เมนู

6. ทุติยสมฺปทาสุตฺตํ

[76] ‘‘อฏฺฐิมา , ภิกฺขเว, สมฺปทาฯ กตมา อฏฺฐ? อุฏฺฐานสมฺปทา, อารกฺขสมฺปทา, กลฺยาณมิตฺตตา, สมชีวิตา, สทฺธาสมฺปทา, สีลสมฺปทา, จาคสมฺปทา, ปญฺญาสมฺปทาฯ กตมา จ, ภิกฺขเว, อุฏฺฐานสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต เยน กมฺมฏฺฐาเนน ชีวิตํ กปฺเปติ – ยทิ กสิยา ยทิ วณิชฺชาย ยทิ โครกฺเขน ยทิ อิสฺสตฺเตน ยทิ ราชโปริเสน ยทิ สิปฺปญฺญตเรน – ตตฺถ ทกฺโข โหติ อนลโส, ตตฺรุปายาย วีมํสาย สมนฺนาคโต, อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุนฺติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อุฏฺฐานสมฺปทาฯ

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, อารกฺขสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺตสฺส โภคา โหนฺติ อุฏฺฐานวีริยาธิคตา พาหาพลปริจิตา เสทาวกฺขิตฺตา ธมฺมิกา ธมฺมลทฺธา เต อารกฺเขน คุตฺติยา สมฺปาเทติ – ‘กินฺติ เม โภเค เนว ราชาโน หเรยฺยุํ, น โจรา หเรยฺยุํ, น อคฺคิ ฑเหยฺย, น อุทกํ วเหยฺย, น อปฺปิยา ทายาทา หเรยฺยุ’นฺติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อารกฺขสมฺปทาฯ

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, กลฺยาณมิตฺตตา? อิธ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต ยสฺมิํ คาเม วา นิคเม วา ปฏิวสติ, ตตฺถ เย เต โหนฺติ คหปตี วา คหปติปุตฺตา วา ทหรา วา วุทฺธสีลิโน วุทฺธา วา วุทฺธสีลิโน สทฺธาสมฺปนฺนา สีลสมฺปนฺนา จาคสมฺปนฺนา ปญฺญาสมฺปนฺนา, เตหิ สทฺธิํ สนฺติฏฺฐติ สลฺลปติ สากจฺฉํ สมาปชฺชติ; ยถารูปานํ สทฺธาสมฺปนฺนานํ สทฺธาสมฺปทํ อนุสิกฺขติ, ยถารูปานํ สีลสมฺปนฺนานํ สีลสมฺปทํ อนุสิกฺขติ, ยถารูปานํ จาคสมฺปนฺนานํ จาคสมฺปทํ อนุสิกฺขติ, ยถารูปานํ ปญฺญาสมฺปนฺนานํ ปญฺญาสมฺปทํ อนุสิกฺขติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กลฺยาณมิตฺตตาฯ

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, สมชีวิตา? อิธ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต อายญฺจ โภคานํ วิทิตฺวา วยญฺจ โภคานํ วิทิตฺวา สมํ ชีวิกํ กปฺเปติ นาจฺโจคาฬฺหํ นาติหีนํ – ‘เอวํ เม อาโย วยํ ปริยาทาย ฐสฺสติ, น จ เม วโย อายํ ปริยาทาย ฐสฺสตี’ติฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ตุลาธาโร วา ตุลาธารนฺเตวาสี วา ตุลํ ปคฺคเหตฺวา ชานาติ – ‘เอตฺตเกน วา โอนตํ, เอตฺตเกน วา อุนฺนต’นฺติ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต อายญฺจ โภคานํ วิทิตฺวา วยญฺจ โภคานํ วิทิตฺวา สมํ ชีวิกํ กปฺเปติ นาจฺโจคาฬฺหํ นาติหีนํ – ‘เอวํ เม อาโย วยํ ปริยาทาย ฐสฺสติ, น จ เม วโย อายํ ปริยาทาย ฐสฺสตี’ติฯ

สจายํ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต อปฺปาโย สมาโน อุฬารํ ชีวิกํ กปฺเปติ, ตสฺส ภวนฺติ วตฺตาโร ‘อุทุมฺพรขาที วายํ กุลปุตฺโต โภเค ขาทตี’ติฯ สเจ ปนายํ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต มหาโย สมาโน กสิรํ ชีวิกํ กปฺเปติ, ตสฺส ภวนฺติ วตฺตาโร – ‘อเชฏฺฐมรณํ วายํ กุลปุตฺโต มริสฺสตี’ติฯ ยโต จ โขยํ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต อายญฺจ โภคานํ วิทิตฺวา วยญฺจ โภคานํ วิทิตฺวา สมํ ชีวิกํ กปฺเปติ นาจฺโจคาฬฺหํ นาติหีนํ – ‘เอวํ เม อาโย วยํ ปริยาทาย ฐสฺสติ, น จ เม วโย อายํ ปริยาทาย ฐสฺสตี’ติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สมชีวิตาฯ

‘‘กตมา จ ภิกฺขเว, สทฺธาสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต สทฺโธ โหติ, สทฺทหติ ตถาคตสฺส โพธิํ – ‘อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’ติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สทฺธาสมฺปทาฯ

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, สีลสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา ปฏิวิรโต โหติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สีลสมฺปทาฯ

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, จาคสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ…เป.… ยาจโยโค ทานสํวิภาครโตฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, จาคสมฺปทาฯ

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ปญฺญาสมฺปทา? อิธ , ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต ปญฺญวา โหติ…เป.… สมฺมา ทุกฺขกฺขยคามินิยาฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปญฺญาสมฺปทาฯ อิมา โข, ภิกฺขเว, อฏฺฐ สมฺปทา’’ติฯ

‘‘อุฏฺฐาตา กมฺมเธยฺเยสุ, อปฺปมตฺโต วิธานวา;

สมํ กปฺเปติ ชีวิกํ, สมฺภตํ อนุรกฺขติฯ

‘‘สทฺโธ สีเลน สมฺปนฺโน, วทญฺญู วีตมจฺฉโร;

นิจฺจํ มคฺคํ วิโสเธติ, โสตฺถานํ สมฺปรายิกํฯ

‘‘อิจฺเจเต อฏฺฐ ธมฺมา จ, สทฺธสฺส ฆรเมสิโน;

อกฺขาตา สจฺจนาเมน, อุภยตฺถ สุขาวหาฯ

‘‘ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถาย, สมฺปรายสุขาย จ;

เอวเมตํ คหฏฺฐานํ, จาโค ปุญฺญํ ปวฑฺฒตี’’ติฯ ฉฏฺฐํ;

7. อิจฺฉาสุตฺตํ

[77] ตตฺร โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส ภิกฺขโว’’ติ! ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสุํฯ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ –

[อ. นิ. 8.61] ‘‘อฏฺฐิเม, อาวุโส, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม อฏฺฐ? อิธาวุโส, ภิกฺขุโน ปวิวิตฺตสฺส วิหรโต นิรายตฺตวุตฺติโน อิจฺฉา อุปฺปชฺชติ ลาภายฯ โส อุฏฺฐหติ, ฆฏติ, วายมติ ลาภายฯ ตสฺส อุฏฺฐหโต, ฆฏโต, วายมโต ลาภาย ลาโภ นุปฺปชฺชติฯ โส เตน อลาเภน โสจติ กิลมติ ปริเทวติ, อุรตฺตาฬิํ กนฺทติ, สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ อยํ วุจฺจตาวุโส, ‘ภิกฺขุ อิจฺโฉ วิหรติ ลาภาย, อุฏฺฐหติ, ฆฏติ , วายมติ ลาภาย, น จ ลาภี, โสจี จ ปริเทวี จ, จุโต จ สทฺธมฺมา’’’ฯ

‘‘อิธ ปนาวุโส, ภิกฺขุโน ปวิวิตฺตสฺส วิหรโต นิรายตฺตวุตฺติโน อิจฺฉา อุปฺปชฺชติ ลาภายฯ โส อุฏฺฐหติ, ฆฏติ, วายมติ ลาภายฯ ตสฺส อุฏฺฐหโต ฆฏโต วายมโต ลาภาย ลาโภ อุปฺปชฺชติฯ โส เตน ลาเภน มชฺชติ ปมชฺชติ ปมาทมาปชฺชติฯ อยํ วุจฺจตาวุโส, ‘ภิกฺขุ อิจฺโฉ วิหรติ ลาภาย, อุฏฺฐหติ ฆฏติ วายมติ ลาภาย, ลาภี จ, มที จ ปมาที จ, จุโต จ สทฺธมฺมา’’’ฯ

‘‘อิธ ปนาวุโส, ภิกฺขุโน ปวิวิตฺตสฺส วิหรโต นิรายตฺตวุตฺติโน อิจฺฉา อุปฺปชฺชติ ลาภายฯ โส น อุฏฺฐหติ, น ฆฏติ, น วายมติ ลาภายฯ ตสฺส อนุฏฺฐหโต, อฆฏโต, อวายมโต ลาภาย ลาโภ นุปฺปชฺชติฯ โส เตน อลาเภน โสจติ กิลมติ ปริเทวติ, อุรตฺตาฬิํ กนฺทติ, สมฺโมหํ อาปชฺชติฯ อยํ วุจฺจตาวุโส, ‘ภิกฺขุ อิจฺโฉ วิหรติ ลาภาย, น อุฏฺฐหติ, น ฆฏติ, น วายมติ ลาภาย, น จ ลาภี, โสจี จ ปริเทวี จ, จุโต จ สทฺธมฺมา’’’ฯ

‘‘อิธ ปนาวุโส, ภิกฺขุโน ปวิวิตฺตสฺส วิหรโต นิรายตฺตวุตฺติโน อิจฺฉา อุปฺปชฺชติ ลาภายฯ โส น อุฏฺฐหติ, น ฆฏติ, น วายมติ ลาภายฯ ตสฺส อนุฏฺฐหโต, อฆฏโต, อวายมโต ลาภาย ลาโภ อุปฺปชฺชติฯ โส เตน ลาเภน มชฺชติ ปมชฺชติ ปมาทมาปชฺชติฯ