3. ปธานิยงฺคสุตฺตํ

[53] ‘‘ปญฺจิมานิ, ภิกฺขเว, ปธานิยงฺคานิฯ กตมานิ ปญฺจ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สทฺโธ โหติ, สทฺทหติ ตถาคตสฺส โพธิํ – ‘อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’ติ ฯ อปฺปาพาโธ โหติ อปฺปาตงฺโก; สมเวปากินิยา คหณิยา สมนฺนาคโต นาติสีตาย นาจฺจุณฺหาย มชฺฌิมาย ปธานกฺขมาย; อสโฐ โหติ อมายาวี; ยถาภูตํ อตฺตานํ อาวิกตฺตา สตฺถริ วา วิญฺญูสุ วา สพฺรหฺมจารีสุ; อารทฺธวีริโย วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย, ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ; ปญฺญวา โหติ, อุทยตฺถคามินิยา ปญฺญาย สมนฺนาคโต อริยาย นิพฺเพธิกาย สมฺมา ทุกฺขกฺขยคามินิยาฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ ปธานิยงฺคานี’’ติฯ ตติยํฯ

4. สมยสุตฺตํ

[54] ‘‘ปญฺจิเม , ภิกฺขเว, อสมยา ปธานายฯ กตเม ปญฺจ? อิธ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ชิณฺโณ โหติ ชรายาภิภูโตฯ อยํ, ภิกฺขเว, ปฐโม อสมโย ปธานายฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ พฺยาธิโต โหติ พฺยาธินาภิภูโตฯ อยํ, ภิกฺขเว, ทุติโย อสมโย ปธานายฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ทุพฺภิกฺขํ โหติ ทุสฺสสฺสํ ทุลฺลภปิณฺฑํ, น สุกรํ อุญฺเฉน ปคฺคเหน ยาเปตุํฯ อยํ, ภิกฺขเว, ตติโย อสมโย ปธานายฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภยํ โหติ อฏวิสงฺโกโป, จกฺกสมารูฬฺหา ชานปทา ปริยายนฺติฯ อยํ, ภิกฺขเว, จตุตฺโถ อสมโย ปธานายฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ภินฺโน โหติฯ สงฺเฆ โข ปน, ภิกฺขเว, ภินฺเน อญฺญมญฺญํ อกฺโกสา จ โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ ปริภาสา จ โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ ปริกฺเขปา จ โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ ปริจฺจชา จ โหนฺติฯ ตตฺถ อปฺปสนฺนา เจว นปฺปสีทนฺติ, ปสนฺนานญฺจ เอกจฺจานํ อญฺญถตฺตํ โหติฯ อยํ, ภิกฺขเว, ปญฺจโม อสมโย ปธานายฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ อสมยา ปธานายาติฯ

‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, สมยา ปธานายฯ กตเม ปญฺจ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทหโร โหติ ยุวา สุสุ กาฬเกโส ภทฺเรน โยพฺพเนน สมนฺนาคโต ปฐเมน วยสาฯ อยํ, ภิกฺขเว, ปฐโม สมโย ปธานายฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อปฺปาพาโธ โหติ อปฺปาตงฺโก, สมเวปากินิยา คหณิยา สมนฺนาคโต นาติสีตาย นาจฺจุณฺหาย มชฺฌิมาย ปธานกฺขมายฯ อยํ, ภิกฺขเว, ทุติโย สมโย ปธานายฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, สุภิกฺขํ โหติ สุสสฺสํ สุลภปิณฺฑํ, สุกรํ อุญฺเฉน ปคฺคเหน ยาเปตุํฯ อยํ, ภิกฺขเว, ตติโย สมโย ปธานายฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, มนุสฺสา สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา ขีโรทกีภูตา อญฺญมญฺญํ ปิยจกฺขูหิ สมฺปสฺสนฺตา วิหรนฺติฯ อยํ, ภิกฺขเว, จตุตฺโถ สมโย ปธานายฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ สมคฺโค สมฺโมทมาโน อวิวทมาโน เอกุทฺเทโส ผาสุ วิหรติฯ สงฺเฆ โข ปน, ภิกฺขเว, สมคฺเค น เจว อญฺญมญฺญํ อกฺโกสา โหนฺติ, น จ อญฺญมญฺญํ ปริภาสา โหนฺติ, น จ อญฺญมญฺญํ ปริกฺเขปา โหนฺติ, น จ อญฺญมญฺญํ ปริจฺจชา โหนฺติฯ ตตฺถ อปฺปสนฺนา เจว ปสีทนฺติ, ปสนฺนานญฺจ ภิยฺโยภาโว [ภียฺโยภาวาย (ก.)] โหติฯ อยํ, ภิกฺขเว, ปญฺจโม สมโย ปธานายฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ สมยา ปธานายา’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. มาตาปุตฺตสุตฺตํ

[55] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยํ อุโภ มาตาปุตฺตา วสฺสาวาสํ อุปคมิํสุ [อุปสงฺกมิํสุ (ก.)] – ภิกฺขุ จ ภิกฺขุนี จฯ เต อญฺญมญฺญสฺส อภิณฺหํ ทสฺสนกามา อเหสุํฯ มาตาปิ ปุตฺตสฺส อภิณฺหํ ทสฺสนกามา อโหสิ; ปุตฺโตปิ มาตรํ อภิณฺหํ ทสฺสนกาโม อโหสิฯ เตสํ อภิณฺหํ ทสฺสนา สํสคฺโค อโหสิฯ สํสคฺเค สติ วิสฺสาโส อโหสิฯ วิสฺสาเส สติ โอตาโร อโหสิฯ เต โอติณฺณจิตฺตา สิกฺขํ อปจฺจกฺขาย ทุพฺพลฺยํ อนาวิกตฺวา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิํสุฯ

อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ