เมนู

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘อนนฺตํ วิญฺญาณ’นฺติ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอวํสญฺญีปิ โข, อาวุโส, ตทายตนํ โน ปฏิสํเวเทติฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘นตฺถิ กิญฺจี’ติ อากิญฺจญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอวํสญฺญีปิ โข , อาวุโส, ตทายตนํ โน ปฏิสํเวเทตี’’ติฯ

‘‘เอกมิทาหํ, อาวุโส, สมยํ สาเกเต วิหรามิ อญฺชนวเน มิคทาเยฯ อถ โข, อาวุโส, ชฏิลวาสิกา [ชฏิลคาหิยา (สี. ปี.), ชฑิลภาคิกา (สฺยา.)] ภิกฺขุนี เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข, อาวุโส, ชฏิลวาสิกา ภิกฺขุนี มํ เอตทโวจ – ‘ยายํ, ภนฺเต อานนฺท, สมาธิ น จาภินโต น จาปนโต น จ สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริตคโต [สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริตวโต (สี. สฺยา. กํ. ปี.), สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริวาวโฏ (ก.) อ. นิ. 3.102; 5.27; ที. นิ. 3.355], วิมุตฺตตฺตา ฐิโต, ฐิตตฺตา สนฺตุสิโต, สนฺตุสิตตฺตา โน ปริตสฺสติฯ อยํ, ภนฺเต อานนฺท, สมาธิ กิํผโล วุตฺโต ภควตา’’’ติ?

‘‘เอวํ วุตฺเต, โสหํ, อาวุโส, ชฏิลวาสิกํ ภิกฺขุนิํ เอตทโวจํ – ‘ยายํ, ภคินิ, สมาธิ น จาภินโต น จาปนโต น จ สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริตคโต, วิมุตฺตตฺตา ฐิโต, ฐิตตฺตา สนฺตุสิโต, สนฺตุสิตตฺตา โน ปริตสฺสติฯ อยํ, ภคินิ, สมาธิ อญฺญาผโล วุตฺโต ภควตา’ติฯ เอวํสญฺญีปิ โข, อาวุโส, ตทายตนํ โน ปฏิสํเวเทตี’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. โลกายติกสุตฺตํ

[38] อถ โข ทฺเว โลกายติกา พฺราหฺมณา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิํสุฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต พฺราหฺมณา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ –

‘‘ปูรโณ, โภ โคตม, กสฺสโป สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวี อปริเสสํ ญาณทสฺสนํ ปฏิชานาติ – ‘จรโต จ เม ติฏฺฐโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ ญาณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺฐิต’นฺติฯ โส เอวมาห – ‘อหํ อนนฺเตน ญาเณน อนนฺตํ โลกํ ชานํ ปสฺสํ วิหรามี’ติฯ อยมฺปิ [อยมฺปิ หิ (สฺยา. ก.)], โภ โคตม, นิคณฺโฐ นาฏปุตฺโต สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวี อปริเสสํ ญาณทสฺสนํ ปฏิชานาติ – ‘จรโต จ เม ติฏฺฐโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ ญาณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺฐิต’นฺติฯ โส [โสปิ (?)] เอวมาห – ‘อหํ อนนฺเตน ญาเณน อนนฺตํ โลกํ ชานํ ปสฺสํ วิหรามี’ติฯ อิเมสํ, โภ โคตม, อุภินฺนํ ญาณวาทานํ อุภินฺนํ อญฺญมญฺญํ วิปจฺจนีกวาทานํ โก สจฺจํ อาห โก มุสา’’ติ?

‘‘อลํ, พฺราหฺมณา! ติฏฺฐเตตํ – ‘อิเมสํ อุภินฺนํ ญาณวาทานํ อุภินฺนํ อญฺญมญฺญํ วิปจฺจนีกวาทานํ โก สจฺจํ อาห โก มุสา’ติฯ ธมฺมํ โว, พฺราหฺมณา, เทเสสฺสามิ, ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, โภ’’ติ โข เต พฺราหฺมณา ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณา, จตฺตาโร ปุริสา จตุทฺทิสา ฐิตา ปรเมน ชเวน จ สมนฺนาคตา ปรเมน จ ปทวีติหาเรนฯ เต เอวรูเปน ชเวน สมนฺนาคตา อสฺสุ, เสยฺยถาปิ นาม ทฬฺหธมฺมา [ทฬฺหธมฺโม (สพฺพตฺถ) อ. นิ. 4.45; ม. นิ. 1.116 จ, ตํสํวณฺณนาฏีกาโย จ โมคฺคลฺลานพฺยากรณญฺจ โอโลเกตพฺพา] ธนุคฺคโห สิกฺขิโต กตหตฺโถ กตูปาสโน ลหุเกน อสเนน อปฺปกสิเรน ติริยํ ตาลจฺฉายํ [ตาลจฺฉาติํ (สี. สฺยา. ปี.), ตาลจฺฉาทิํ (ก.) อ. นิ. 4.45; ม. นิ. 1.161 ปสฺสิตพฺพํ] อติปาเตยฺย; เอวรูเปน จ ปทวีติหาเรน, เสยฺยถาปิ นาม ปุรตฺถิมา สมุทฺทา ปจฺฉิโม สมุทฺโท อถ ปุรตฺถิมาย ทิสาย ฐิโต ปุริโส เอวํ วเทยฺย – ‘อหํ คมเนน โลกสฺส อนฺตํ ปาปุณิสฺสามี’ติฯ โส อญฺญตฺเรว อสิตปีตขายิตสายิตา อญฺญตฺร อุจฺจารปสฺสาวกมฺมา อญฺญตฺร นิทฺทากิลมถปฏิวิโนทนา วสฺสสตายุโก วสฺสสตชีวี วสฺสสตํ คนฺตฺวา อปฺปตฺวาว โลกสฺส อนฺตํ อนฺตรา กาลํ กเรยฺยฯ อถ ปจฺฉิมาย ทิสาย…เป.… อถ อุตฺตราย ทิสาย… อถ ทกฺขิณาย ทิสาย ฐิโต ปุริโส เอวํ วเทยฺย – ‘อหํ คมเนน โลกสฺส อนฺตํ ปาปุณิสฺสามี’ติฯ

โส อญฺญตฺเรว อสิตปีตขายิตสายิตา อญฺญตฺร อุจฺจารปสฺสาวกมฺมา อญฺญตฺร นิทฺทากิลมถปฏิวิโนทนา วสฺสสตายุโก วสฺสสตชีวี วสฺสสตํ คนฺตฺวา อปฺปตฺวาว โลกสฺส อนฺตํ อนฺตรา กาลํ กเรยฺยฯ ตํ กิสฺส เหตุ? นาหํ, พฺราหฺมณา, เอวรูปาย สนฺธาวนิกาย โลกสฺส อนฺตํ ญาเตยฺยํ ทฏฺเฐยฺยํ ปตฺเตยฺยนฺติ วทามิฯ น จาหํ, พฺราหฺมณา, อปฺปตฺวาว โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยํ วทามิฯ

‘‘ปญฺจิเม, พฺราหฺมณา, กามคุณา อริยสฺส วินเย โลโกติ วุจฺจติฯ กตเม ปญฺจ? จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา; โสตวิญฺเญยฺยา สทฺทา…เป.… ฆานวิญฺเญยฺยา คนฺธา… ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา… กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา; อิเม โข, พฺราหฺมณา, ปญฺจ กามคุณา อริยสฺส วินเย โลโกติ วุจฺจติฯ

‘‘อิธ, พฺราหฺมณา, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยํ วุจฺจติ, พฺราหฺมณา, ‘ภิกฺขุ โลกสฺส อนฺตมาคมฺม, โลกสฺส อนฺเต วิหรติ’ฯ ตมญฺเญ เอวมาหํสุ – ‘อยมฺปิ โลกปริยาปนฺโน, อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหา’ติฯ อหมฺปิ หิ [อหมฺปิ (สี. ปี.)], พฺราหฺมณา, เอวํ วทามิ – ‘อยมฺปิ โลกปริยาปนฺโน, อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหา’’’ติฯ

‘‘ปุน จปรํ, พฺราหฺมณา, ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป.… ทุติยํ ฌานํ… ตติยํ ฌานํ… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยํ วุจฺจติ, พฺราหฺมณา, ‘ภิกฺขุ โลกสฺส อนฺตมาคมฺม โลกสฺส อนฺเต วิหรติ’ฯ ตมญฺเญ เอวมาหํสุ – ‘อยมฺปิ โลกปริยาปนฺโน, อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหา’ติฯ อหมฺปิ หิ, พฺราหฺมณา, เอวํ วทามิ – ‘อยมฺปิ โลกปริยาปนฺโน, อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหา’’’ติฯ

‘‘ปุน จปรํ, พฺราหฺมณา, ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺญานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺญานํ อมนสิการา ‘อนนฺโต อากาโส’ติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยํ วุจฺจติ, พฺราหฺมณา, ‘ภิกฺขุ โลกสฺส อนฺตมาคมฺม โลกสฺส อนฺเต วิหรติ’ฯ

ตมญฺเญ เอวมาหํสุ – ‘อยมฺปิ โลกปริยาปนฺโน, อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหา’ติ ฯ อหมฺปิ หิ, พฺราหฺมณา, เอวํ วทามิ – ‘อยมฺปิ โลกปริยาปนฺโน, อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหา’’’ติฯ

‘‘ปุน จปรํ, พฺราหฺมณา, ภิกฺขุ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘อนนฺตํ วิญฺญาณ’นฺติ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ…เป.… สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘นตฺถิ กิญฺจี’ติ อากิญฺจญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ…เป.… สพฺพโส อากิญฺจญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยํ วุจฺจติ, พฺราหฺมณา , ‘ภิกฺขุ โลกสฺส อนฺตมาคมฺม โลกสฺส อนฺเต วิหรติ’ฯ ตมญฺเญ เอวมาหํสุ – ‘อยมฺปิ โลกปริยาปนฺโน, อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหา’ติฯ อหมฺปิ หิ, พฺราหฺมณา, เอวํ วทามิ – ‘อยมฺปิ โลกปริยาปนฺโน, อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหา’’’ติฯ

‘‘ปุน จปรํ, พฺราหฺมณา, ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺญาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ วุจฺจติ, พฺราหฺมณา, ‘ภิกฺขุ โลกสฺส อนฺตมาคมฺม โลกสฺส อนฺเต วิหรติ ติณฺโณ โลเก วิสตฺติก’’’นฺติฯ สตฺตมํฯ

8. เทวาสุรสงฺคามสุตฺตํ

[39] ‘‘ภูตปุพฺพํ, ภิกฺขเว, เทวาสุรสงฺคาโม สมุปพฺยูฬฺโห [สมุปพฺพูฬฺโห (สี. ปี.)] อโหสิฯ ตสฺมิํ โข ปน, ภิกฺขเว, สงฺคาเม อสุรา ชินิํสุ, เทวา ปราชยิํสุ [ปราชิยิํสุ (สี. สฺยา. ก.)]ฯ ปราชิตา จ, ภิกฺขเว, เทวา [เทวา ภีตา (ปี.)] อปยิํสุเยว [อปยํสฺเวว (สี.)] อุตฺตเรนาภิมุขา, อภิยิํสุ [อภิยํสุ (สี.)] อสุราฯ อถ โข, ภิกฺขเว, เทวานํ เอตทโหสิ – ‘อภิยนฺเตว โข อสุราฯ ยํนูน มยํ ทุติยมฺปิ อสุเรหิ สงฺคาเมยฺยามา’ติฯ ทุติยมฺปิ โข, ภิกฺขเว, เทวา อสุเรหิ สงฺคาเมสุํฯ ทุติยมฺปิ โข, ภิกฺขเว, อสุราว ชินิํสุ, เทวา ปราชยิํสุฯ ปราชิตา จ, ภิกฺขเว, เทวา อปยิํสุเยว อุตฺตเรนาภิมุขา, อภิยิํสุ อสุรา’’ฯ

อถ โข, ภิกฺขเว, เทวานํ เอตทโหสิ – ‘อภิยนฺเตว โข อสุราฯ ยํนูน มยํ ตติยมฺปิ อสุเรหิ สงฺคาเมยฺยามา’ติฯ