เมนู

‘‘มหาคินีว ชลิโต [มหาคฺคินิ ปชฺชลิโต (สี. สฺยา. กํ.)], อนาหารูปสมฺมติ;

สงฺขาเรสูปสนฺเตสุ [องฺคาเรสุ จ สนฺเตสุ (ก.)], นิพฺพุโตติ ปวุจฺจติฯ

‘‘อตฺถสฺสายํ วิญฺญาปนี, อุปมา วิญฺญูหิ เทสิตา;

วิญฺญสฺสนฺติ [วิญฺญิสฺสนฺติ (ก.)] มหานาคา, นาคํ นาเคน เทสิตํฯ

‘‘วีตราโค วีตโทโส, วีตโมโห อนาสโว;

สรีรํ วิชหํ นาโค, ปรินิพฺพิสฺสติ [ปรินิพฺพาติ (ปี. ก.)] อนาสโว’’ติฯ ปฐมํ;

2. มิคสาลาสุตฺตํ

[44] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน มิคสาลาย อุปาสิกาย นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิฯ อถ โข มิคสาลา [มิคสาณา (ก.) อ. นิ. 10.75] อุปาสิกา เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข มิคสาลา อุปาสิกา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ –

‘‘กถํ กถํ นามายํ, ภนฺเต อานนฺท, ภควตา ธมฺโม เทสิโต อญฺเญยฺโย, ยตฺร หิ นาม พฺรหฺมจารี จ อพฺรหฺมจารี จ อุโภ สมสมคติกา ภวิสฺสนฺติ อภิสมฺปรายํ ? ปิตา เม, ภนฺเต, ปุราโณ พฺรหฺมจารี อโหสิ อาราจารี วิรโต เมถุนา คามธมฺมาฯ โส กาลงฺกโต ภควตา พฺยากโต สกทาคามิสตฺโต [สกทาคามิปตฺโต (ก. สฺยา. ปี.)] ตุสิตํ กายํ อุปปนฺโนติฯ เปตฺเตยฺโยปิ [เปตฺตยฺโย ปิโย (สี. ปี. ก.), ปิตุ ปิโย (สฺยา. กํ.)] เม, ภนฺเต, อิสิทตฺโต อพฺรหฺมจารี อโหสิ สทารสนฺตุฏฺโฐฯ โสปิ กาลงฺกโต ภควตา พฺยากโต สกทาคามิปตฺโต ตุสิตํ กายํ อุปปนฺโนติฯ กถํ กถํ นามายํ, ภนฺเต อานนฺท, ภควตา ธมฺโม เทสิโต อญฺเญยฺโย, ยตฺร หิ นาม พฺรหฺมจารี จ อพฺรหฺมจารี จ อุโภ สมสมคติกา ภวิสฺสนฺติ อภิสมฺปราย’’นฺติ? ‘‘เอวํ โข ปเนตํ, ภคินิ, ภควตา พฺยากต’’นฺติฯ

อถ โข อายสฺมา อานนฺโท มิคสาลาย อุปาสิกาย นิเวสเน ปิณฺฑปาตํ คเหตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘อิธาหํ, ภนฺเต, ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน มิคสาลาย อุปาสิกาย นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิํ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิํฯ อถ โข, ภนฺเต, มิคสาลา อุปาสิกา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข, ภนฺเต, มิคสาลา อุปาสิกา มํ เอตทโวจ – ‘กถํ กถํ นามายํ, ภนฺเต อานนฺท, ภควตา ธมฺโม เทสิโต อญฺเญยฺโย, ยตฺร หิ นาม พฺรหฺมจารี จ อพฺรหฺมจารี จ อุโภ สมสมคติกา ภวิสฺสนฺติ อภิสมฺปรายํฯ ปิตา เม, ภนฺเต, ปุราโณ พฺรหฺมจารี อโหสิ อาราจารี วิรโต เมถุนา คามธมฺมาฯ โส กาลงฺกโต ภควตา พฺยากโต สกทาคามิปตฺโต ตุสิตํ กายํ อุปปนฺโนติฯ เปตฺเตยฺโยปิ เม, ภนฺเต, อิสิทตฺโต อพฺรหฺมจารี อโหสิ สทารสนฺตุฏฺโฐฯ โสปิ กาลงฺกโต ภควตา พฺยากโต สกทาคามิปตฺโต ตุสิตํ กายํ อุปปนฺโนติฯ กถํ กถํ นามายํ, ภนฺเต อานนฺท, ภควตา ธมฺโม เทสิโต อญฺเญยฺโย, ยตฺร หิ นาม พฺรหฺมจารี จ อพฺรหฺมจารี จ อุโภ สมสมคติกา ภวิสฺสนฺติ อภิสมฺปราย’นฺติ? เอวํ วุตฺเต อหํ, ภนฺเต, มิคสาลํ อุปาสิกํ เอตทโวจํ – ‘เอวํ โข ปเนตํ, ภคินิ, ภควตา พฺยากต’’’นฺติฯ

‘‘กา จานนฺท, มิคสาลา อุปาสิกา พาลา อพฺยตฺตา อมฺมกา อมฺมกสญฺญา [อมฺพกา อมฺพกปญฺญา (สี. ปี.), อมฺพกา อมฺพกสญฺญา (สฺยา. กํ.) อ. นิ. 10.75 ปสฺสิตพฺพํ], เก จ ปุริสปุคฺคลปโรปริยญาเณ? ฉยิเม, อานนฺท, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ

‘‘กตเม ฉ? อิธานนฺท, เอกจฺโจ ปุคฺคโล โสรโต โหติ สุขสํวาโส, อภินนฺทนฺติ สพฺรหฺมจารี เอกตฺตวาเสนฯ ตสฺส สวเนนปิ อกตํ โหติ, พาหุสจฺเจนปิ อกตํ โหติ, ทิฏฺฐิยาปิ อปฺปฏิวิทฺธํ โหติ, สามายิกมฺปิ วิมุตฺติํ น ลภติฯ

โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา หานาย ปเรติ โน วิเสสาย, หานคามีเยว โหติ โน วิเสสคามีฯ

‘‘อิธ ปนานนฺท, เอกจฺโจ ปุคฺคโล โสรโต โหติ สุขสํวาโส, อภินนฺทนฺติ สพฺรหฺมจารี เอกตฺตวาเสนฯ ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหติ, พาหุสจฺเจนปิ กตํ โหติ, ทิฏฺฐิยาปิ ปฏิวิทฺธํ โหติ, สามายิกมฺปิ วิมุตฺติํ ลภติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา วิเสสาย ปเรติ โน หานาย, วิเสสคามีเยว โหติ โน หานคามีฯ

‘‘ตตฺรานนฺท, ปมาณิกา ปมิณนฺติ – ‘อิมสฺสปิ เตว ธมฺมา อปรสฺสปิ เตว ธมฺมา, กสฺมา เตสํ เอโก หีโน เอโก ปณีโต’ติ! ตญฺหิ เตสํ, อานนฺท, โหติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายฯ

‘‘ตตฺรานนฺท , ยฺวายํ ปุคฺคโล โสรโต โหติ สุขสํวาโส, อภินนฺทนฺติ สพฺรหฺมจารี เอกตฺตวาเสน, ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหติ, พาหุสจฺเจนปิ กตํ โหติ, ทิฏฺฐิยาปิ ปฏิวิทฺธํ โหติ, สามายิกมฺปิ วิมุตฺติํ ลภติฯ อยํ , อานนฺท , ปุคฺคโล อมุนา ปุริเมน ปุคฺคเลน อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อิมํ หานนฺท, ปุคฺคลํ ธมฺมโสโต นิพฺพหติ, ตทนฺตรํ โก ชาเนยฺย อญฺญตฺร ตถาคเตน! ตสฺมาติหานนฺท, มา ปุคฺคเลสุ ปมาณิกา อหุวตฺถ; มา ปุคฺคเลสุ ปมาณํ คณฺหิตฺถฯ ขญฺญติ หานนฺท, ปุคฺคเลสุ ปมาณํ คณฺหนฺโตฯ อหํ วา, อานนฺท, ปุคฺคเลสุ ปมาณํ คณฺเหยฺยํ, โย วา ปนสฺส มาทิโสฯ

‘‘อิธ ปนานนฺท, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โกธมาโน อธิคโต [อวิคโต (ก.)] โหติ, สมเยน สมยญฺจสฺส โลภธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติฯ ตสฺส สวเนนปิ อกตํ โหติ, พาหุสจฺเจนปิ อกตํ โหติ, ทิฏฺฐิยาปิ อปฺปฏิวิทฺธํ โหติ, สามายิกมฺปิ วิมุตฺติํ น ลภติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา หานาย ปเรติ โน วิเสสาย, หานคามีเยว โหติ โน วิเสสคามีฯ

‘‘อิธ ปนานนฺท, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โกธมาโน อธิคโต โหติ, สมเยน สมยญฺจสฺส โลภธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติฯ ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหติ…เป.… โน หานคามีฯ

‘‘ตตฺรานนฺท , ปมาณิกา ปมิณนฺติ…เป.… โย วา ปนสฺส มาทิโสฯ

‘‘อิธ, ปนานนฺท, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โกธมาโน อธิคโต โหติ, สมเยน สมยญฺจสฺส วจีสงฺขารา อุปฺปชฺชนฺติฯ ตสฺส สวเนนปิ อกตํ โหติ…เป.… สามายิกมฺปิ วิมุตฺติํ น ลภติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา หานาย ปเรติ โน วิเสสาย, หานคามีเยว โหติ โน วิเสสคามีฯ

‘‘อิธ ปนานนฺท, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โกธมาโน อธิคโต โหติ, สมเยน สมยญฺจสฺส วจีสงฺขารา อุปฺปชฺชนฺติฯ ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหติ, พาหุสจฺเจนปิ กตํ โหติ, ทิฏฺฐิยาปิ ปฏิวิทฺธํ โหติ, สามายิกมฺปิ วิมุตฺติํ ลภติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา วิเสสาย ปเรติ โน หานาย, วิเสสคามีเยว โหติ โน หานคามีฯ

‘‘ตตฺรานนฺท , ปมาณิกา ปมิณนฺติ – ‘อิมสฺสปิ เตว ธมฺมา, อปรสฺสปิ เตว ธมฺมาฯ กสฺมา เตสํ เอโก หีโน, เอโก ปณีโต’ติ? ตญฺหิ เตสํ, อานนฺท, โหติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายฯ

‘‘ตตฺรานนฺท, ยสฺส ปุคฺคลสฺส โกธมาโน อธิคโต โหติ, สมเยน สมยญฺจสฺส วจีสงฺขารา อุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหติ, พาหุสจฺเจนปิ กตํ โหติ, ทิฏฺฐิยาปิ ปฏิวิทฺธํ โหติ, สามายิกมฺปิ วิมุตฺติํ ลภติฯ อยํ, อานนฺท, ปุคฺคโล อมุนา ปุริเมน ปุคฺคเลน อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อิมํ หานนฺท, ปุคฺคลํ ธมฺมโสโต นิพฺพหติฯ ตทนฺตรํ โก ชาเนยฺย อญฺญตฺร ตถาคเตน! ตสฺมาติหานนฺท, มา ปุคฺคเลสุ ปมาณิกา อหุวตฺถ; มา ปุคฺคเลสุ ปมาณํ คณฺหิตฺถฯ ขญฺญติ หานนฺท, ปุคฺคเลสุ ปมาณํ คณฺหนฺโตฯ อหํ วา, อานนฺท, ปุคฺคเลสุ ปมาณํ คณฺเหยฺยํ, โย วา ปนสฺส มาทิโสฯ

‘‘กา จานนฺท, มิคสาลา อุปาสิกา พาลา อพฺยตฺตา อมฺมกา อมฺมกสญฺญา, เก จ ปุริสปุคฺคลปโรปริยญาเณ! อิเม โข, อานนฺท, ฉ ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ

‘‘ยถารูเปน, อานนฺท, สีเลน ปุราโณ สมนฺนาคโต อโหสิ, ตถารูเปน สีเลน อิสิทตฺโต สมนฺนาคโต อภวิสฺสฯ นยิธ ปุราโณ อิสิทตฺตสฺส คติมฺปิ อญฺญสฺสฯ

ยถารูปาย จ, อานนฺท, ปญฺญาย อิสิทตฺโต สมนฺนาคโต อโหสิ, ตถารูปาย ปญฺญาย ปุราโณ สมนฺนาคโต อภวิสฺสฯ นยิธ อิสิทตฺโต ปุราณสฺส คติมฺปิ อญฺญสฺสฯ อิติ โข, อานนฺท, อิเม ปุคฺคลา อุโภ เอกงฺคหีนา’’ติฯ ทุติยํฯ

3. อิณสุตฺตํ

[45] ‘‘ทาลิทฺทิยํ [ทาฬิทฺทิยํ (สี.)], ภิกฺขเว, ทุกฺขํ โลกสฺมิํ กามโภคิโน’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ทลิทฺโท [ทฬิทฺโท (สี.)] อสฺสโก อนาฬฺหิโก [อนทฺธิโก (สฺยา. กํ.)] อิณํ อาทิยติ, อิณาทานมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ โลกสฺมิํ กามโภคิโน’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ทลิทฺโท อสฺสโก อนาฬฺหิโก อิณํ อาทิยิตฺวา วฑฺฒิํ ปฏิสฺสุณาติ, วฑฺฒิปิ, ภิกฺขเว, ทุกฺขา โลกสฺมิํ กามโภคิโน’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ทลิทฺโท อสฺสโก อนาฬฺหิโก วฑฺฒิํ ปฏิสฺสุณิตฺวา กาลาภตํ [กาลคตํ (ก.)] วฑฺฒิํ น เทติ, โจเทนฺติปิ นํ; โจทนาปิ, ภิกฺขเว, ทุกฺขา โลกสฺมิํ กามโภคิโน’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ทลิทฺโท อสฺสโก อนาฬฺหิโก โจทิยมาโน น เทติ, อนุจรนฺติปิ นํ; อนุจริยาปิ, ภิกฺขเว, ทุกฺขา โลกสฺมิํ กามโภคิโน’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ทลิทฺโท อสฺสโก อนาฬฺหิโก อนุจริยมาโน น เทติ, พนฺธนฺติปิ นํ; พนฺธนมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ โลกสฺมิํ กามโภคิโน’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘อิติ โข, ภิกฺขเว, ทาลิทฺทิยมฺปิ ทุกฺขํ โลกสฺมิํ กามโภคิโน, อิณาทานมฺปิ ทุกฺขํ โลกสฺมิํ กามโภคิโน, วฑฺฒิปิ ทุกฺขา โลกสฺมิํ กามโภคิโน, โจทนาปิ ทุกฺขา โลกสฺมิํ กามโภคิโน, อนุจริยาปิ ทุกฺขา โลกสฺมิํ กามโภคิโน, พนฺธนมฺปิ ทุกฺขํ โลกสฺมิํ กามโภคิโน; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว , ยสฺส กสฺสจิ สทฺธา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, หิรี นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, โอตฺตปฺปํ นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, วีริยํ นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ปญฺญา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ – อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อริยสฺส วินเย ทลิทฺโท อสฺสโก อนาฬฺหิโกฯ