9. คิหิสุตฺตํ

[179] อถ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ ปญฺจมตฺเตหิ อุปาสกสเตหิ ปริวุโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อามนฺเตสิ – ‘‘ยํ กญฺจิ [ยํ กิญฺจิ (สี. ปี.)], สาริปุตฺต, ชาเนยฺยาถ คิหิํ โอทาตวสนํ ปญฺจสุ สิกฺขาปเทสุ สํวุตกมฺมนฺตํ จตุนฺนํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภิํ อกิจฺฉลาภิํ อกสิรลาภิํ, โส อากงฺขมาโน อตฺตนาว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย – ‘ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต, โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’’’ติฯ

‘‘กตเมสุ ปญฺจสุ สิกฺขาปเทสุ สํวุตกมฺมนฺโต โหติ? อิธ , สาริปุตฺต, อริยสาวโก ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา ปฏิวิรโต โหติฯ อิเมสุ ปญฺจสุ สิกฺขาปเทสุ สํวุตกมฺมนฺโต โหติฯ

‘‘กตเมสํ จตุนฺนํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี? อิธ, สาริปุตฺต, อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – ‘อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ, สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’ติฯ อยมสฺส ปฐโม อาภิเจตสิโก ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาโร อธิคโต โหติ อวิสุทฺธสฺส จิตฺตสฺส วิสุทฺธิยา อปริโยทาตสฺส จิตฺตสฺส ปริโยทปนายฯ

‘‘ปุน จปรํ, สาริปุตฺต, อริยสาวโก ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – ‘สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหี’ติฯ อยมสฺส ทุติโย อาภิเจตสิโก ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาโร อธิคโต โหติ อวิสุทฺธสฺส จิตฺตสฺส วิสุทฺธิยา อปริโยทาตสฺส จิตฺตสฺส ปริโยทปนายฯ

‘‘ปุน จปรํ, สาริปุตฺต, อริยสาวโก สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – ‘สุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ อุชุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ญายปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ สามีจิปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ, ยทิทํ จตฺตาริ ปุริสยุคานิ อฏฺฐ ปุริสปุคฺคลา เอส ภควโต สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสา’ติฯ อยมสฺส ตติโย อาภิเจตสิโก ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาโร อธิคโต โหติ อวิสุทฺธสฺส จิตฺตสฺส วิสุทฺธิยา อปริโยทาตสฺส จิตฺตสฺส ปริโยทปนายฯ

‘‘ปุน จปรํ, สาริปุตฺต, อริยสาวโก อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต โหติ อขณฺเฑหิ อจฺฉิทฺเทหิ อสพเลหิ อกมฺมาเสหิ ภุชิสฺเสหิ วิญฺญุปฺปสตฺเถหิ อปรามฏฺเฐหิ สมาธิสํวตฺตนิเกหิฯ อยมสฺส จตุตฺโถ อาภิเจตสิโก ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาโร อธิคโต โหติ อวิสุทฺธสฺส จิตฺตสฺส วิสุทฺธิยา อปริโยทาตสฺส จิตฺตสฺส ปริโยทปนายฯ อิเมสํ จตุนฺนํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภีฯ

‘‘ยํ กญฺจิ, สาริปุตฺต, ชาเนยฺยาถ คิหิํ โอทาตวสนํ – อิเมสุ ปญฺจสุ สิกฺขาปเทสุ สํวุตกมฺมนฺตํ, อิเมสญฺจ จตุนฺนํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภิํ อกิจฺฉลาภิํ อกสิรลาภิํ, โส อากงฺขมาโน อตฺตนาว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย – ‘ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต, โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’’’ติฯ

‘‘นิรเยสุ ภยํ ทิสฺวา, ปาปานิ ปริวชฺชเย;

อริยธมฺมํ สมาทาย, ปณฺฑิโต ปริวชฺชเยฯ

‘‘น หิํเส ปาณภูตานิ, วิชฺชมาเน ปรกฺกเม;

มุสา จ น ภเณ ชานํ, อทินฺนํ น ปรามเสฯ

‘‘เสหิ ทาเรหิ สนฺตุฏฺโฐ, ปรทารญฺจ อารเม [นารเม (สี. สฺยา.)];

เมรยํ วารุณิํ ชนฺตุ, น ปิเว จิตฺตโมหนิํฯ

‘‘อนุสฺสเรยฺย สมฺพุทฺธํ, ธมฺมญฺจานุวิตกฺกเย;

อพฺยาปชฺชํ [อพฺยาปชฺฌํ (?) อพฺยาปชฺฌํ (ก.)] หิตํ จิตฺตํ, เทวโลกาย ภาวเยฯ

‘‘อุปฏฺฐิเต เทยฺยธมฺเม, ปุญฺญตฺถสฺส ชิคีสโต [ชิคิํสโต (สี. สฺยา. กํ. ปี.)];

สนฺเตสุ ปฐมํ ทินฺนา, วิปุลา โหติ ทกฺขิณาฯ

‘‘สนฺโต หเว ปวกฺขามิ, สาริปุตฺต สุโณหิ เม;

อิติ กณฺหาสุ เสตาสุ, โรหิณีสุ หรีสุ วาฯ

‘‘กมฺมาสาสุ สรูปาสุ, โคสุ ปาเรวตาสุ วา;

ยาสุ กาสุจิ เอตาสุ, ทนฺโต ชายติ ปุงฺคโวฯ

‘‘โธรยฺโห พลสมฺปนฺโน, กลฺยาณชวนิกฺกโม;

ตเมว ภาเร ยุญฺชนฺติ, นาสฺส วณฺณํ ปริกฺขเรฯ

‘‘เอวเมวํ มนุสฺเสสุ, ยสฺมิํ กิสฺมิญฺจิ ชาติเย;

ขตฺติเย พฺราหฺมเณ เวสฺเส, สุทฺเท จณฺฑาลปุกฺกุเสฯ

‘‘ยาสุ กาสุจิ เอตาสุ, ทนฺโต ชายติ สุพฺพโต;

ธมฺมฏฺโฐ สีลสมฺปนฺโน, สจฺจวาที หิรีมโนฯ

‘‘ปหีนชาติมรโณ, พฺรหฺมจริยสฺส เกวลี;

ปนฺนภาโร วิสํยุตฺโต, กตกิจฺโจ อนาสโวฯ

‘‘ปารคู สพฺพธมฺมานํ, อนุปาทาย นิพฺพุโต;

ตสฺมิญฺจ วิรเช เขตฺเต, วิปุลา โหติ ทกฺขิณาฯ

‘‘พาลา จ อวิชานนฺตา, ทุมฺเมธา อสฺสุตาวิโน;

พหิทฺธา ททนฺติ ทานานิ, น หิ สนฺเต อุปาสเรฯ

‘‘เย จ สนฺเต อุปาสนฺติ, สปฺปญฺเญ ธีรสมฺมเต;

สทฺธา จ เนสํ สุคเต, มูลชาตา ปติฏฺฐิตาฯ

‘‘เทวโลกญฺจ เต ยนฺติ, กุเล วา อิธ ชายเร;

อนุปุพฺเพน นิพฺพานํ, อธิคจฺฉนฺติ ปณฺฑิตา’’ติฯ นวมํ;

10. คเวสีสุตฺตํ

[180] เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ จาริกํ จรติ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํฯ อทฺทสา โข ภควา อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺโน อญฺญตรสฺมิํ ปเทเส มหนฺตํ สาลวนํ; ทิสฺวาน [ทิสฺวา (สี. ปี.)] มคฺคา โอกฺกมฺม [อุกฺกมฺม (กตฺถจิ)] เยน ตํ สาลวนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ สาลวนํ อชฺโฌคาเหตฺวา อญฺญตรสฺมิํ ปเทเส สิตํ ปาตฺวากาสิฯ

อถ โข อายสฺมโต อานนฺทสฺส เอตทโหสิ – ‘‘โก นุ โข เหตุ โก ปจฺจโย ภควโต สิตสฺส ปาตุกมฺมาย? น อการเณน ตถาคตา สิตํ ปาตุกโรนฺตี’’ติฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ โก ปจฺจโย ภควโต สิตสฺส ปาตุกมฺมาย? น อการเณน ตถาคตา สิตํ ปาตุกโรนฺตี’’ติฯ

‘‘ภูตปุพฺพํ, อานนฺท, อิมสฺมิํ ปเทเส นครํ อโหสิ อิทฺธญฺเจว ผีตญฺจ พหุชนํ อากิณฺณมนุสฺสํฯ ตํ โข ปนานนฺท, นครํ กสฺสโป ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อุปนิสฺสาย วิหาสิฯ กสฺสปสฺส โข ปนานนฺท, ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส คเวสี นาม อุปาสโก อโหสิ สีเลสุ อปริปูรการีฯ คเวสินา โข, อานนฺท, อุปาสเกน ปญฺจมตฺตานิ อุปาสกสตานิ ปฏิเทสิตานิ สมาทปิตานิ [สมาทาปิตานิ (?)] อเหสุํ สีเลสุ อปริปูรการิโนฯ อถ โข, อานนฺท, คเวสิสฺส อุปาสกสฺส เอตทโหสิ – ‘อหํ โข อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อุปาสกสตานํ พหูปกาโร [พหุกาโร (กตฺถจิ)] ปุพฺพงฺคโม สมาทเปตา [สมาทาเปตา (?)], อหญฺจมฺหิ สีเลสุ อปริปูรการี, อิมานิ จ ปญฺจ อุปาสกสตานิ สีเลสุ อปริปูรการิโนฯ อิจฺเจตํ สมสมํ, นตฺถิ กิญฺจิ อติเรกํ; หนฺทาหํ อติเรกายา’’’ติฯ

‘‘อถ โข, อานนฺท, คเวสี อุปาสโก เยน ตานิ ปญฺจ อุปาสกสตานิ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตานิ ปญฺจ อุปาสกสตานิ เอตทโวจ – ‘อชฺชตคฺเค มํ อายสฺมนฺโต สีเลสุ ปริปูรการิํ ธาเรถา’ติ! อถ โข, อานนฺท, เตสํ ปญฺจนฺนํ อุปาสกสตานํ เอตทโหสิ – ‘อยฺโย โข คเวสี อมฺหากํ พหูปกาโร ปุพฺพงฺคโม สมาทเปตา ฯ