‘‘เนกฺขมฺมํ อธิมุตฺตสฺส, ปวิเวกญฺจ เจตโส;

อพฺยาปชฺชาธิมุตฺตสฺส, อุปาทานกฺขยสฺส จฯ

‘‘ตณฺหากฺขยาธิมุตฺตสฺส , อสมฺโมหญฺจ เจตโส;

ทิสฺวา อายตนุปฺปาทํ, สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจติฯ

‘‘ตสฺส สมฺมา วิมุตฺตสฺส, สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน;

กตสฺส ปฏิจโย นตฺถิ, กรณียํ น วิชฺชติฯ

‘‘เสโล ยถา เอกคฺฆโน, วาเตน น สมีรติ;

เอวํ รูปา รสา สทฺทา, คนฺธา ผสฺสา จ เกวลาฯ

‘‘อิฏฺฐา ธมฺมา อนิฏฺฐา จ, นปฺปเวเธนฺติ ตาทิโน;

ฐิตํ จิตฺตํ วิปฺปมุตฺตํ [วิมุตญฺจ (ก.) มหาว. 244; กถา. 266], วยญฺจสฺสานุปสฺสตี’’ติฯ ปฐมํ;

2. ผคฺคุนสุตฺตํ

[56] เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ผคฺคุโน [เผคฺคุโน (ก.), ผคฺคุโณ (สี. สฺยา.)] อาพาธิโก โหติ ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโนฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อายสฺมา, ภนฺเต, ผคฺคุโน อาพาธิโก ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโนฯ สาธุ, ภนฺเต , ภควา เยนายสฺมา ผคฺคุโน เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทายา’’ติฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวนฯ อถ โข ภควา สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยนายสฺมา ผคฺคุโน เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข อายสฺมา ผคฺคุโน ภควนฺตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน มญฺจเก สมโธสิ [สมญฺโจปิ (สี. สฺยา. ปี.), สํ ธู อี = สมโธสิ]ฯ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ ผคฺคุนํ เอตทโวจ – ‘‘อลํ, ผคฺคุน, มา ตฺวํ มญฺจเก สมโธสิฯ สนฺติมานิ อาสนานิ ปเรหิ ปญฺญตฺตานิ, ตตฺถาหํ นิสีทิสฺสามี’’ติฯ นิสีทิ ภควา ปญฺญตฺเต อาสเนฯ นิสชฺช โข ภควา อายสฺมนฺตํ ผคฺคุนํ เอตทโวจ –