10. โสตสุตฺตํ

[140] ‘‘ปญฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคโต รญฺโญ นาโค ราชารโห โหติ ราชโภคฺโค, รญฺโญ องฺคํตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ กตเมหิ ปญฺจหิ? อิธ, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค โสตา จ โหติ, หนฺตา จ, รกฺขิตา จ, ขนฺตา จ, คนฺตา จฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค โสตา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค ยเมนํ หตฺถิทมฺมสารถิ [หตฺถิทมฺมสารถี (สี.)] การณํ กาเรติ – ยทิ วา กตปุพฺพํ ยทิ วา อกตปุพฺพํ – ตํ อฏฺฐิํ กตฺวา [อฏฺฐิกตฺวา (สี. สฺยา. กํ. ปี.) อ. นิ. 4.114] มนสิ กตฺวา สพฺพํ เจตสา [สพฺพเจตสา (?)] สมนฺนาหริตฺวา โอหิตโสโต สุณาติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค โสตา โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค หนฺตา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค สงฺคามคโต หตฺถิมฺปิ หนติ [หนฺติ (สี. ปี.)], หตฺถารุหมฺปิ หนติ, อสฺสมฺปิ หนติ, อสฺสารุหมฺปิ หนติ, รถมฺปิ หนติ, รถิกมฺปิ [รถารุหมฺปิ (ปี.)] หนติ, ปตฺติกมฺปิ หนติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค หนฺตา โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค รกฺขิตา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค สงฺคามคโต รกฺขติ ปุริมํ กายํ, รกฺขติ ปจฺฉิมํ กายํ, รกฺขติ ปุริเม ปาเท, รกฺขติ ปจฺฉิเม ปาเท, รกฺขติ สีสํ, รกฺขติ กณฺเณ, รกฺขติ ทนฺเต, รกฺขติ โสณฺฑํ, รกฺขติ วาลธิํ, รกฺขติ หตฺถารุหํฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค รกฺขิตา โหติฯ

‘‘กถญฺจ , ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค ขนฺตา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค สงฺคามคโต ขโม โหติ สตฺติปฺปหารานํ อสิปฺปหารานํ อุสุปฺปหารานํ ผรสุปฺปหารานํ เภริปณวสงฺขติณวนินฺนาทสทฺทานํฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค ขนฺตา โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค คนฺตา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค ยเมนํ หตฺถิทมฺมสารถิ ทิสํ เปเสติ – ยทิ วา คตปุพฺพํ ยทิ วา อคตปุพฺพํ – ตํ ขิปฺปเมว คนฺตา โหติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาโค คนฺตา โหติฯ

‘‘อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหิ องฺเคหิ สมนฺนาคโต รญฺโญ นาโค ราชารโห โหติ ราชโภคฺโค, รญฺโญ องฺคํตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ

‘‘เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสฯ กตเมหิ ปญฺจหิ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ โสตา จ โหติ, หนฺตา จ, รกฺขิตา จ, ขนฺตา จ, คนฺตา จฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ โสตา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย เทสิยมาเน อฏฺฐิํกตฺวา มนสิ กตฺวา สพฺพํ เจตสา สมนฺนาหริตฺวา โอหิตโสโต ธมฺมํ สุณาติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ โสตา โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ หนฺตา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ, ปชหติ วิโนเทติ (หนติ) [( ) นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ อ. นิ. 4.114] พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ; อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ…เป.… อุปฺปนฺนํ วิหิํสาวิตกฺกํ…เป.… อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล ธมฺเม นาธิวาเสติ , ปชหติ วิโนเทติ (หนติ) [( ) นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ อ. นิ. 4.114] พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ หนฺตา โหติฯ

‘‘กถญฺจ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ รกฺขิตา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหีฯ ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ; รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ; จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา… ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา… ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา… มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหีฯ ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ; รกฺขติ มนินฺทฺริยํ; มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ รกฺขิตา โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ขนฺตา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ขโม โหติ สีตสฺส อุณฺหสฺส ชิฆจฺฉาย ปิปาสาย ฑํสมกสวาตาตปสรีส [… สิริํสป (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] ปสมฺผสฺสานํ; ทุรุตฺตานํ ทุราคตานํ วจนปถานํ อุปฺปนฺนานํ สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติพฺพานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ ปาณหรานํ อธิวาสกชาติโก โหติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ขนฺตา โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ คนฺตา โหติ? อิธ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ยา สา ทิสา อคตปุพฺพา อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา, ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหากฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานํ, ตํ ขิปฺปญฺเญว คนฺตา โหติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ คนฺตา โหติฯ

‘‘อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ…เป.… อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสา’’ติฯ ทสมํฯ

ราชวคฺโค จตุตฺโถฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

จกฺกานุวตฺตนา ราชา, ยสฺสํทิสํ ทฺเว เจว ปตฺถนา;

อปฺปํสุปติ ภตฺตาโท, อกฺขโม จ โสเตน จาติฯ

(15) 5. ติกณฺฑกีวคฺโค

1. อวชานาติสุตฺตํ

[141] ‘‘ปญฺจิเม , ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม ปญฺจ? ทตฺวา อวชานาติ, สํวาเสน อวชานาติ, อาเธยฺยมุโข [อาทิยฺยมุโข (สี.), อาเทยฺยมุโข (สฺยา. กํ.), อาทิยมุโข (ปี.) อฏฺฐกถาย ปฐมสํวณฺณนานุรูปํฯ ปุ. ป. 193 ปสฺสิตพฺพํ] โหติ, โลโล โหติ, มนฺโท โมมูโห โหติ [มนฺโท โหติ โมมูโห (สี.)]ฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ทตฺวา อวชานาติ? อิธ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ปุคฺคลสฺส เทติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ เทมิ; อยํ ปฏิคฺคณฺหาตี’ติฯ ตเมนํ ทตฺวา อวชานาติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ทตฺวา อวชานาติฯ