‘‘อุปาทาเน ภยํ ทิสฺวา, ชาติมรณสมฺภเว;

อนุปาทา วิมุจฺจนฺติ, ชาติมรณสงฺขเยฯ

‘‘เต เขมปฺปตฺตา สุขิโน, ทิฏฺฐธมฺมาภินิพฺพุตา;

สพฺพเวรภยาตีตา [สพฺเพ เวรภยาตีตา (สฺยา.)], สพฺพทุกฺขํ อุปจฺจคุ’’นฺติฯ ตติยํ;

4. หิมวนฺตสุตฺตํ

[24] ‘‘ฉหิ, ภิกฺขเว, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ หิมวนฺตํ ปพฺพตราชํ ปทาเลยฺย, โก ปน วาโท ฉวาย อวิชฺชาย! กตเมหิ ฉหิ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมาธิสฺส สมาปตฺติกุสโล โหติ, สมาธิสฺส ฐิติกุสโล โหติ, สมาธิสฺส วุฏฺฐานกุสโล โหติ, สมาธิสฺส กลฺลิตกุสโล [กลฺลตากุสโล (สฺยา. กํ. ก.) สํ. นิ. 3.665 ปสฺสิตพฺพํ] โหติ, สมาธิสฺส โคจรกุสโล โหติ, สมาธิสฺส อภินีหารกุสโล โหติฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ หิมวนฺตํ ปพฺพตราชํ ปทาเลยฺย, โก ปน วาโท ฉวาย อวิชฺชายา’’ติ! จตุตฺถํฯ

5. อนุสฺสติฏฺฐานสุตฺตํ

[25] ‘‘ฉยิมานิ , ภิกฺขเว, อนุสฺสติฏฺฐานานิฯ กตมานิ ฉ? อิธ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ – ‘อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’ติฯ ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, สมเย อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ, เนวสฺส ตสฺมิํ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ; อุชุคตเมวสฺส ตสฺมิํ สมเย จิตฺตํ โหติ, นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหาฯ ‘เคโธ’ติ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํฯ อิทมฺปิ โข, ภิกฺขเว, อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก ธมฺมํ อนุสฺสรติ – ‘สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม…เป.… ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหี’ติฯ

ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, สมเย อริยสาวโก ธมฺมํ อนุสฺสรติ, เนวสฺส ตสฺมิํ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ ; อุชุคตเมวสฺส ตสฺมิํ สมเย จิตฺตํ โหติ, นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหาฯ ‘เคโธ’ติ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํฯ อิทมฺปิ โข, ภิกฺขเว, อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก สงฺฆํ อนุสฺสรติ – ‘สุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ…เป.… อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสา’ติฯ ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, สมเย อริยสาวโก สงฺฆํ อนุสฺสรติ, เนวสฺส ตสฺมิํ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ; อุชุคตเมวสฺส ตสฺมิํ สมเย จิตฺตํ โหติ, นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหาฯ ‘เคโธ’ติ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํฯ อิทมฺปิ โข, ภิกฺขเว, อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก อตฺตโน สีลานิ อนุสฺสรติ อขณฺฑานิ…เป.… สมาธิสํวตฺตนิกานิฯ ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, สมเย อริยสาวโก สีลํ อนุสฺสรติ, เนวสฺส ตสฺมิํ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ; อุชุคตเมวสฺส ตสฺมิํ สมเย จิตฺตํ โหติ, นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหาฯ ‘เคโธ’ติ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํฯ อิทมฺปิ โข, ภิกฺขเว, อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก อตฺตโน จาคํ อนุสฺสรติ – ‘ลาภา วต เม! สุลทฺธํ วต เม…เป.… ยาจโยโค ทานสํวิภาครโต’ติฯ ยสฺมิํ…เป.… เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก เทวตา อนุสฺสรติ – ‘สนฺติ เทวา จาตุมหาราชิกา , สนฺติ เทวา ตาวติํสา, สนฺติ เทวา ยามา, สนฺติ เทวา ตุสิตา, สนฺติ เทวา นิมฺมานรติโน, สนฺติ เทวา ปรนิมฺมิตวสวตฺติโน, สนฺติ เทวา พฺรหฺมกายิกา , สนฺติ เทวา ตตุตฺตริฯ ยถารูปาย สทฺธาย สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ อุปปนฺนา; มยฺหมฺปิ ตถารูปา สทฺธา สํวิชฺชติฯ ยถารูเปน สีเลน… สุเตน… จาเคน… ปญฺญาย สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ อุปปนฺนา; มยฺหมฺปิ ตถารูปา ปญฺญา สํวิชฺชตี’’’ ติฯ

‘‘ยสฺมิํ , ภิกฺขเว, สมเย อริยสาวโก อตฺตโน จ ตาสญฺจ เทวตานํ สทฺธญฺจ สีลญฺจ สุตญฺจ จาคญฺจ ปญฺญญฺจ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมิํ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ; อุชุคตเมวสฺส ตสฺมิํ สมเย จิตฺตํ โหติ, นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหาฯ ‘เคโธ’ติ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํฯ อิทมฺปิ โข, ภิกฺขเว, อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ฉ อนุสฺสติฏฺฐานานี’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. มหากจฺจานสุตฺตํ

[26] ตตฺร โข อายสฺมา มหากจฺจาโน ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส ภิกฺขเว’’ติฯ ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหากจฺจานสฺส ปจฺจสฺโสสุํฯ อายสฺมา มหากจฺจาโน เอตทโวจ – ‘‘อจฺฉริยํ, อาวุโส; อพฺภุตํ, อาวุโส! ยาวญฺจิทํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม อนุพุทฺโธ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย, ยทิทํ ฉ อนุสฺสติฏฺฐานานิฯ

‘‘กตมานิ ฉ? อิธาวุโส, อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ – ‘อิติปิ โส ภควา …เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’ติฯ ยสฺมิํ, อาวุโส, สมเย อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมิํ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ, น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ; อุชุคตเมวสฺส ตสฺมิํ สมเย จิตฺตํ โหติ, นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหาฯ ‘เคโธ’ติ โข, อาวุโส, ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํฯ ส โข โส, อาวุโส, อริยสาวโก สพฺพโส อากาสสเมน เจตสา วิหรติ วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเชนฯ อิทมฺปิ โข, อาวุโส, อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุทฺธิธมฺมา ภวนฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, อริยสาวโก ธมฺมํ อนุสฺสรติ – ‘สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม…เป.… ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหี’ติฯ