183. โรชมลฺลวตฺถุ

[301] อถ โข ภควา อาปเณ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน กุสินารา เตน จาริกํ ปกฺกามิ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิฯ อสฺโสสุํ โข โกสินารกา มลฺลา – ‘‘ภควา กิร กุสินารํ อาคจฺฉติ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหี’’ติฯ เต สงฺครํ [สงฺกรํ (ก.)] อกํสุ – ‘‘โย ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ น กริสฺสติ, ปญฺจสตานิสฺส ทณฺโฑ’’ติฯ เตน โข ปน สมเยน โรโช มลฺโล อายสฺมโต อานนฺทสฺส สหาโย โหติฯ อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน กุสินารา ตทวสริฯ อถ โข โกสินารกา มลฺลา ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ อกํสุฯ อถ โข โรโช มลฺโล ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ กริตฺวา เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ เอกมนฺตํ ฐิตํ โข โรชํ มลฺลํ อายสฺมา อานนฺโท เอตทโวจ – ‘‘อุฬารํ โข เต อิทํ, อาวุโส โรช, ยํ ตฺวํ ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ อกาสี’’ติฯ ‘‘นาหํ, ภนฺเต อานนฺท, พหุกโต พุทฺเธ วา ธมฺเม วา สงฺเฆ วา; อปิ จ ญาตีหิ สงฺคโร กโต – ‘โย ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ น กริสฺสติ, ปญฺจสตานิสฺส ทณฺโฑ’’’ติ; โส โข อหํ, ภนฺเต อานนฺท, ญาตีนํ ทณฺฑภยา เอวาหํ ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ อกาสินฺติฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท อนตฺตมโน อโหสิ’ กถญฺหิ นาม โรโช มลฺโล เอวํ วกฺขตี’ติ? อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อยํ, ภนฺเต, โรโช มลฺโล อภิญฺญาโต ญาตมนุสฺโสฯ มหตฺถิโก โข ปน เอวรูปานํ ญาตมนุสฺสานํ อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย ปสาโทฯ สาธุ, ภนฺเต, ภควา ตถา กโรตุ, ยถา โรโช มลฺโล อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย ปสีเทยฺยา’’ติฯ ‘‘น โข ตํ, อานนฺท, ทุกฺกรํ ตถาคเตน, ยถา โรโช มลฺโล อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย ปสีเทยฺยา’’ติฯ

อถ โข ภควา โรชํ มลฺลํ เมตฺเตน จิตฺเตน ผริตฺวา อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปาวิสิฯ

อถ โข โรโช มลฺโล ภควโต เมตฺเตน จิตฺเตน ผุฏฺโฐ, เสยฺยถาปิ นาม คาวิํ ตรุณวจฺโฉ, เอวเมว, วิหาเรน วิหารํ ปริเวเณน ปริเวณํ อุปสงฺกมิตฺวา ภิกฺขู ปุจฺฉติ – ‘‘กหํ นุ โข, ภนฺเต, เอตรหิ โส ภควา วิหรติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ทสฺสนกามา หิ มยํ ตํ ภควนฺตํ อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธ’’นฺติฯ ‘‘เอสาวุโส โรช, วิหาโร สํวุตทฺวาโร, เตน อปฺปสทฺโท อุปสงฺกมิตฺวา อตรมาโน อาฬินฺทํ ปวิสิตฺวา อุกฺกาสิตฺวา อคฺคฬํ อาโกเฏหิ, วิวริสฺสติ เต ภควา ทฺวาร’’นฺติฯ อถ โข โรโช มลฺโล เยน โส วิหาโร สํวุตทฺวาโร, เตน อปฺปสทฺโท อุปสงฺกมิตฺวา อตรมาโน อาฬินฺทํ ปวิสิตฺวา อุกฺกาสิตฺวา อคฺคฬํ อาโกเฏสิฯ วิวริ ภควา ทฺวารํฯ อถ โข โรโช มลฺโล วิหารํ ปวิสิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนสฺส โข โรชสฺส มลฺลสฺส ภควา อนุปุพฺพิํ กถํ กเถสิ, เสยฺยถิทํ – ทานกถํ…เป.… อปรปฺปจฺจโย สตฺถุสาสเน ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สาธุ, ภนฺเต, อยฺยา มมญฺเญว ปฏิคฺคณฺเหยฺยุํ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ, โน อญฺเญส’’นฺติฯ ‘‘เยสํ โข, โรช, เสกฺเขน ญาเณน เสกฺเขน ทสฺสเนน ธมฺโม ทิฏฺโฐ เสยฺยถาปิ ตยา, เตสมฺปิ เอวํ โหติ – ‘อโห นูน อยฺยา อมฺหากญฺเญว ปฏิคฺคณฺเหยฺยุํ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ, โน อญฺเญส’นฺติฯ เตน หิ, โรช, ตว เจว ปฏิคฺคหิสฺสนฺติ อญฺเญสญฺจา’’ติฯ

[302] เตน โข ปน สมเยน กุสินารายํ ปณีตานํ ภตฺตานํ ภตฺตปฏิปาฏิ อฏฺฐิตา โหติฯ อถ โข โรชสฺส มลฺลสฺส ปฏิปาฏิํ อลภนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘ยํนูนาหํ ภตฺตคฺคํ โอโลเกยฺยํ, ยํ ภตฺตคฺเค นาสฺส, ตํ ปฏิยาเทยฺย’’นฺติฯ อถ โข โรโช มลฺโล ภตฺตคฺคํ โอโลเกนฺโต ทฺเว นาทฺทส – ฑากญฺจ ปิฏฺฐขาทนียญฺจฯ อถ โข โรโช มลฺโล เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ – ‘‘อิธ เม, ภนฺเต อานนฺท, ปฏิปาฏิํ อลภนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘ยํนูนาหํ ภตฺตคฺคํ โอโลเกยฺยํ, ยํ ภตฺตคฺเค นาสฺส, ตํ ปฏิยาเทยฺย’นฺติฯ โส โข อหํ, ภนฺเต อานนฺท, ภตฺตคฺคํ โอโลเกนฺโต ทฺเว นาทฺทสํ – ฑากญฺจ ปิฏฺฐขาทนียญฺจฯ สจาหํ, ภนฺเต อานนฺท, ปฏิยาเทยฺยํ ฑากญฺจ ปิฏฺฐขาทนียญฺจ, ปฏิคฺคณฺเหยฺย เม ภควา’’ติ? ‘‘เตน หิ, โรช, ภควนฺตํ ปฏิปุจฺฉิสฺสามี’’ติฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ‘‘เตน หานนฺท, ปฏิยาเทตู’’ติฯ ‘‘เตน หิ, โรช, ปฏิยาเทหี’’ติฯ

อถ โข โรโช มลฺโล ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปหูตํ ฑากญฺจ ปิฏฺฐขาทนียญฺจ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต อุปนาเมสิ ‘‘ปฏิคฺคณฺหาตุ เม, ภนฺเต, ภควา ฑากญฺจ ปิฏฺฐขาทนียญฺจา’’ติฯ ‘‘เตน หิ, โรช, ภิกฺขูนํ เทหี’’ติฯ อถ โข โรโช มลฺโล ภิกฺขูนํ เทติฯ ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฏิคฺคณฺหนฺติ ฯ ‘‘ปฏิคฺคณฺหถ, ภิกฺขเว, ปริภุญฺชถา’’ติฯ อถ โข โรโช มลฺโล พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปหูเตหิ ฑาเกหิ จ ปิฏฺฐขาทนีเยหิ จ สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ โธตหตฺถํ โอนีตปตฺตปาณิํ เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข โรชํ มลฺลํ ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สพฺพญฺจ ฑากํ สพฺพญฺจ ปิฏฺฐขาทนีย’’นฺติฯ

โรชมลฺลวตฺถุ นิฏฺฐิตํฯ

184. วุฑฺฒปพฺพชิตวตฺถุ

[303] อถ โข ภควา กุสินารายํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน อาตุมา เตน จาริกํ ปกฺกามิ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิฯ เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร วุฑฺฒปพฺพชิโต อาตุมายํ ปฏิวสติ นหาปิตปุพฺโพฯ ตสฺส ทฺเว ทารกา โหนฺติ, มญฺชุกา ปฏิภาเนยฺยกา, ทกฺขา ปริโยทาตสิปฺปา สเก อาจริยเก นหาปิตกมฺเมฯ อสฺโสสิ โข โส วุฑฺฒปพฺพชิโต – ‘‘ภควา กิร อาตุมํ อาคจฺฉติ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหี’’ติฯ อถ โข โส วุฑฺฒปพฺพชิโต เต ทารเก เอตทโวจ – ‘‘ภควา กิร, ตาตา, อาตุมํ อาคจฺฉติ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ อฑฺฒเตลเสหิ ภิกฺขุสเตหิฯ คจฺฉถ ตุมฺเห, ตาตา, ขุรภณฺฑํ อาทาย นาฬิยาวาปเกน อนุฆรกํ อนุฆรกํ อาหิณฺฑถ, โลณมฺปิ, เตลมฺปิ, ตณฺฑุลมฺปิ, ขาทนียมฺปิ สํหรถ, ภควโต อาคตสฺส ยาคุปานํ กริสฺสามา’’ติฯ ‘‘เอวํ, ตาตา’’ติ โข เต ทารกา ตสฺส วุฑฺฒปพฺพชิตสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา ขุรภณฺฑํ อาทาย นาฬิยาวาปเกน อนุฆรกํ อนุฆรกํ อาหิณฺฑนฺติ, โลณมฺปิ, เตลมฺปิ, ตณฺฑุลมฺปิ, ขาทนียมฺปิ สํหรนฺตาฯ มนุสฺสา เต ทารเก มญฺชุเก ปฏิภาเนยฺยเก ปสฺสิตฺวา เยปิ น การาเปตุกามา เตปิ การาเปนฺติ, การาเปตฺวาปิ พหุํ เทนฺติฯ อถ โข เต ทารกา พหุํ โลณมฺปิ, เตลมฺปิ, ตณฺฑุลมฺปิ, ขาทนียมฺปิ สํหริํสุฯ