‘‘ยาวตา , จุนฺทิ, ธมฺมา สงฺขตา วา อสงฺขตา วา, วิราโค เตสํ [เตสํ ธมฺมานํ (สี. ปี. ก.)] อคฺคมกฺขายติ, ยทิทํ – มทนิมฺมทโน ปิปาสวินโย อาลยสมุคฺฆาโต วฏฺฏุปจฺเฉโท ตณฺหากฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานํฯ เย โข, จุนฺทิ , วิราเค ธมฺเม ปสนฺนา, อคฺเค เต ปสนฺนาฯ อคฺเค โข ปน ปสนฺนานํ อคฺโค วิปาโก โหติฯ

‘‘ยาวตา, จุนฺทิ, สงฺฆา วา คณา วา, ตถาคตสาวกสงฺโฆ เตสํ อคฺคมกฺขายติ, ยทิทํ – จตฺตาริ ปุริสยุคานิ อฏฺฐ ปุริสปุคฺคลา, เอส ภควโต สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสฯ เย โข, จุนฺทิ, สงฺเฆ ปสนฺนา, อคฺเค เต ปสนฺนาฯ อคฺเค โข ปน ปสนฺนานํ อคฺโค วิปาโก โหติฯ

‘‘ยาวตา, จุนฺทิ, สีลานิ, อริยกนฺตานิ สีลานิ เตสํ [อริยกนฺตานิเตสํ (สี. สฺยา. กํ.)] อคฺคมกฺขายติ, ยทิทํ – อขณฺฑานิ อจฺฉิทฺทานิ อสพลานิ อกมฺมาสานิ ภุชิสฺสานิ วิญฺญุปฺปสตฺถานิ อปรามฏฺฐานิ สมาธิสํวตฺตนิกานิฯ เย โข, จุนฺทิ, อริยกนฺเตสุ สีเลสุ ปริปูรการิโน, อคฺเค เต ปริปูรการิโนฯ อคฺเค โข ปน ปริปูรการีนํ อคฺโค วิปาโก โหตี’’ติฯ

‘‘อคฺคโต เว ปสนฺนานํ, อคฺคํ ธมฺมํ วิชานตํ;

อคฺเค พุทฺเธ ปสนฺนานํ, ทกฺขิเณยฺเย อนุตฺตเรฯ

‘‘อคฺเค ธมฺเม ปสนฺนานํ, วิราคูปสเม สุเข;

อคฺเค สงฺเฆ ปสนฺนานํ, ปุญฺญกฺเขตฺเต อนุตฺตเรฯ

‘‘อคฺคสฺมิํ ทานํ ททตํ, อคฺคํ ปุญฺญํ ปวฑฺฒติ;

อคฺคํ อายุ จ วณฺโณ จ, ยโส กิตฺติ สุขํ พลํฯ

‘‘อคฺคสฺส ทาตา เมธาวี, อคฺคธมฺมสมาหิโต;

เทวภูโต มนุสฺโส วา, อคฺคปฺปตฺโต ปโมทตี’’ติฯ ทุติยํ;

3. อุคฺคหสุตฺตํ

[33] เอกํ สมยํ ภควา ภทฺทิเย วิหรติ ชาติยา วเนฯ อถ โข อุคฺคโห เมณฺฑกนตฺตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อุคฺคโห เมณฺฑกนตฺตา ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘อธิวาเสตุ เม, ภนฺเต, ภควา สฺวาตนาย อตฺตจตุตฺโถ ภตฺต’’นฺติ ฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวนฯ อถ โข อุคฺคโห เมณฺฑกนตฺตา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ

อถ โข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน อุคฺคหสฺส เมณฺฑกนตฺตุโน นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิฯ อถ โข อุคฺคโห เมณฺฑกนตฺตา ภควนฺตํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิฯ อถ โข อุคฺคโห เมณฺฑกนตฺตา ภควนฺตํ ภุตฺตาวิํ โอนีตปตฺตปาณิํ เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อุคฺคโห เมณฺฑกนตฺตา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อิมา เม, ภนฺเต, กุมาริโย ปติกุลานิ คมิสฺสนฺติฯ โอวทตุ ตาสํ, ภนฺเต, ภควา; อนุสาสตุ ตาสํ, ภนฺเต, ภควา, ยํ ตาสํ อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา’’ติฯ

อถ โข ภควา ตา กุมาริโย เอตทโวจ – ‘‘ตสฺมาติห, กุมาริโย, เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘ยสฺส โว [ยสฺส โข (สี. สฺยา. กํ.)] มาตาปิตโร ภตฺตุโน ทสฺสนฺติ อตฺถกามา หิเตสิโน อนุกมฺปกา อนุกมฺปํ อุปาทาย, ตสฺส ภวิสฺสาม ปุพฺพุฏฺฐายินิโย ปจฺฉานิปาตินิโย กิํการปฏิสฺสาวินิโย มนาปจารินิโย ปิยวาทินิโย’ติฯ เอวญฺหิ โว, กุมาริโย, สิกฺขิตพฺพํฯ

‘‘ตสฺมาติห, กุมาริโย, เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘เย เต ภตฺตุ ครุโน [คุรุโน (ก.)] ภวิสฺสนฺติ มาตาติ วา ปิตาติ วา สมณพฺราหฺมณาติ วา, เต สกฺกริสฺสาม ครุํ กริสฺสาม [ครุกริสฺสาม (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] มาเนสฺสาม ปูเชสฺสาม อพฺภาคเต จ อาสโนทเกน ปฏิปูเชสฺสามา’ติ [ปูเชสฺสามาติ (สี.)]ฯ เอวญฺหิ โว, กุมาริโย, สิกฺขิตพฺพํฯ

‘‘ตสฺมาติห , กุมาริโย, เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘เย เต ภตฺตุ อพฺภนฺตรา กมฺมนฺตา อุณฺณาติ วา กปฺปาสาติ วา, ตตฺถ ทกฺขา ภวิสฺสาม อนลสา , ตตฺรุปายาย วีมํสาย สมนฺนาคตา, อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุ’นฺติฯ เอวญฺหิ โว, กุมาริโย, สิกฺขิตพฺพํฯ

‘‘ตสฺมาติห, กุมาริโย, เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘โย โส ภตฺตุ อพฺภนฺตโร [อพฺภนฺตเร (ก.)] อนฺโตชโน ทาสาติ วา เปสฺสาติ วา กมฺมกราติ วา, เตสํ กตญฺจ กตโต ชานิสฺสาม อกตญฺจ อกตโต ชานิสฺสาม, คิลานกานญฺจ พลาพลํ ชานิสฺสาม, ขาทนียํ โภชนียญฺจสฺส ปจฺจํเสน [ปจฺจยํ เตน (ก. สี.), ปจฺจยํเสน (สฺยา. กํ.), ปจฺจยํ เสนาสนํ ปจฺจตฺตํเสน (ก.) อ. นิ. 8.46] สํวิภชิสฺสามา’ติ [วิภชิสฺสามาติ (สี. สฺยา. กํ.)]ฯ เอวญฺหิ โว, กุมาริโย, สิกฺขิตพฺพํฯ

‘‘ตสฺมาติห, กุมาริโย, เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘ยํ ภตฺตา อาหริสฺสติ ธนํ วา ธญฺญํ วา รชตํ วา ชาตรูปํ วา, ตํ อารกฺเขน [ตํ อารกฺขาย (สี.)] คุตฺติยา สมฺปาเทสฺสาม, ตตฺถ จ ภวิสฺสาม อธุตฺตี อเถนี อโสณฺฑี อวินาสิกาโย’ติฯ เอวญฺหิ โว, กุมาริโย, สิกฺขิตพฺพํฯ อิเมหิ โข, กุมาริโย, ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต มาตุคาโม กายสฺส เภทา ปรํ มรณา มนาปกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ

‘‘โย นํ ภรติ สพฺพทา, นิจฺจํ อาตาปิ อุสฺสุโก;

สพฺพกามหรํ โปสํ, ภตฺตารํ นาติมญฺญติฯ

‘‘น จาปิ โสตฺถิ ภตฺตารํ, อิสฺสาจาเรน [อิจฺฉาจาเรน (สี.), อิสฺสาวาเทน (ปี.)] โรสเย;

ภตฺตุ จ ครุโน สพฺเพ, ปฏิปูเชติ ปณฺฑิตาฯ

‘‘อุฏฺฐาหิกา [อุฏฺฐายิกา (สฺยา. กํ. ก.)] อนลสา, สงฺคหิตปริชฺชนา;

ภตฺตุ มนาปํ [มนาปา (สี.)] จรติ, สมฺภตํ อนุรกฺขติฯ

‘‘ยา เอวํ วตฺตตี นารี, ภตฺตุฉนฺทวสานุคา;

มนาปา นาม เต เทวา, ยตฺถ สา อุปปชฺชตี’’ติฯ ตติยํ;

4. สีหเสนาปติสุตฺตํ

[34] เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํฯ อถ โข สีโห เสนาปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข สีโห เสนาปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สกฺกา นุ โข, ภนฺเต, ภควา สนฺทิฏฺฐิกํ ทานผลํ ปญฺญาเปตุ’’นฺติ?

‘‘สกฺกา, สีหา’’ติ ภควา อโวจ – ‘‘ทายโก, สีห, ทานปติ พหุโน ชนสฺส ปิโย โหติ มนาโปฯ ยมฺปิ, สีห, ทายโก ทานปติ พหุโน ชนสฺส ปิโย โหติ มนาโป, อิทมฺปิ สนฺทิฏฺฐิกํ ทานผลํฯ

‘‘ปุน จปรํ, สีห, ทายกํ ทานปติํ สนฺโต สปฺปุริสา ภชนฺติฯ ยมฺปิ, สีห, ทายกํ ทานปติํ สนฺโต สปฺปุริสา ภชนฺติ, อิทมฺปิ สนฺทิฏฺฐิกํ ทานผลํฯ

‘‘ปุน จปรํ, สีห, ทายกสฺส ทานปติโน กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติฯ ยมฺปิ, สีห, ทายกสฺส ทานปติโน กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ, อิทมฺปิ สนฺทิฏฺฐิกํ ทานผลํฯ

‘‘ปุน จปรํ, สีห, ทายโก ทานปติ ยํ ยเทว ปริสํ อุปสงฺกมติ – ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ ยทิ สมณปริสํ – วิสารโท [วิสารโทว (สี.) อ. นิ. 7.57 ปสฺสิตพฺพํ] อุปสงฺกมติ อมงฺกุภูโตฯ ยมฺปิ, สีห, ทายโก ทานปติ ยํ ยเทว ปริสํ อุปสงฺกมติ – ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ ยทิ สมณปริสํ – วิสารโท อุปสงฺกมติ อมงฺกุภูโต, อิทมฺปิ สนฺทิฏฺฐิกํ ทานผลํฯ

‘‘ปุน จปรํ, สีห, ทายโก ทานปติ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติฯ ยมฺปิ, สีห, ทายโก ทานปติ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ, อิทํ [อิทมฺปิ สีห (ก.)] สมฺปรายิกํ ทานผล’’นฺติฯ

เอวํ วุตฺเต สีโห เสนาปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ยานิมานิ, ภนฺเต, ภควตา จตฺตาริ สนฺทิฏฺฐิกานิ ทานผลานิ อกฺขาตานิ, นาหํ เอตฺถ ภควโต สทฺธาย คจฺฉามิ; อหํ เปตานิ ชานามิฯ อหํ, ภนฺเต, ทายโก ทานปติ พหุโน ชนสฺส ปิโย มนาโปฯ อหํ, ภนฺเต, ทายโก ทานปติ; มํ สนฺโต สปฺปุริสา ภชนฺติฯ