ถุปวํโส

ฯนโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ยสฺมิํ สยิํสุ ชินธาตุวรา สมนฺตา

ฉพฺพณฺณ รํสิ วิสเรหิ สมุชฺชลนฺตา,

นิมฺมาย โลกหิตเหตุ ชินสฺส รูปํ

ตํ ถุปมพฺภุต ตมํ สิรสา นมิตฺวา;

จกฺขามหํ สกล โลก หิตาวหสฺส

ถุปสฺส สพฺพ ชน นณฺทน การณสฺส,

วํสํ สุราสุร นริณฺทวเรหิ นิจฺจํ

สมฺปูชิตสฺส รตนุชฺชล ถูปิกสฺส;

กิญฺจาปิ โส ยติชเนน ปุราตเนน

อตฺวาย สีหฬชนสฺส กโต ปุราปิ,

วากฺเกน สิหฬภเวน’ภิสงฺขมตฺตา

อตฺถํ น สาธหติ สพฺพชนสฺส สมฺมา;

ยสฺมา จ มาคธ นิรุตฺติกโตปิ ถูป-

วํโส วิรุทฺธนย สทฺท สมากุโล โส,

วตฺตพฺพเมว จ พหุมฺปิ ยโต น วุตฺตํ

ตมฺหา อหํ ปุนปิ วํสมิ’มํ วทามิ;

สุณาถ สาธโว สพฺเพ ปริปุณฺณมนากุลํ

วุจฺจมานํ มยา สาธุ วํสํ ถูปสฺส สตฺถุโนติ;

ตตฺถ ถูปสฺส วํสํ วกฺขามีติ เอตฺถ ตถาคโต อรหํ สมฺมา สมฺพุทฺโธ ถูปารโห, ปจฺเจกพุทฺโธ ถูปารโห, ตถาคตสฺส สาวโก ถูปารโห, ราชา จกฺกวตฺติ ถูปารโหติ วจนโต ถูปารหานํ พุทฺธาทีนํ ธาตุโย ปติฏฺฐาเปตฺวา กต เจติยํ อพฺภุนน ตฏฺเฐน

ถูโปติ วุจฺจติ, อิธ ปน กญฺจน มาลิก มหาถูโป อธิปฺเปโต, โส กสฺส ธาตุโย ปติฏฺฐาเปตฺวา กโตติ เจ? โยทีปงฺกราทีนํ จตุวีสติยา พุทฺธานํ สนฺติเก ลทฺธวฺยากรโณ สมติํสปารมิโย ปูเรตฺวา ปรมาภิสมฺโพธิํ ปตฺวา ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนโต ปฏฺฐาย ยาว สุหทฺท ปริพฺพาชก วินยาน สพฺพ พุทฺธกิจฺจานิ นิฏฺฐาเปตฺวา อนุปาทิเยสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุโต ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมา สมฺพุทฺธสฺส ธาตุโย ปติฏฺฐาเปตฺวา กโต อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน เวทิตพฺโพ?

[2] อิโต กิร กปฺปสตสหสฺสาธิกานํ จตุนฺนํ อสงฺเขยฺยานํ มตฺถเก อมรวตี นาม นครํ อโหสิฯ ตตฺถ สุเมโธ นาม พฺราหฺมโณ ปฏิวสติฯ โส อญฺญํ กมฺมํ อกตฺวา พฺรหฺมณสิปฺปเมว อุคฺคณฺหิ ตสฺส ทหรกาเลเยว มาตาปิตโร กาลมกํสุฯ อถสฺส ราสิวฑฺฒนโก อมจฺโจ อาย โปตฺถกํ อาหริตฺวา สุวณฺณ รชต มณิมุตฺตาทิ ภริเต คพฺเภ วิวริตฺวา เอตฺตกํ เต กุมาร มาตุ สนฺตกํ, เอตฺตกํ ปิตุสนฺตกํ, เอตฺตกํ อยฺยก ปยฺยกานนฺติ ยาว สตฺตมา กุลปริวฏฺฏา ธกํ อาจิกฺขิตฺวา เอตมฺปฏิชคฺคาหีติ อาหฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อคารํ อชฺฌาวสนฺโต เอกทิวสํ จินฺเตสิฯ

[3] ปุนพฺภเว ปฏิสณฺธิคหณํ ตาม ทุกฺขํ, ตถา นิพฺพตฺต นิพฺพตฺตฏฺฐาเน สรีรเภทนํ อหญฺจ ชานิธมฺโม ชราธมฺโม วฺยาธิธมฺโม มรณธมฺโมฯ เอวํ ภูเตน มยา อชาติ อชรํ อวฺยาธิํ อมรณํ สุขํ สีตลํ นิพฺพานํ คเวสิตุํ วฏฺฏตีติ เนกฺขมฺมการณํ จินฺเตตฺวา ปุน จินฺเตสิ อิมํ ธนํ สพฺพํ มยฺหํ ปิตุ ปิตามหาทโย ปรโลกํ คจฺฉนฺตา เอก กหาปณมฺปิ คเหตฺวา นคตา มยา ปน คเหตฺวา คมนการณํ กาตุํ วฏฺฏตีติ นคเร เภริํ จราเปตฺวา มหาชนสฺส ทานํ ทตฺวา หิมวนฺตสฺส ปวิสิตฺวา ตาปส ปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา สตฺตาหพฺภนฺตเรเยว อภิญฺญา จ สมาปตฺติโย จ นิพฺพตฺเตตฺว สมาปตฺติสุเขน วีตินาเมสิฯ

ตทา ทีปงฺกโร นาม สตฺถา ปรยาภิสมฺโพธิํ ปตฺวา สตฺต สตฺตาหํ โพธิสมีเปเจว วิตินาเมตฺวา สุนณฺทาราเม ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตฺวา โกฏิสตฺตานํ เทวมนุสฺสานํ ธมฺมมตํ ปาเยตฺวา จาตุทฺทีปิก มหาเมโฆ วิย ธมฺมวสฺสํ วสฺเสนฺโต จตูหิ ขีณาสย สตสหสฺเสหิ ปริวุโต อนุปุพฺเพน จารกํ จรมาโน รมฺม นครํ ปตฺวา สุทสฺสน มหาวิหาเร ปฏิวสติ ตทา รมฺมนครวาสิโน สปฺปิ ผณิตาทีนิ เภสชฺชานิ คเหตฺวา ปุปฺผ ธูป คณฺธหตฺถา เยน พุทฺโธ เตนปสงฺกมิตฺวา สตฺถารํ วณฺทิตฺวา ปุปฺผาทีหิ ปูเชตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา สฺวาตนาย ภควนฺตํ นิมนฺเตตฺวา อุฏฺฐายาสนา ทสพลํ ปทกฺขีนํ กตฺวา ปกฺกมิํสุฯ

เต