เมนู

5. สามญฺญวคฺโค

1. สมฺพาธสุตฺตํ

[42] เอกํ สมยํ อายสฺมา อานนฺโท โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเมฯ อถ โข อายสฺมา อุทายี เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุทายี อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ – ‘‘วุตฺตมิทํ, อาวุโส, ปญฺจาลจณฺเฑน เทวปุตฺเตน –

‘‘สมฺพาเธ คตํ [สมฺพาเธ วต (สี.)] โอกาสํ, อวิทฺวา ภูริเมธโส;

โย ฌานมพุชฺฌิ พุทฺโธ, ปฏิลีนนิสโภ มุนี’’ติฯ

‘‘กตโม, อาวุโส, สมฺพาโธ, กตโม สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา’’ติ? ‘‘ปญฺจิเม, อาวุโส, กามคุณา สมฺพาโธ วุตฺโต ภควตาฯ กตเม ปญฺจ? จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา, โสตวิญฺเญยฺยา สทฺทา…เป.… ฆานวิญฺเญยฺยา คนฺธา… ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา… กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียาฯ อิเม โข, อาวุโส, ปญฺจ กามคุณา สมฺพาโธ วุตฺโต ภควตาฯ

‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยนฯ ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธฯ กิญฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ วิตกฺกวิจารา อนิรุทฺธา โหนฺติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป.… ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ฯ ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธฯ กิญฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ ปีติ อนิรุทฺธา โหติ , อยเมตฺถ สมฺพาโธฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา…เป.… ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยนฯ ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธฯ กิญฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ อุเปกฺขาสุขํ อนิรุทฺธํ โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยนฯ ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธฯ กิญฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ รูปสญฺญา อนิรุทฺธา โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺญานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺญานํ อมนสิการา ‘อนนฺโต อากาโส’ติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยนฯ ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธฯ กิญฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ อากาสานญฺจายตนสญฺญา อนิรุทฺธา โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘อนนฺตํ วิญฺญาณ’นฺติ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ฯ ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธฯ กิญฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญา อนิรุทฺธา โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘นตฺถิ กิญฺจี’ติ อากิญฺจญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยนฯ ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธฯ กิญฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา อนิรุทฺธา โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส อากิญฺจญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยนฯ

ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธฯ กิญฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญา อนิรุทฺธา โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺญาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนา’’ติฯ ปฐมํฯ

2. กายสกฺขีสุตฺตํ

[43] ‘‘‘กายสกฺขี กายสกฺขี’ติ, อาวุโส, วุจฺจติฯ กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, กายสกฺขี วุตฺโต ภควตา’’ติ? ‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, กายสกฺขี วุตฺโต ภควตา ปริยาเยนฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป.… ทุติยํ ฌานํ… ตติยํ ฌานํ… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, กายสกฺขี วุตฺโต ภควตา ปริยาเยนฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺญานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺญานํ อมนสิการา ‘อนนฺโต อากาโส’ติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, กายสกฺขี วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน…เป.…ฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺญาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, กายสกฺขี วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนา’’ติฯ ทุติยํฯ