสิฯ