(26) 6. อภิญฺญาวคฺโค

1. อภิญฺญาสุตฺตํ

[254] ‘‘จตฺตาโรเม , ภิกฺขเว, ธมฺมาฯ กตเม จตฺตาโร? อตฺถิ, ภิกฺขเว, ธมฺมา อภิญฺญา ปริญฺเญยฺยา; อตฺถิ, ภิกฺขเว , ธมฺมา อภิญฺญา ปหาตพฺพา; อตฺถิ, ภิกฺขเว, ธมฺมา อภิญฺญา ภาเวตพฺพา; อตฺถิ, ภิกฺขเว, ธมฺมา อภิญฺญา สจฺฉิกาตพฺพาฯ

‘‘กตเม จ, ภิกฺขเว, ธมฺมา อภิญฺญา ปริญฺเญยฺยา? ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา [ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาติสฺส วจนียํ (ก.)] – อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว , ธมฺมา อภิญฺญา ปริญฺเญยฺยาฯ

‘‘กตเม จ, ภิกฺขเว, ธมฺมา อภิญฺญา ปหาตพฺพา? อวิชฺชา จ ภวตณฺหา จ – อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, ธมฺมา อภิญฺญา ปหาตพฺพาฯ

‘‘กตเม จ, ภิกฺขเว, ธมฺมา อภิญฺญา ภาเวตพฺพา? สมโถ จ วิปสฺสนา จ – อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, ธมฺมา อภิญฺญา ภาเวตพฺพาฯ

‘‘กตเม จ, ภิกฺขเว, ธมฺมา อภิญฺญา สจฺฉิกาตพฺพา? วิชฺชา จ วิมุตฺติ จ – อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, ธมฺมา อภิญฺญา สจฺฉิกาตพฺพาฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ธมฺมา’’ติฯ ปฐมํฯ

2. ปริเยสนาสุตฺตํ

[255] ‘‘จตสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, อนริยปริเยสนาฯ กตมา จตสฺโส? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อตฺตนา ชราธมฺโม สมาโน ชราธมฺมํเยว ปริเยสติ; อตฺตนา พฺยาธิธมฺโม สมาโน พฺยาธิธมฺมํเยว ปริเยสติ; อตฺตนา มรณธมฺโม สมาโน มรณธมฺมํเยว ปริเยสติ; อตฺตนา สํกิเลสธมฺโม สมาโน สํกิเลสธมฺมํเยว ปริเยสติฯ อิมา โข, ภิกฺขเว, จตสฺโส อนริยปริเยสนาฯ

‘‘จตสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, อริยปริเยสนาฯ

กตมา จตสฺโส? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อตฺตนา ชราธมฺโม สมาโน ชราธมฺเม อาทีนวํ วิทิตฺวา อชรํ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ นิพฺพานํ ปริเยสติ; อตฺตนา พฺยาธิธมฺโม สมาโน พฺยาธิธมฺเม อาทีนวํ วิทิตฺวา อพฺยาธิํ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ นิพฺพานํ ปริเยสติ; อตฺตนา มรณธมฺโม สมาโน มรณธมฺเม อาทีนวํ วิทิตฺวา อมตํ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ นิพฺพานํ ปริเยสติ; อตฺตนา สํกิเลสธมฺโม สมาโน สํกิเลสธมฺเม อาทีนวํ วิทิตฺวา อสํกิลิฏฺฐํ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ นิพฺพานํ ปริเยสติฯ อิมา โข, ภิกฺขเว , จตสฺโส อริยปริเยสนา’’ติฯ ทุติยํฯ

3. สงฺคหวตฺถุสุตฺตํ

[256] ‘‘จตฺตาริมานิ, ภิกฺขเว, สงฺคหวตฺถูนิฯ กตมานิ จตฺตาริ? ทานํ, เปยฺยวชฺชํ [ปิยวาจา (ก.) อ. นิ. 4.32 ปสฺสิตพฺพํ], อตฺถจริยา, สมานตฺตตา – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, จตฺตาริ สงฺคหวตฺถูนี’’ติฯ

4. มาลุกฺยปุตฺตสุตฺตํ

[257] อถ โข อายสฺมา มาลุกฺยปุตฺโต [มาลุงฺกฺยปุตฺโต (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มาลุกฺยปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘สาธุ เม, ภนฺเต, ภควา สํขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ, ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺย’’นฺติฯ ‘‘เอตฺถ อิทานิ, มาลุกฺยปุตฺต, กิํ ทหเร ภิกฺขู วกฺขาม; ยตฺร หิ นาม ตฺวํ ชิณฺโณ วุทฺโธ มหลฺลโก ตถาคตสฺส สํขิตฺเตน โอวาทํ ยาจสี’’ติ! ‘‘เทเสตุ เม, ภนฺเต, ภควา สํขิตฺเตน ธมฺมํ; เทเสตุ สุคโต สํขิตฺเตน ธมฺมํฯ อปฺเปว นามาหํ ภควโต ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชาเนยฺยํ; อปฺเปว นามาหํ ภควโต ภาสิตสฺส ทายาโท [ภควโต สาวโก (ก.)] อสฺส’’นฺติฯ

‘‘จตฺตาโรเม , มาลุกฺยปุตฺต, ตณฺหุปฺปาทา ยตฺถ ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติฯ กตเม จตฺตาโร? จีวรเหตุ วา, มาลุกฺยปุตฺต, ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติฯ ปิณฺฑปาตเหตุ วา, มาลุกฺยปุตฺต, ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติฯ เสนาสนเหตุ วา, มาลุกฺยปุตฺต, ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติฯ อิติภวาภวเหตุ วา, มาลุกฺยปุตฺต, ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติฯ อิเม โข, มาลุกฺยปุตฺต, จตฺตาโร ตณฺหุปฺปาทา ยตฺถ ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติฯ