‘‘ยโต โข, คหปติ, อริยสาวกสฺส อิมานิ ปญฺจ ภยานิ เวรานิ วูปสนฺตานิ โหนฺติ, อิเมหิ จ จตูหิ โสตาปตฺติยงฺเคหิ สมนฺนาคโต โหติ, อยญฺจสฺส อริโย ญาโย ปญฺญาย สุทิฏฺโฐ โหติ สุปฺปฏิวิทฺโธ , โส อากงฺขมาโน อตฺตนาว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย – ‘ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต; โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’’ติฯ ทุติยํฯ

3. กิํทิฏฺฐิกสุตฺตํ

[93] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ ทิวา ทิวสฺส สาวตฺถิยา นิกฺขมิ ภควนฺตํ ทสฺสนายฯ อถ โข อนาถปิณฺฑิกสฺส คหปติสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อกาโล โข ตาว ภควนฺตํ ทสฺสนายฯ ปฏิสลฺลีโน ภควาฯ มโนภาวนียานมฺปิ ภิกฺขูนํ อกาโล ทสฺสนายฯ ปฏิสลฺลีนา มโนภาวนียา ภิกฺขูฯ ยํนูนาหํ เยน อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ อาราโม เตนุปสงฺกเมยฺย’’นฺติฯ

อถ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ เยน อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ อาราโม เตนุปสงฺกมิฯ เตน โข ปน สมเยน อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา สงฺคมฺม สมาคมฺม อุนฺนาทิโน อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทา อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺตา นิสินฺนา โหนฺติฯ อทฺทสํสุ โข เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา อนาถปิณฺฑิกํ คหปติํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน อญฺญมญฺญํ สณฺฐาเปสุํ – ‘‘อปฺปสทฺทา โภนฺโต โหนฺตุ, มา โภนฺโต สทฺทมกตฺถฯ อยํ อนาถปิณฺฑิโก คหปติ อารามํ อาคจฺฉติ สมณสฺส โคตมสฺส สาวโกฯ ยาวตา โข ปน สมณสฺส โคตมสฺส สาวกา คิหี โอทาตวสนา สาวตฺถิยํ ปฏิวสนฺติ, อยํ เตสํ อญฺญตโร อนาถปิณฺฑิโก คหปติฯ อปฺปสทฺทกามา โข ปน เต อายสฺมนฺโต อปฺปสทฺทวินีตา อปฺปสทฺทสฺส วณฺณวาทิโนฯ อปฺเปว นาม อปฺปสทฺทํ ปริสํ วิทิตฺวา อุปสงฺกมิตพฺพํ มญฺเญยฺยา’’ติฯ

อถ โข เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา ตุณฺหี อเหสุํฯ อถ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ เยน เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เตหิ อญฺญติตฺถิเยหิ ปริพฺพาชเกหิ สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ

เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อนาถปิณฺฑิกํ คหปติํ เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอตทโวจุํ – ‘‘วเทหิ, คหปติ, กิํทิฏฺฐิโก สมโณ โคตโม’’ติ? ‘‘น โข อหํ, ภนฺเต, ภควโต สพฺพํ ทิฏฺฐิํ ชานามี’’ติฯ

‘‘อิติ กิร ตฺวํ, คหปติ, น สมณสฺส โคตมสฺส สพฺพํ ทิฏฺฐิํ ชานาสิ; วเทหิ, คหปติ, กิํทิฏฺฐิกา ภิกฺขู’’ติ? ‘‘ภิกฺขูนมฺปิ โข อหํ, ภนฺเต, น สพฺพํ ทิฏฺฐิํ ชานามี’’ติฯ

‘‘อิติ กิร ตฺวํ, คหปติ, น สมณสฺส โคตมสฺส สพฺพํ ทิฏฺฐิํ ชานาสิ นปิ ภิกฺขูนํ สพฺพํ ทิฏฺฐิํ ชานาสิ; วเทหิ, คหปติ, กิํทิฏฺฐิโกสิ ตุว’’นฺติ? ‘‘เอตํ โข, ภนฺเต, อมฺเหหิ น ทุกฺกรํ พฺยากาตุํ ยํทิฏฺฐิกา มยํฯ อิงฺฆ ตาว อายสฺมนฺโต ยถาสกานิ ทิฏฺฐิคตานิ พฺยากโรนฺตุ, ปจฺฉาเปตํ อมฺเหหิ น ทุกฺกรํ ภวิสฺสติ พฺยากาตุํ ยํทิฏฺฐิกา มย’’นฺติฯ

เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ปริพฺพาชโก อนาถปิณฺฑิกํ คหปติํ เอตทโวจ – ‘‘สสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ – เอวํทิฏฺฐิโก อหํ, คหปตี’’ติฯ

อญฺญตโรปิ โข ปริพฺพาชโก อนาถปิณฺฑิกํ คหปติํ เอตทโวจ – ‘‘อสสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ – เอวํทิฏฺฐิโก อหํ, คหปตี’’ติฯ

อญฺญตโรปิ โข ปริพฺพาชโก อนาถปิณฺฑิกํ คหปติํ เอตทโวจ – ‘‘อนฺตวา โลโก…เป.… อนนฺตวา โลโก… ตํ ชีวํ ตํ สรีรํ… อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรํ… โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา… น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา… โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ – เอวํทิฏฺฐิโก อหํ, คหปตี’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต อนาถปิณฺฑิโก คหปติ เต ปริพฺพาชเก เอตทโวจ – ‘‘ยฺวายํ, ภนฺเต, อายสฺมา เอวมาห – ‘สสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ – เอวํทิฏฺฐิโก อหํ, คหปตี’ติ , อิมสฺส อยมายสฺมโต ทิฏฺฐิ อตฺตโน วา อโยนิโสมนสิการเหตุ อุปฺปนฺนา ปรโตโฆสปจฺจยา วาฯ สา โข ปเนสา ทิฏฺฐิ ภูตา สงฺขตา เจตยิตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนาฯ ยํ โข ปน กิญฺจิ ภูตํ สงฺขตํ เจตยิตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ ตทนิจฺจํฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํฯ ยํ ทุกฺขํ ตเทเวโส อายสฺมา อลฺลีโน, ตเทเวโส อายสฺมา อชฺฌุปคโตฯ

‘‘โยปายํ , ภนฺเต, อายสฺมา เอวมาห – ‘อสสฺสโต โลโก, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ – เอวํทิฏฺฐิโก อหํ, คหปตี’ติ, อิมสฺสาปิ อยมายสฺมโต ทิฏฺฐิ อตฺตโน วา อโยนิโสมนสิการเหตุ อุปฺปนฺนา ปรโตโฆสปจฺจยา วาฯ สา โข ปเนสา ทิฏฺฐิ ภูตา สงฺขตา เจตยิตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนาฯ ยํ โข ปน กิญฺจิ ภูตํ สงฺขตํ เจตยิตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ ตทนิจฺจํฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํฯ ยํ ทุกฺขํ ตเทเวโส อายสฺมา อลฺลีโน, ตเทเวโส อายสฺมา อชฺฌุปคโตฯ

‘‘โยปายํ, ภนฺเต, อายสฺมา เอวมาห – ‘อนฺตวา โลโก …เป.… อนนฺตวา โลโก… ตํ ชีวํ ตํ สรีรํ… อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรํ… โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา… น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา… โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ – เอวํทิฏฺฐิโก อหํ, คหปตี’ติ, อิมสฺสาปิ อยมายสฺมโต ทิฏฺฐิ อตฺตโน วา อโยนิโสมนสิการเหตุ อุปฺปนฺนา ปรโตโฆสปจฺจยา วาฯ สา โข ปเนสา ทิฏฺฐิ ภูตา สงฺขตา เจตยิตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนาฯ ยํ โข ปน กิญฺจิ ภูตํ สงฺขตํ เจตยิตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ ตทนิจฺจํฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํฯ ยํ ทุกฺขํ ตเทเวโส อายสฺมา อลฺลีโน, ตเทเวโส อายสฺมา อชฺฌุปคโต’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต เต ปริพฺพาชกา อนาถปิณฺฑิกํ คหปติํ เอตทโวจุํ – ‘‘พฺยากตานิ โข, คหปติ, อมฺเหหิ สพฺเพเหว ยถาสกานิ ทิฏฺฐิคตานิฯ วเทหิ, คหปติ, กิํทิฏฺฐิโกสิ ตุว’’นฺติ? ‘‘ยํ โข, ภนฺเต, กิญฺจิ ภูตํ สงฺขตํ เจตยิตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ ตทนิจฺจํฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํฯ ‘ยํ ทุกฺขํ ตํ เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา’ติ – เอวํทิฏฺฐิโก อหํ, ภนฺเต’’ติฯ

‘‘ยํ โข, คหปติ, กิญฺจิ ภูตํ สงฺขตํ เจตยิตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ ตทนิจฺจํฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํฯ ยํ ทุกฺขํ ตเทว ตฺวํ, คหปติ, อลฺลีโน, ตเทว ตฺวํ, คหปติ, อชฺฌุปคโต’’ติฯ

‘‘ยํ โข, ภนฺเต, กิญฺจิ ภูตํ สงฺขตํ เจตยิตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ ตทนิจฺจํฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํฯ ‘ยํ ทุกฺขํ ตํ เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, นเมโส อตฺตา’ติ – เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐํ ฯ ตสฺส จ อุตฺตริ นิสฺสรณํ ยถาภูตํ ปชานามี’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต เต ปริพฺพาชกา ตุณฺหีภูตา มงฺกุภูตา ปตฺตกฺขนฺธา อโธมุขา ปชฺฌายนฺตา อปฺปฏิภานา นิสีทิํสุฯ อถ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ เต ปริพฺพาชเก ตุณฺหีภูเต มงฺกุภูเต ปตฺตกฺขนฺเธ อโธมุเข ปชฺฌายนฺเต อปฺปฏิภาเน วิทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ ยาวตโก อโหสิ เตหิ อญฺญติตฺถิเยหิ ปริพฺพาชเกหิ สทฺธิํ กถาสลฺลาโป ตํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจสิฯ ‘‘สาธุ สาธุ, คหปติ! เอวํ โข เต, คหปติ, โมฆปุริสา กาเลน กาลํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตพฺพา’’ติฯ

อถ โข ภควา อนาถปิณฺฑิกํ คหปติํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิฯ อถ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ

อถ โข ภควา อจิรปกฺกนฺเต อนาถปิณฺฑิเก คหปติมฺหิ ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘โยปิ โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วสฺสสตุปสมฺปนฺโน [ภิกฺขุ ทีฆรตฺตํ อเวธิ ธมฺโม (สฺยา.)] อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย, โสปิ เอวเมวํ อญฺญติตฺถิเย ปริพฺพาชเก สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคณฺเหยฺย ยถา ตํ อนาถปิณฺฑิเกน คหปตินา นิคฺคหิตา’’ติฯ ตติยํฯ

4. วชฺชิยมาหิตสุตฺตํ

[94] เอกํ สมยํ ภควา จมฺปายํ วิหรติ คคฺคราย โปกฺขรณิยา ตีเรฯ อถ โข วชฺชิยมาหิโต คหปติ ทิวา ทิวสฺส จมฺปาย นิกฺขมิ ภควนฺตํ ทสฺสนายฯ อถ โข วชฺชิยมาหิตสฺส คหปติสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อกาโล โข ตาว ภควนฺตํ ทสฺสนายฯ ปฏิสลฺลีโน ภควาฯ มโนภาวนียานมฺปิ ภิกฺขูนํ อกาโล ทสฺสนายฯ ปฏิสลฺลีนา มโนภาวนียาปิ ภิกฺขูฯ ยํนูนาหํ เยน อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ อาราโม เตนุปสงฺกเมยฺย’’นฺติฯ