ยํ หิสฺส, ภิกฺขเว, อภาวยโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา, ภาวยโต เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติฯ อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, อาสวา ภาวนา ปหาตพฺพา เย ภาวนาย ปหีนา โหนฺติฯ

‘‘อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสา’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. ทารุกมฺมิกสุตฺตํ

[59] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา นาติเก วิหรติ คิญฺชกาวสเถฯ อถ โข ทารุกมฺมิโก คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ทารุกมฺมิกํ คหปติํ ภควา เอตทโวจ – ‘‘อปิ นุ เต, คหปติ, กุเล ทานํ ทียตี’’ติ? ‘‘ทียติ เม, ภนฺเต, กุเล ทานํฯ ตญฺจ โข เย เต ภิกฺขู อารญฺญิกา ปิณฺฑปาติกา ปํสุกูลิกา อรหนฺโต วา อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปนฺนา, ตถารูเปสุ เม, ภนฺเต, ภิกฺขูสุ ทานํ ทียตี’’ติฯ

‘‘ทุชฺชานํ โข เอตํ, คหปติ, ตยา คิหินา กามโภคินา ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวสนฺเตน, กาสิกจนฺทนํ ปจฺจนุโภนฺเตน, มาลาคนฺธวิเลปนํ ธารยนฺเตน, ชาตรูปรชตํ สาทิยนฺเตน อิเม วา อรหนฺโต อิเม วา อรหตฺตมคฺคํ สมาปนฺนาติฯ

‘‘อารญฺญิโก เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต อุนฺนโฬ จปโล มุขโร วิกิณฺณวาโจ มุฏฺฐสฺสติ อสมฺปชาโน อสมาหิโต วิพฺภนฺตจิตฺโต ปากตินฺทฺริโยฯ เอวํ โส เตนงฺเคน คารยฺโหฯ อารญฺญิโก เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อนุทฺธโต อนุนฺนโฬ อจปโล อมุขโร อวิกิณฺณวาโจ อุปฏฺฐิตสฺสติ สมฺปชาโน สมาหิโต เอกคฺคจิตฺโต สํวุตินฺทฺริโยฯ เอวํ โส เตนงฺเคน ปาสํโสฯ

‘‘คามนฺตวิหารี เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต…เป.… เอวํ โส เตนงฺเคน คารยฺโหฯ คามนฺตวิหารี เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อนุทฺธโต…เป.… เอวํ โส เตนงฺเคน ปาสํโสฯ

‘‘ปิณฺฑปาติโก เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต…เป.… เอวํ โส เตนงฺเคน คารยฺโหฯ ปิณฺฑปาติโก เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อนุทฺธโต…เป.… เอวํ โส เตนงฺเคน ปาสํโสฯ

‘‘เนมนฺตนิโก เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต…เป.… เอวํ โส เตนงฺเคน คารยฺโหฯ เนมนฺตนิโก เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อนุทฺธโต…เป.… เอวํ โส เตนงฺเคน ปาสํโสฯ

‘‘ปํสุกูลิโก เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต…เป.… เอวํ โส เตนงฺเคน คารยฺโห ฯ ปํสุกูลิโก เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อนุทฺธโต…เป.… เอวํ โส เตนงฺเคน ปาสํโสฯ

‘‘คหปติจีวรธโร เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต อุนฺนโฬ จปโล มุขโร วิกิณฺณวาโจ มุฏฺฐสฺสติ อสมฺปชาโน อสมาหิโต วิพฺภนฺตจิตฺโต ปากตินฺทฺริโยฯ เอวํ โส เตนงฺเคน คารยฺโหฯ คหปติจีวรธโร เจปิ, คหปติ, ภิกฺขุ โหติ อนุทฺธโต อนุนฺนโฬ อจปโล อมุขโร อวิกิณฺณวาโจ อุปฏฺฐิตสฺสติ สมฺปชาโน สมาหิโต เอกคฺคจิตฺโต สํวุตินฺทฺริโยฯ เอวํ โส เตนงฺเคน ปาสํโสฯ

‘‘อิงฺฆ ตฺวํ, คหปติ, สงฺเฆ ทานํ [ทานานิ (ก.)] เทหิฯ สงฺเฆ เต ทานํ ททโต จิตฺตํ ปสีทิสฺสติฯ โส ตฺวํ ปสนฺนจิตฺโต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชิสฺสสี’’ติฯ ‘‘เอสาหํ, ภนฺเต, อชฺชตคฺเค สงฺเฆ ทานํ ทสฺสามี’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. หตฺถิสาริปุตฺตสุตฺตํ

[60] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา พาราณสิยํ วิหรติ อิสิปตเน มิคทาเยฯ เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา เถรา ภิกฺขู ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา มณฺฑลมาเฬ สนฺนิสินฺนา สนฺนิปติตา อภิธมฺมกถํ กเถนฺติฯ ตตฺร สุทํ อายสฺมา จิตฺโต หตฺถิสาริปุตฺโต เถรานํ ภิกฺขูนํ อภิธมฺมกถํ กเถนฺตานํ อนฺตรนฺตรา กถํ โอปาเตติฯ อถ โข อายสฺมา มหาโกฏฺฐิโก อายสฺมนฺตํ จิตฺตํ หตฺถิสาริปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘มายสฺมา จิตฺโต หตฺถิสาริปุตฺโต เถรานํ ภิกฺขูนํ อภิธมฺมกถํ กเถนฺตานํ อนฺตรนฺตรา กถํ โอปาเตสิ, ยาว กถาปริโยสานํ อายสฺมา จิตฺโต อาคเมตู’’ติฯ เอวํ วุตฺเต อายสฺมโต จิตฺตสฺส หตฺถิสาริปุตฺตสฺส สหายกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ มหาโกฏฺฐิกํ เอตทโวจุํ – ‘‘มายสฺมา มหาโกฏฺฐิโก อายสฺมนฺตํ จิตฺตํ หตฺถิสาริปุตฺตํ อปสาเทสิ, ปณฺฑิโต อายสฺมา จิตฺโต หตฺถิสาริปุตฺโตฯ ปโหติ จายสฺมา จิตฺโต หตฺถิสาริปุตฺโต เถรานํ ภิกฺขูนํ อภิธมฺมกถํ กเถตุ’’นฺติฯ

‘‘ทุชฺชานํ โข เอตํ, อาวุโส, ปรสฺส เจโตปริยายํ อชานนฺเตหิฯ อิธาวุโส, เอกจฺโจ ปุคฺคโล ตาวเทว โสรตโสรโต โหติ, นิวาตนิวาโต โหติ, อุปสนฺตุปสนฺโต โหติ, ยาว สตฺถารํ อุปนิสฺสาย วิหรติ อญฺญตรํ วา ครุฏฺฐานิยํ สพฺรหฺมจาริํฯ ยโต จ โข โส วปกสฺสเตว สตฺถารา, วปกสฺสติ ครุฏฺฐานิเยหิ สพฺรหฺมจารีหิ, โส สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีหิ อุปาสเกหิ อุปาสิกาหิ รญฺญา ราชมหามตฺเตหิ ติตฺถิเยหิ ติตฺถิยสาวเกหิฯ ตสฺส สํสฏฺฐสฺส วิสฺสตฺถสฺส ปากตสฺส ภสฺสมนุยุตฺตสฺส วิหรโต ราโค จิตฺตํ อนุทฺธํเสติฯ โส ราคานุทฺธํสิเตน จิตฺเตน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, อาวุโส, โคโณ กิฏฺฐาโท ทาเมน วา พทฺโธ [อาราเม วา พนฺโธ (ก.)] วเช วา โอรุทฺโธฯ โย นุ โข, อาวุโส, เอวํ วเทยฺย – ‘น ทานายํ โคโณ กิฏฺฐาโท ปุนเทว กิฏฺฐํ โอตริสฺสตี’ติ, สมฺมา นุ โข โส, อาวุโส, วทมาโน วเทยฺยา’’ติ? ‘‘โน หิทํ, อาวุโส’’ฯ ‘‘ฐานญฺเหตํ, อาวุโส, วิชฺชติ, ยํ โส โคโณ กิฏฺฐาโท ทามํ วา เฉตฺวา วชํ วา ภินฺทิตฺวา, อถ ปุนเทว กิฏฺฐํ โอตเรยฺยาติฯ เอวเมวํ โข, อาวุโส, อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ตาวเทว โสรตโสรโต โหติ, นิวาตนิวาโต โหติ, อุปสนฺตุปสนฺโต โหติ ยาว สตฺถารํ อุปนิสฺสาย วิหรติ อญฺญตรํ วา ครุฏฺฐานิยํ สพฺรหฺมจาริํฯ ยโต จ โข โส วปกสฺสเตว สตฺถารา, วปกสฺสติ ครุฏฺฐานิเยหิ สพฺรหฺมจารีหิ, โส สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีหิ อุปาสเกหิ อุปาสิกาหิ รญฺญา ราชมหามตฺเตหิ ติตฺถิเยหิ ติตฺถิยสาวเกหิฯ