มนฺเทน นนฺทิตมนา อุปการเกน,

ปาณมฺปิ เทนฺติ สุชนา อิติ จินฺตยิตฺวา;

มิตฺตทฺทุ มา ภวถ โภ อุปการกสฺส;

ปาสํสิยา ภวถ สาธุชเนหิ นิจฺจํติฯ

สหายสฺส ปริจฺจตฺตชีวิตกสฺส วตฺถุํ ทสมํฯ

นนฺทิยราชวคฺโค ทุติโยฯ

ยกฺขวญฺจิตวคฺโค

21. ยกฺขวญฺจิต วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

ภควติ ปรินิพฺพุตมฺหิ โกสลรญฺโญ กิร ชนปเท ตุณฺฑคาโมนาม อโหสิฯ ตตฺเถโก พุทฺธทาโส นาม มนุสฺโส ‘‘ยาวชีวํ พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิฯ พุทฺโธ เม สรณํ ตาณํ เลณํ ปรายณนฺติ’’ เอวํ ชีวิตปริยนฺตํ พุทฺธํ สรณํ คโต ปฏิวสติ, ตสฺมิํ สมเย เอโก ชนปทวาสิโก ตตฺถ ตตฺถ อาหิณฺฑนฺโต ตํ ตุณฺฑคามํ ปตฺวา ตสฺเสว ฆเร นิวาสํ กปฺเปสิ, ตสฺส ปน ชานปทิกสฺส สรีเร เอโก ยกฺโข อาวิสิตฺวา ปีเฬติ, ตทา ตสฺส คามสฺส ปวิสนกาเล ยกฺโข พุทฺธทาโส ปาสกสฺส คุณเตเชน ตสฺส เคหํ ปวิสิตุํ อสกฺโกนฺโต ตํ มุญฺจิตฺวา พหิคาเม สตฺตาหํ อฏฺฐาสิ ตสฺสาคมนํ โอโลเกนฺโตฯ ตโต โส ชานปทิโก สตฺตทิวสํ ตตฺถ วสิตฺวา สตฺตเม ทิวเส สกรฏฺฐํ คนฺตุกาโม คามา นิกฺขมิฯ อถ ตํ ตถา นิกฺขนฺตํ ทิสฺวา ยกฺโข อคฺคเหสิ, อถ โส ตํ เอตฺตกํ กาลํ กุหิํคโตสีติ ปุจฺฉิฯ ยกฺโข โภ ตวตฺถาย เอตฺถ วสนฺตสฺส เม สตฺตาหํ อติกฺกนฺตนฺติฯ ตโต โส โก เต มยา อตฺโถ, กิํ เต ทมฺมีติ, อถ ยกฺเขน โภ อหํ ขุทาย ปีฬิโต ภตฺเตน เม อตฺโถติ วุตฺโต โส เอวํ สติ กสฺมา มํ อนฺโตเคเห วสนฺตํ น คณฺหีติ อาหฯ ยกฺเขน โภ ตสฺมิํ ฆเร พุทฺธํ สรณํ คโต เอโก อุปสโก อตฺถิ, ตสฺส สีลเตเชน เคหํ ปวิสิตุมสกฺโกนฺโต อฏฺฐาสินฺติ วุตฺโต ชานปทิโก สรณํ นาม กินฺติ อชานนฺโต กินฺติ วตฺวา โส สรณํ อคฺคเหสีติ ยกฺขํ ปุจฺฉิฯ ยกฺโข ‘‘พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามี’’ติ วตฺวา สรณํ อคฺคเหสีติ อาหฯ ตํ สุตฺวา ชานปทิโก อิทานิ อิมํ วญฺเจสฺสามีติ จินฺเตตฺวา เตนหิ ยกฺข อหมฺปิ พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามีติ อาหฯ

เอวํ วุตฺตมตฺเตเยว ยกฺโข มหาสทฺทํ กโรนฺโต ภ เย น ภมนฺโต ปลายิ, เอวํ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สรณํ อิธโลเก ภโย ปทฺทว นิวารณตฺถํ โหติ, ปรโลเก สคฺคโมกฺขาวหํฯ ตถาหิฯ

[1]

พุทฺโธติ วจนํ เอตํ, อมนุสฺสานํ ภยาวหํ;

พุทฺธภตฺติกชนฺตูนํ, สพฺพทา มุทมาวหํฯ

[2]

สพฺโพปทฺทวนาสาย, ปจฺจกฺขทิพฺพโมสธํ;

ทิพฺพมนฺตํ มหาเตชํ, มหายนฺตํ มหพฺภุตํฯ

[3]

ตสฺมา โส ทารุโณ ยกฺโข,

ทิสฺวา ตํ สรเณ ฐิถํ;

อุพฺพิคฺโค จ ภยปฺปตฺโต,

โลมหฏฺโฐ จ ฉมฺภีโตฯ

[4]

ภมนฺโต ธาวิตํ ทิสฺวา, ติมิโรว สุริยุคฺคเต,

สิมฺพลิตูลภฏฺฐํว, จณฺฑวาเตน ขณฺฑิตํฯ

[5]

ยํ ทุกฺขํ ราชโจราริ, ยกฺขเปตา ทิสมฺภวํ;

นิจฺฉนฺเตน มนุสฺเสน, คนฺตพฺพํ สรณตฺตยํติฯ

ตโต ชานปทิโก สรณาคมเน มหาคุณํ มหานิสํสํ โอโลเกตฺวา พุทฺเธ สคารโว สปฺเปโม ‘‘ชีวิตปริยนฺตํ พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามี’’ติ สรณํ คนฺตฺวา เตเนว สรณาคมนานุภาเวน ชีวิตปริโยสาเน สุตฺตปฺปพุทฺโธวิย เทวโลเก นิพฺพตฺตีติฯ

[6]

ทิสฺวาน เอวํ สรณํ คตํ ตํ,

อเปนฺติ ยกฺขาปิ มหพฺภเยน;

ปาเลถ สีลํ สรณญฺจ ตสฺมา,

ชหาถ ทุริตํ สุคติํ ภชวฺโหติฯ

ยกฺขวญฺจิตวตฺถุํ ปถมํฯ

22. มิจฺฉทิฏฺฐิกสฺส วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา