‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, เถรา ภิกฺขู น พาหุลิกา โหนฺติ น สาถลิกา, โอกฺกมเน นิกฺขิตฺตธุรา ปวิเวเก ปุพฺพงฺคมา; วีริยํ อารภนฺติ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา อนธิคตสฺส อธิคมาย อสจฺฉิกตสฺส สจฺฉิกิริยายฯ เตสํ ปจฺฉิมา ชนตา ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชติฯ สาปิ โหติ น พาหุลิกา น สาถลิกา, โอกฺกมเน นิกฺขิตฺตธุรา ปวิเวเก ปุพฺพงฺคมา, วีริยํ อารภติ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา อนธิคตสฺส อธิคมาย อสจฺฉิกตสฺส สจฺฉิกิริยายฯ อยํ, ภิกฺขเว, จตุตฺโถ ธมฺโม สทฺธมฺมสฺส ฐิติยา อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย สํวตฺตติฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ สมคฺโค สมฺโมทมาโน อวิวทมาโน เอกุทฺเทโส ผาสุํ วิหรติฯ สงฺเฆ โข ปน, ภิกฺขเว, สมคฺเค น เจว อญฺญมญฺญํ อกฺโกสา โหนฺติ, น จ อญฺญมญฺญํ ปริภาสา โหนฺติ, น จ อญฺญมญฺญํ ปริกฺเขปา โหนฺติ, น จ อญฺญมญฺญํ ปริจฺจชนา โหนฺติฯ ตตฺถ อปฺปสนฺนา เจว ปสีทนฺติ, ปสนฺนานญฺจ ภิยฺโยภาโว โหติฯ อยํ, ภิกฺขเว, ปญฺจโม ธมฺโม สทฺธมฺมสฺส ฐิติยา อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย สํวตฺตติฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส ฐิติยา อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย สํวตฺตนฺตี’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. ทุกฺกถาสุตฺตํ

[157] ‘‘ปญฺจนฺนํ , ภิกฺขเว, ปุคฺคลานํ กถา ทุกฺกถา ปุคฺคเล ปุคฺคลํ [ปุคฺคลํ ปุคฺคลํ (สี. ปี.)] อุปนิธายฯ กตเมสํ ปญฺจนฺนํ? อสฺสทฺธสฺส, ภิกฺขเว, สทฺธากถา ทุกฺกถา; ทุสฺสีลสฺส สีลกถา ทุกฺกถา; อปฺปสฺสุตสฺส พาหุสจฺจกถา ทุกฺกถา; มจฺฉริสฺส [มจฺฉริยสฺส (สี. ปี. ก.)] จาคกถา ทุกฺกถา; ทุปฺปญฺญสฺส ปญฺญากถา ทุกฺกถาฯ

‘‘กสฺมา จ, ภิกฺขเว, อสฺสทฺธสฺส สทฺธากถา ทุกฺกถา? อสฺสทฺโธ, ภิกฺขเว, สทฺธากถาย กจฺฉมานาย อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตญฺหิ โส, ภิกฺขเว, สทฺธาสมฺปทํ อตฺตนิ น สมนุปสฺสติ [น สมฺปสฺสติ (สี.)], น จ ลภติ ตโตนิทานํ ปีติปาโมชฺชํฯ ตสฺมา อสฺสทฺธสฺส สทฺธากถา ทุกฺกถาฯ

‘‘กสฺมา จ, ภิกฺขเว, ทุสฺสีลสฺส สีลกถา ทุกฺกถา? ทุสฺสีโล, ภิกฺขเว, สีลกถาย กจฺฉมานาย อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ

ตํ กิสฺส เหตุ? ตญฺหิ โส , ภิกฺขเว, สีลสมฺปทํ อตฺตนิ น สมนุปสฺสติ น จ ลภติ ตโตนิทานํ ปีติปาโมชฺชํฯ ตสฺมา ทุสฺสีลสฺส สีลกถา ทุกฺกถาฯ

‘‘กสฺมา จ, ภิกฺขเว, อปฺปสฺสุตสฺส พาหุสจฺจกถา ทุกฺกถา? อปฺปสฺสุโต, ภิกฺขเว, พาหุสจฺจกถาย กจฺฉมานาย อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตญฺหิ โส, ภิกฺขเว, สุตสมฺปทํ อตฺตนิ น สมนุปสฺสติ, น จ ลภติ ตโตนิทานํ ปีติปาโมชฺชํฯ ตสฺมา อปฺปสฺสุตสฺส พาหุสจฺจกถา ทุกฺกถาฯ

‘‘กสฺมา จ, ภิกฺขเว, มจฺฉริสฺส จาคกถา ทุกฺกถา? มจฺฉรี, ภิกฺขเว, จาคกถาย กจฺฉมานาย อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตญฺหิ โส, ภิกฺขเว, จาคสมฺปทํ อตฺตนิ น สมนุปสฺสติ น จ ลภติ ตโตนิทานํ ปีติปาโมชฺชํฯ ตสฺมา มจฺฉริสฺส จาคกถา ทุกฺกถาฯ

‘‘กสฺมา จ, ภิกฺขเว, ทุปฺปญฺญสฺส ปญฺญากถา ทุกฺกถา? ทุปฺปญฺโญ, ภิกฺขเว, ปญฺญากถาย กจฺฉมานาย อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตญฺหิ โส, ภิกฺขเว, ปญฺญาสมฺปทํ อตฺตนิ น สมนุปสฺสติ, น จ ลภติ ตโตนิทานํ ปีติปาโมชฺชํฯ ตสฺมา ทุปฺปญฺญสฺส ปญฺญากถา ทุกฺกถาฯ อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺนํ ปุคฺคลานํ กถา ทุกฺกถา ปุคฺคเล ปุคฺคลํ อุปนิธายฯ

‘‘ปญฺจนฺนํ, ภิกฺขเว, ปุคฺคลานํ กถา สุกถา ปุคฺคเล ปุคฺคลํ อุปนิธายฯ กตเมสํ ปญฺจนฺนํ? สทฺธสฺส, ภิกฺขเว, สทฺธากถา สุกถา; สีลวโต สีลกถา สุกถา; พหุสฺสุตสฺส พาหุสจฺจกถา สุกถา; จาควโต จาคกถา สุกถา; ปญฺญวโต ปญฺญากถา สุกถาฯ

‘‘กสฺมา จ, ภิกฺขเว, สทฺธสฺส สทฺธากถา สุกถา? สทฺโธ, ภิกฺขเว, สทฺธากถาย กจฺฉมานาย นาภิสชฺชติ น กุปฺปติ น พฺยาปชฺชติ น ปติตฺถียติ น โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตญฺหิ โส, ภิกฺขเว, สทฺธาสมฺปทํ อตฺตนิ สมนุปสฺสติ ลภติ จ ตโตนิทานํ ปีติปาโมชฺชํ ฯ ตสฺมา สทฺธสฺส สทฺธากถา สุกถาฯ

‘‘กสฺมา จ, ภิกฺขเว, สีลวโต สีลกถา สุกถา? สีลวา, ภิกฺขเว, สีลกถาย กจฺฉมานาย นาภิสชฺชติ น กุปฺปติ น พฺยาปชฺชติ น ปติตฺถียติ น โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตญฺหิ โส, ภิกฺขเว, สีลสมฺปทํ อตฺตนิ สมนุปสฺสติ, ลภติ จ ตโตนิทานํ ปีติปาโมชฺชํฯ ตสฺมา สีลวโต สีลกถา สุกถาฯ

‘‘กสฺมา จ, ภิกฺขเว, พหุสฺสุตสฺส พาหุสจฺจกถา สุกถา? พหุสฺสุโต, ภิกฺขเว, พาหุสจฺจกถาย กจฺฉมานาย นาภิสชฺชติ น กุปฺปติ น พฺยาปชฺชติ น ปติตฺถียติ น โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตญฺหิ โส, ภิกฺขเว, สุตสมฺปทํ อตฺตนิ สมนุปสฺสติ, ลภติ จ ตโตนิทานํ ปีติปาโมชฺชํฯ ตสฺมา พหุสฺสุตสฺส พาหุสจฺจกถา สุกถาฯ

‘‘กสฺมา จ, ภิกฺขเว, จาควโต จาคกถา สุกถา? จาควา, ภิกฺขเว, จาคกถาย กจฺฉมานาย นาภิสชฺชติ น กุปฺปติ น พฺยาปชฺชติ น ปติตฺถียติ น โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตญฺหิ โส, ภิกฺขเว, จาคสมฺปทํ อตฺตนิ สมนุปสฺสติ, ลภติ จ ตโตนิทานํ ปีติปาโมชฺชํฯ ตสฺมา จาควโต จาคกถา สุกถาฯ

‘‘กสฺมา จ, ภิกฺขเว, ปญฺญวโต ปญฺญากถา สุกถา? ปญฺญวา, ภิกฺขเว, ปญฺญากถาย กจฺฉมานาย นาภิสชฺชติ น กุปฺปติ น พฺยาปชฺชติ น ปติตฺถียติ น โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตญฺหิ โส, ภิกฺขเว, ปญฺญาสมฺปทํ อตฺตนิ สมนุปสฺสติ ลภติ จ ตโตนิทานํ ปีติปาโมชฺชํฯ ตสฺมา ปญฺญวโต ปญฺญากถา สุกถาฯ อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺนํ ปุคฺคลานํ กถา สุกถา ปุคฺคเล ปุคฺคลํ อุปนิธายา’’ติฯ สตฺตมํฯ

8. สารชฺชสุตฺตํ

[158] ‘‘ปญฺจหิ, ภิกฺขเว, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ สารชฺชํ โอกฺกนฺโต [โอกฺกมนฺโต (ก.)] โหติฯ กตเมหิ ปญฺจหิ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อสฺสทฺโธ โหติ, ทุสฺสีโล โหติ, อปฺปสฺสุโต โหติ, กุสีโต โหติ, ทุปญฺโญ โหติฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหิ, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ สารชฺชํ โอกฺกนฺโต โหติฯ