ปาโมชฺชพหุโล ภิกฺขุ, ปสนฺโน พุทฺธสาสเน;

อธิคจฺเฉ ปทํ สนฺตํ, สงฺขารูปสมํ สุขํฯ

[382]

โย หเว ทหโร ภิกฺขุ, ยุญฺชติ พุทฺธสาสเน;

โสมํ [โส อิมํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] โลกํ ปภาเสติ, อพฺภา มุตฺโตว จนฺทิมาฯ

ภิกฺขุวคฺโค ปญฺจวีสติโม นิฏฺฐิโตฯ

26. พฺราหฺมณวคฺโค

[383]

ฉินฺท โสตํ ปรกฺกมฺม, กาเม ปนุท พฺราหฺมณ;

สงฺขารานํ ขยํ ญตฺวา, อกตญฺญูสิ พฺราหฺมณฯ

[384]

ยทา ทฺวเยสุ ธมฺเมสุ, ปารคู โหติ พฺราหฺมโณ;

อถสฺส สพฺเพ สํโยคา, อตฺถํ คจฺฉนฺติ ชานโตฯ

[385]

ยสฺส ปารํ อปารํ วา, ปาราปารํ น วิชฺชติ;

วีตทฺทรํ วิสํยุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[386]

ฌายิํ วิรชมาสีนํ, กตกิจฺจมนาสวํ;

อุตฺตมตฺถมนุปฺปตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[387]

ทิวา ตปติ อาทิจฺโจ, รตฺติมาภาติ จนฺทิมา;

สนฺนทฺโธ ขตฺติโย ตปติ, ฌายี ตปติ พฺราหฺมโณ;

อถ สพฺพมโหรตฺติํ [สพฺพมโหรตฺตํ (?)], พุทฺโธ ตปติ เตชสาฯ

[388]

พาหิตปาโปติ พฺราหฺมโณ, สมจริยา สมโณติ วุจฺจติ;

ปพฺพาชยมตฺตโน มลํ, ตสฺมา ‘‘ปพฺพชิโต’’ติ วุจฺจติฯ

[389]

น พฺราหฺมณสฺส ปหเรยฺย, นาสฺส มุญฺเจถ พฺราหฺมโณ;

ธี [ธิ (สฺยา. พฺยากรเณสุ)] พฺราหฺมณสฺส หนฺตารํ, ตโต ธี ยสฺส [โย อสฺส = ยสฺส] มุญฺจติฯ

[390]

น พฺราหฺมณสฺเสตทกิญฺจิ เสยฺโย, ยทา นิเสโธ มนโส ปิเยหิ;

ยโต ยโต หิํสมโน นิวตฺตติ, ตโต ตโต สมฺมติเมว ทุกฺขํฯ

[391]

ยสฺส กาเยน วาจาย, มนสา นตฺถิ ทุกฺกฏํ;

สํวุตํ ตีหิ ฐาเนหิ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[392]

ยมฺหา ธมฺมํ วิชาเนยฺย, สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิตํ;

สกฺกจฺจํ ตํ นมสฺเสยฺย, อคฺคิหุตฺตํว พฺราหฺมโณฯ

[393]

น ชฏาหิ น โคตฺเตน, น ชจฺจา โหติ พฺราหฺมโณ;

ยมฺหิ สจฺจญฺจ ธมฺโม จ, โส สุจี โส จ พฺราหฺมโณฯ

[394]

กิํ เต ชฏาหิ ทุมฺเมธ, กิํ เต อชินสาฏิยา;

อพฺภนฺตรํ เต คหนํ, พาหิรํ ปริมชฺชสิฯ

[395]

ปํสุกูลธรํ ชนฺตุํ, กิสํ ธมนิสนฺถตํ;

เอกํ วนสฺมิํ ฌายนฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[396]

น จาหํ พฺราหฺมณํ พฺรูมิ, โยนิชํ มตฺติสมฺภวํ;

โภวาทิ นาม โส โหติ, สเจ โหติ สกิญฺจโน;

อกิญฺจนํ อนาทานํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[397]

สพฺพสํโยชนํ เฉตฺวา, โย เว น ปริตสฺสติ;

สงฺคาติคํ วิสํยุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[398]

เฉตฺวา นทฺธิํ [นนฺธิํ (ก. สี.), นนฺทิํ (ปี.)] วรตฺตญฺจ, สนฺทานํ [สนฺทามํ (สี.)] สหนุกฺกมํ;

อุกฺขิตฺตปลิฆํ พุทฺธํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[399]

อกฺโกสํ วธพนฺธญฺจ, อทุฏฺโฐ โย ติติกฺขติ;

ขนฺตีพลํ พลานีกํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[400]

อกฺโกธนํ วตวนฺตํ, สีลวนฺตํ อนุสฺสทํ;

ทนฺตํ อนฺติมสารีรํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[401]

วาริ โปกฺขรปตฺเตว, อารคฺเคริว สาสโป;

โย น ลิมฺปติ [ลิปฺปติ (สี. ปี.)] กาเมสุ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[402]

โย ทุกฺขสฺส ปชานาติ, อิเธว ขยมตฺตโน;

ปนฺนภารํ วิสํยุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[403]

คมฺภีรปญฺญํ เมธาวิํ, มคฺคามคฺคสฺส โกวิทํ;

อุตฺตมตฺถมนุปฺปตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[404]

อสํสฏฺฐํ คหฏฺเฐหิ, อนาคาเรหิ จูภยํ;

อโนกสาริมปฺปิจฺฉํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[405]

นิธาย ทณฺฑํ ภูเตสุ, ตเสสุ ถาวเรสุ จ;

โย น หนฺติ น ฆาเตติ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[406]

อวิรุทฺธํ วิรุทฺเธสุ, อตฺตทณฺเฑสุ นิพฺพุตํ;

สาทาเนสุ อนาทานํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[407]

ยสฺส ราโค จ โทโส จ, มาโน มกฺโข จ ปาติโต;

สาสโปริว อารคฺคา [อารคฺเค (ก.)], ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[408]

อกกฺกสํ วิญฺญาปนิํ, คิรํ สจฺจมุทีรเย;

ยาย นาภิสเช กญฺจิ [กิญฺจิ (ก.)], ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[409]

โยธ ทีฆํ ว รสฺสํ วา, อณุํ ถูลํ สุภาสุภํ;

โลเก อทินฺนํ นาทิยติ [นาเทติ (ม. นิ. 2.459)], ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[410]

อาสา ยสฺส น วิชฺชนฺติ, อสฺมิํ โลเก ปรมฺหิ จ;

นิราสาสํ [นิราสยํ (สี. สฺยา. ปี.), นิราสกํ (?)] วิสํยุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[411]

ยสฺสาลยา น วิชฺชนฺติ, อญฺญาย อกถํกถี;

อมโตคธมนุปฺปตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[412]

โยธ ปุญฺญญฺจ ปาปญฺจ, อุโภ สงฺคมุปจฺจคา;

อโสกํ วิรชํ สุทฺธํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[413]

จนฺทํว วิมลํ สุทฺธํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

นนฺทีภวปริกฺขีณํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[414]

โยมํ [โย อิมํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] ปลิปถํ ทุคฺคํ, สํสารํ โมหมจฺจคา;

ติณฺโณ ปารคโต [ปารคโต (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] ฌายี, อเนโช อกถํกถี;

อนุปาทาย นิพฺพุโต, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[415]

โยธ กาเม ปหนฺตฺวาน [ปหตฺวาน (สี. ปี.)], อนาคาโร ปริพฺพเช;

กามภวปริกฺขีณํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ [อิทํ คาถาทฺวยํ วิเทสโปตฺถเกสุ สกิเทว ทสฺสิตํ]ฯ

[416]

โยธ ตณฺหํ ปหนฺตฺวาน, อนาคาโร ปริพฺพเช;

ตณฺหาภวปริกฺขีณํ , ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[417]

หิตฺวา มานุสกํ โยคํ, ทิพฺพํ โยคํ อุปจฺจคา;

สพฺพโยควิสํยุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[418]

หิตฺวา รติญฺจ อรติญฺจ, สีติภูตํ นิรูปธิํ;

สพฺพโลกาภิภุํ วีรํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[419]

จุติํ โย เวทิ สตฺตานํ, อุปปตฺติญฺจ สพฺพโส;

อสตฺตํ สุคตํ พุทฺธํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[420]

ยสฺส คติํ น ชานนฺติ, เทวา คนฺธพฺพมานุสา;

ขีณาสวํ อรหนฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[421]

ยสฺส ปุเร จ ปจฺฉา จ, มชฺเฌ จ นตฺถิ กิญฺจนํ;

อกิญฺจนํ อนาทานํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[422]

อุสภํ ปวรํ วีรํ, มเหสิํ วิชิตาวินํ;

อเนชํ นฺหาตกํ [นหาตกํ (สี. สฺยา. กํ ปี.)] พุทฺธํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

[423]

ปุพฺเพนิวาสํ โย เวทิ, สคฺคาปายญฺจ ปสฺสติ,

อโถ ชาติกฺขยํ ปตฺโต, อภิญฺญาโวสิโต มุนิ;

สพฺพโวสิตโวสานํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํฯ

พฺราหฺมณวคฺโค ฉพฺพีสติโม นิฏฺฐิโตฯ

(เอตฺตาวตา สพฺพปฐเม ยมกวคฺเค จุทฺทส วตฺถูนิ, อปฺปมาทวคฺเค นว, จิตฺตวคฺเค นว, ปุปฺผวคฺเค ทฺวาทส, พาลวคฺเค ปนฺนรส, ปณฺฑิตวคฺเค เอกาทส, อรหนฺตวคฺเค ทส, สหสฺสวคฺเค จุทฺทส, ปาปวคฺเค ทฺวาทส, ทณฺฑวคฺเค เอกาทส, ชราวคฺเค นว, อตฺตวคฺเค ทส, โลกวคฺเค เอกาทส, พุทฺธวคฺเค นว [อฏฺฐ (ก.)], สุขวคฺเค อฏฺฐ, ปิยวคฺเค นว, โกธวคฺเค อฏฺฐ, มลวคฺเค ทฺวาทส, ธมฺมฏฺฐวคฺเค ทส, มคฺควคฺเค ทฺวาทส, ปกิณฺณกวคฺเค นว, นิรยวคฺเค นว, นาควคฺเค อฏฺฐ, ตณฺหาวคฺเค ทฺวาทส, ภิกฺขุวคฺเค ทฺวาทส, พฺราหฺมณวคฺเค จตฺตาลีสาติ ปญฺจาธิกานิ ตีณิ วตฺถุสตานิฯ

สเตวีสจตุสฺสตา, จตุสจฺจวิภาวินา;

สตตฺตยญฺจ วตฺถูนํ, ปญฺจาธิกํ สมุฏฺฐิตาติ) [( ) เอตฺถนฺตเร ปาโฐ วิเทสโปตฺถเกสุ นตฺถิ, อฏฺฐกถาสุเยว ทิสฺสติ]ฯ

[ธมฺมปทสฺส วคฺคสฺสุทฺทานํ§ยมกํ ปมาทํ จิตฺตํ, ปุปฺผํ พาลญฺจ ปณฺฑิตํฯ§รหนฺตํ สหสฺสํ ปาปํ, ทณฺฑํ ชรา อตฺตโลกํฯ§พุทฺธํ สุขํ ปิยํ โกธํ, มลํ ธมฺมฏฺฐมคฺคญฺจฯ§ปกิณฺณกํ นิรยํ นาคํ, ตณฺหา ภิกฺขู จ พฺราหฺมโณฯ§คาถายุทฺทานํ§ยมเก วีสคาถาโย, อปฺปมาทโลกมฺหิ จฯ§ปิเย ทฺวาทสคาถาโย, จิตฺเต ชรตฺเตกาทสฯ§ปุปฺผพาลสหสฺสมฺหิ, พุทฺธ มคฺค ปกิณฺณเกฯ§โสฬส ปณฺฑิเต โกเธ, นิรเย นาเค จตุทฺทสฯ§อรหนฺเต ทสคฺคาถา, ปาปสุขมฺหิ เตรสฯ§สตฺตรส ทณฺฑธมฺมฏฺเฐ, มลมฺหิ เอกวีสติฯ§ตณฺหาวคฺเค สตฺตพฺพีส, เตวีส ภิกฺขุวคฺคมฺหิฯ§พฺราหฺมเณ เอกตาลีส, จตุสฺสตา สเตวีสฯ (ก.)]

ธมฺมปเท วคฺคานมุทฺทานํ –

ยมกปฺปมาโท จิตฺตํ, ปุปฺผํ พาเลน ปณฺฑิโต;

อรหนฺโต สหสฺสญฺจ, ปาปํ ทณฺเฑน เต ทสฯ

ชรา อตฺตา จ โลโก จ, พุทฺโธ สุขํ ปิเยน จ;

โกโธ มลญฺจ ธมฺมฏฺโฐ, มคฺควคฺเคน วีสติฯ

ปกิณฺณํ นิรโย นาโค, ตณฺหา ภิกฺขุ จ พฺราหฺมโณ;

เอเต ฉพฺพีสติ วคฺคา, เทสิตาทิจฺจพนฺธุนาฯ

คาถานมุทฺทานํ –

ยมเก วีสติ คาถา, อปฺปมาทมฺหิ ทฺวาทส;

เอกาทส จิตฺตวคฺเค, ปุปฺผวคฺคมฺหิ โสฬสฯ

พาเล จ โสฬส คาถา, ปณฺฑิตมฺหิ จตุทฺทส;

อรหนฺเต ทส คาถา, สหสฺเส โหนฺติ โสฬสฯ

เตรส ปาปวคฺคมฺหิ, ทณฺฑมฺหิ ทส สตฺต จ;

เอกาทส ชรา วคฺเค, อตฺตวคฺคมฺหิ ตา ทสฯ

ทฺวาทส โลกวคฺคมฺหิ, พุทฺธวคฺคมฺหิ ฐารส [โสฬส (สพฺพตฺถ)];

สุเข จ ปิยวคฺเค จ, คาถาโย โหนฺติ ทฺวาทสฯ

จุทฺทส โกธวคฺคมฺหิ, มลวคฺเคกวีสติ;

สตฺตรส จ ธมฺมฏฺเฐ, มคฺควคฺเค สตฺตรสฯ

ปกิณฺเณ โสฬส คาถา, นิรเย นาเค จ จุทฺทส;

ฉพฺพีส ตณฺหาวคฺคมฺหิ, เตวีส ภิกฺขุวคฺคิกาฯ

เอกตาลีสคาถาโย, พฺราหฺมเณ วคฺคมุตฺตเม;

คาถาสตานิ จตฺตาริ, เตวีส จ ปุนาปเร;

ธมฺมปเท นิปาตมฺหิ, เทสิตาทิจฺจพนฺธุนาติฯ

ธมฺมปทปาฬิ นิฏฺฐิตาฯ