(‘‘กิํ ปนสฺสาวุโส, อญฺญาตํ อทิฏฺฐํ อปฺปตฺตํ อสจฺฉิกตํ อนภิสเมตํ, ยสฺส ญาณาย ทสฺสนาย ปตฺติยา สจฺฉิกิริยาย อภิสมยาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตี’’ติ?) [( ) สฺยา. ก. โปตฺถเกสุ นตฺถิ] ‘‘‘อิทํ ทุกฺข’นฺติ ขฺวสฺส [โข ยํ (ก.)], อาวุโส, อญฺญาตํ อทิฏฺฐํ อปฺปตฺตํ อสจฺฉิกตํ อนภิสเมตํฯ ตสฺส ญาณาย ทสฺสนาย ปตฺติยา สจฺฉิกิริยาย อภิสมยาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติฯ อยํ ‘ทุกฺขสมุทโย’ติ ขฺวสฺส, อาวุโส…เป.… ‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’ติ ขฺวสฺส, อาวุโส…เป.… ‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’ติ ขฺวสฺส, อาวุโส, อญฺญาตํ อทิฏฺฐํ อปฺปตฺตํ อสจฺฉิกตํ อนภิสเมตํฯ ตสฺส ญาณาย ทสฺสนาย ปตฺติยา สจฺฉิกิริยาย อภิสมยาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติฯ อิทํ ขฺวสฺส [อิติ โข ยํ (ก.)], อาวุโส, อญฺญาตํ อทิฏฺฐํ อปฺปตฺตํ อสจฺฉิกตํ อนภิสเมตํฯ ตสฺส [ยสฺส (?)] ญาณาย ทสฺสนาย ปตฺติยา สจฺฉิกิริยาย อภิสมยาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตี’’ติฯ ตติยํฯ

4. สมิทฺธิสุตฺตํ

[14] อถ โข อายสฺมา สมิทฺธิ เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ สมิทฺธิํ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ – ‘‘กิมารมฺมณา, สมิทฺธิ, ปุริสสฺส สงฺกปฺปวิตกฺกา อุปฺปชฺชนฺตี’’ติ? ‘‘นามรูปารมฺมณา, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เต ปน, สมิทฺธิ, กฺว นานตฺตํ คจฺฉนฺตี’’ติ? ‘‘ธาตูสุ, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํสมุทยา’’ติ? ‘‘ผสฺสสมุทยา, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํสโมสรณา’’ติ? ‘‘เวทนาสโมสรณา, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เต ปน , สมิทฺธิ, กิํปมุขา’’ติ? ‘‘สมาธิปฺปมุขา, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํอธิปเตยฺยา’’ติ? ‘‘สตาธิปเตยฺยา, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํอุตฺตรา’’ติ? ‘‘ปญฺญุตฺตรา, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํสารา’’ติ? ‘‘วิมุตฺติสารา, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํโอคธา’’ติ? ‘‘อมโตคธา, ภนฺเต’’ติฯ

‘‘‘กิมารมฺมณา, สมิทฺธิ, ปุริสสฺส สงฺกปฺปวิตกฺกา อุปฺปชฺชนฺตี’ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘นามรูปารมฺมณา, ภนฺเต’ติ วเทสิฯ ‘เต ปน, สมิทฺธิ, กฺว นานตฺตํ คจฺฉนฺตี’ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘ธาตูสุ, ภนฺเต’ติ วเทสิฯ

‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํสมุทยา’ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘ผสฺสสมุทยา, ภนฺเต’ติ วเทสิฯ ‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํสโมสรณา’ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘เวทนาสโมสรณา, ภนฺเต’ติ วเทสิฯ ‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํปมุขา’ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘สมาธิปฺปมุขา, ภนฺเต’ติ วเทสิฯ ‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํอธิปเตยฺยา’ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘สตาธิปเตยฺยา, ภนฺเต’ติ วเทสิฯ ‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํอุตฺตรา’ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘ปญฺญุตฺตรา, ภนฺเต’ติ วเทสิฯ ‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํสารา’ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘วิมุตฺติสารา, ภนฺเต’ติ วเทสิฯ ‘เต ปน, สมิทฺธิ, กิํโอคธา’ติ, อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘อมโตคธา, ภนฺเต’ติ วเทสิฯ สาธุ สาธุ, สมิทฺธิ! สาธุ โข ตฺวํ, สมิทฺธิ, ปุฏฺโฐ [ปญฺหํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปุฏฺโฐ วิสฺสชฺเชสิ, เตน จ มา มญฺญี’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. คณฺฑสุตฺตํ

[15] ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, คณฺโฑ อเนกวสฺสคณิโกฯ ตสฺสสฺสุ คณฺฑสฺส นว วณมุขานิ นว อเภทนมุขานิฯ ตโต ยํ กิญฺจิ ปคฺฆเรยฺย – อสุจิเยว ปคฺฆเรยฺย, ทุคฺคนฺธํเยว ปคฺฆเรยฺย, เชคุจฺฉิยํเยว [เชคุจฺฉิเยว (ก.)] ปคฺฆเรยฺย; ยํ กิญฺจิ ปสเวยฺย – อสุจิเยว ปสเวยฺย, ทุคฺคนฺธํเยว ปสเวยฺย, เชคุจฺฉิยํเยว ปสเวยฺยฯ

‘‘คณฺโฑติ โข, ภิกฺขเว, อิมสฺเสตํ จาตุมหาภูติกสฺส [จาตุมฺมหาภูติกสฺส (สี. สฺยา. ปี.)] กายสฺส อธิวจนํ มาตาเปตฺติกสมฺภวสฺส โอทนกุมฺมาสูปจยสฺส อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺมสฺสฯ ตสฺสสฺสุ คณฺฑสฺส นว วณมุขานิ นว อเภทนมุขานิฯ ตโต ยํ กิญฺจิ ปคฺฆรติ – อสุจิเยว ปคฺฆรติ, ทุคฺคนฺธํเยว ปคฺฆรติ, เชคุจฺฉิยํเยว ปคฺฆรติ; ยํ กิญฺจิ ปสวติ – อสุจิเยว ปสวติ, ทุคฺคนฺธํเยว ปสวติ, เชคุจฺฉิยํเยว ปสวติฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, อิมสฺมิํ กาเย นิพฺพินฺทถา’’ติฯ ปญฺจมํฯ