มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘อนฺโตโกฏฺฐาคาริกา อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา , เสยฺยถาปิ ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร’’ติฯ อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา, เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ภิกฺขู เอวรูปาย พาหุลฺลาย เจเตสฺสนฺตี’’ติฯ อถ โข เต ภิกฺขู เต อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขู เอวรูปาย พาหุลฺลาย เจเตนฺตี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควาติ…เป.… วิครหิตฺวา ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ยานิ โข ปน ตานิ คิลานานํ ภิกฺขูนํ ปฏิสายนียานิ เภสชฺชานิ, เสยฺยถิทํ – สปฺปิ, นวนีตํ, เตลํ, มธุ, ผาณิตํ, ตานิ ปฏิคฺคเหตฺวา สตฺตาหปรมํ สนฺนิธิการกํ ปริภุญฺชิตพฺพานิฯ ตํ อติกฺกามยโต ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ’’ติฯ

ปิลินฺทวจฺฉวตฺถุ นิฏฺฐิตํฯ

เภสชฺชานุญฺญาตภาณวาโร นิฏฺฐิโต ปฐโมฯ

163. คุฬาทิอนุชานนา

[272] อถ โข ภควา สาวตฺถิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน ราชคหํ เตน จาริกํ ปกฺกามิฯ อทฺทสา โข อายสฺมา กงฺขาเรวโต อนฺตรามคฺเค คุฬกรณํ, โอกฺกมิตฺวา คุเฬ ปิฏฺฐมฺปิ ฉาริกมฺปิ ปกฺขิปนฺเต, ทิสฺวาน ‘‘อกปฺปิโย คุโฬ สามิโส, น กปฺปติ คุโฬ วิกาเล ปริภุญฺชิตุ’’นฺติ กุกฺกุจฺจายนฺโต สปริโส คุฬํ น ปริภุญฺชติฯ เยปิสฺส โสตพฺพํ มญฺญนฺติ, เตปิ คุฬํ น ปริภุญฺชนฺติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ กิมตฺถาย [กิมตฺถิยา (ก.)], ภิกฺขเว, คุเฬ ปิฏฺฐมฺปิ ฉาริกมฺปิ ปกฺขิปนฺตีติ? ถทฺธตฺถาย [พนฺธนตฺถาย (สี. สฺยา.)] ภควาติฯ สเจ, ภิกฺขเว, ถทฺธตฺถาย คุเฬ ปิฏฺฐมฺปิ ฉาริกมฺปิ ปกฺขิปนฺติ, โส จ คุโฬตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ยถาสุขํ คุฬํ ปริภุญฺชิตุนฺติฯ

อทฺทสา โข อายสฺมา กงฺขาเรวโต อนฺตรามคฺเค วจฺเจ มุคฺคํ ชาตํ, ปสฺสิตฺวา ‘‘อกปฺปิยา มุคฺคา; ปกฺกาปิ มุคฺคา ชายนฺตีติ’’ กุกฺกุจฺจายนฺโต สปริโส มุคฺคํ น ปริภุญฺชติฯ เยปิสฺส โสตพฺพํ มญฺญนฺติ, เตปิ มุคฺคํ น ปริภุญฺชนฺติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ สเจ [สเจปิ (?)], ภิกฺขเว, ปกฺกาปิ มุคฺคา ชายนฺติ , อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ยถาสุขํ มุคฺคํ ปริภุญฺชิตุนฺติฯ